Text concordance

Please read the notes on Using the text concordance if you have not already done so.

If you just want to find a cantiga from the first few words of the lyrics, try the Index by incipit instead.

Cantigas processed: 420

Total lines: 21656

Total words: 162244

Total distinct word forms: 10224

Alphabetical index: A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | X | Z

Word:    Show references: always for single word results never   
1 word formCountReferences
QUE8006
A:9do Algarve, que gãou
A:12Badallouz, que reino é
A:13muit' antigu', e que tolleu
A:17e que dos Romãos Rei
A:22que éste Madre de Déus,
A:23en que ele muito fía.
BEste é o Prólogo das Cantigas de Santa María, ementando as cousas que há mestér eno trobar.
B:1Porque trobar é cousa en que jaz
B:4per que entenda e sábia dizer
B:5o que entend' e de dizer lle praz,
B:9a mostrar ende un pouco que sei,
B:11ca per ele tenno que poderei
B:12mostrar do que quéro algũa ren.
B:13E o que quéro é dizer loor
B:15Santa María, que ést' a mellor
B:16cousa que el fez; e por aquest' éu
B:18e rógo-lle que me queira por séu
B:19trobador e que queira méu trobar
B:21dos miragres que ela fez; e ar
B:26que queno há sempre per i mais val;
B:32ca sei de pran que, se a ben servir,
B:33que non poderei en séu ben falir
B:38que lle praza do que dela dissér
B:40que me dé gualardôn com' ela dá
B:41aos que ama; e queno soubér,
1Esta é a primeira cantiga de loor de Santa María, ementando os séte goios que houve de séu Fillo.
1:3en que Déus quis carne fillar
1:16do que o mund' há de salvar
1:19Elisabét, que foi dultar,
1:38por que sen demorada
1:42que ll' houve pois contada
1:46do ángeo, que lle falar
1:49ca Jesú, que vẽes buscar,
1:53que houv' ela, u viu alçar
1:63a graça que Déus envïar
1:65que por el' esforçada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
1:66foi a companna que juntar
1:69por que soubéron preegar
1:74quis, des que foi passada
2Esta é de como Santa María pareceu en Toledo a Sant' Alifonsso e déu-ll' ũa alva que trouxe de Paraíso, con que dissésse missa.
2:3que sas graças e séus dões
2:6que déu a un séu prelado,
2:7que primado foi d' Espanna
2:10que trouxe de Paraíso,
2:16que sas graças e séus dões
2:21que fez da virgĩidade
2:23per que sa loor tornada
2:41que nas sas féstas vestisse,
2:51nen que per nulla maneira
2:58que o fillou a séu dano;
3Esta é como Santa María fez cobrar a Teófilo a carta que fezéra cono démo, u se tornou séu vassalo.
3:3que nós per nóssa folía
3:7da maçãa que gostou,
3:8per que sofreu muit' afán
3:12que o foi end' el sacar.
3:15sérvo, que fora fazer
3:35que, se non per rógos téus,
3:39trões u a que de prez
4Esta é como Santa María guardou ao fillo do judéu que non ardesse, que séu padre deitara no forno.
4:1A Madre do que livrou
4:6houve que fazer sabía
4:14leeu que leer podía
4:19con que éra leedor,
4:20que ía en séu tropél.
4:22o que ll' avẽo un día
4:23de Pascoa, que foi entrar
4:31que hóstïas a comer
4:33que viía resprandecer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
4:39que por fillar séu quinnôn
4:44que foi mais doce ca mél.
4:50que fezéra. El dizía:
4:52que vi so o chapitél.”
4:55que de séu siso saiu;
4:61Raquél, sa madre, que ben
4:64que lle no forno ardía,
4:70o por que ela carpía,
4:72en que o moço jazía,
4:73que a Virgen quis guarir
4:82o que a dona cobría
4:83que sôbelo altar vi
4:89e o padre, que o mal
5Esta é como Santa María ajudou a Emperadriz de Roma a sofrê-las grandes coitas per que passou.
5:4un mui gran miragre que fazer quis pola Emperadriz
5:7que a guardou do mundo, que lle foi mal joíz,
5:8e do démo que, por tentar, a cuidou vencer.
5:9Esta dona, de que vos disse ja, foi dun Emperador
5:12Mas a dona tant' éra fremosa, que foi das bélas flor
5:16e ela outrossí a el amava mais que outra ren;
5:22de que vos ja diss', a sa mollér a Emperadriz o déu,
5:29dela, e disse-lle que a amava mui de coraçôn;
5:32jurando muito que o faría i morrer.
5:35e pois que tod' est' houve feito, pera Roma se tornou;
5:36mas ante que d' Ultramar se partisse, mandad' envïou
5:38o séu irmão mui falsso, que a foi traer.
5:43preguntou-lli que fora, e el lle recodiu:
5:47de sa mollér, que, porque non quiséra con ela errar,
5:48que o fezéra porende tan tóst' en un cárcer deitar.
5:50que se leixou do palafrên en térra caer.
5:54e lógo que a viu, mui sannudo a ela leixou-s' ir
5:57Dous monteiros, a que esto mandou, fillárona des i
5:60que jouvéssen con ela per força, segund' éu aprendí.
5:62chegou un Conde, que lla foi das mãos toller.
5:68que crïedes nósso fill' e facedes crecer.”
5:69Pois que o Cond' aquesto diss', entôn atán tóste, sen al,
5:73e porên tenno que seja contra nós leal,
5:75Pois que a santa dona o fillo do Conde recebeu,
5:77mas un irmão que o Cond' havía, mui falss' e sandeu,
5:82a santa dona, que o sentiu mórto, diss': “Ai, que farei?”
5:83O Cond' e a Condessa lle disséron: “Que hás?” Diz: “éu hei
5:84pesar e coita por méu crïado, que óra mórt' achei.”
5:86de ti, que o matar foste por nos cofonder.”
5:87Pois a dona foi ferida mal daquel, peior que tafur,
5:89senôn a Condessa, que lla fillou, mas esto muit' adur;
5:92que a fezésse mui longe no mar somerger.
5:94disse-lle que fezésse séu talán, e sería sa pról;
5:97Entôn vẽo vóz de céo, que lle disse: “Tól
5:105A Emperadriz, que non vos éra de coraçôn rafez,
5:106com' aquela que tanto mal sofrera e non ũa vez,
5:108mas en dormindo a Madre de Déus direi-vos que lle fez:
5:110con que podésse os gafos todos guarecer.
5:111A santa dona, pois que s' espertou, non sentiu null' afán
5:114“Madre de Déus, bẽeitos son os que en ti fïúza han,
5:119de bõa gente, que non havía i mouros nen judéus.
5:126carn' e pescado do méu haver, que te non cóst' ũa nóz.”
5:129Ontr' os gafos que a dona guariu, que foron mais ca mil,
5:131mas ant' houv' el a dizer séu pecado, que fez come vil.
5:133dona, que perderan por traïçôn mui sotil
5:134que ll' aquel gafo traedor fora bastecer.
5:136mas de grand' algo que porên lle davan ela ren non pres,
5:139Emperador, que a chamou e disso-lle: “Ves?
5:142mas ante que éu en el faça ren, séus pecados dirá
5:144E pois foi feito, o Emperador diss': “Ai Déus, que será?
5:148en vós saberdes que soon essa, par Déus de véra cruz,
5:149a que vós fezéstes atán gran tórto, com' agor' aduz
5:151mas des hoi mais a Santa María, que é luz,
5:152quéro servir, que me nunca há de falecer.”
5:153Per nulla ren que ll' o Emperador dissésse, nunca quis
5:154a dona tornar a el; ante lle disse que fosse fis
5:155que ao ségre non ficaría nunca, par San Denís,
6Esta é como Santa María ressucitou ao meninno que o judéu matara porque cantava “Gaude Virgo María”.
6:1A que do bon rei Daví
6:5Porend' a Sant' Escritura, | que non mente nen érra,
6:6nos conta un gran miragre | que fez en Engratérra
6:7a Virgen Santa María, | con que judéus han gran guérra
6:8porque naceu Jesú-Cristo | dela, que os reprende.
6:10a que morreu o marido, | con que éra casada;
6:11mas ficou-lle del un fillo, | con que foi mui confortada,
6:16que vencía quantos éran | en sa térr' e alende.
6:17E o cantar que o moço | mais apósto dizía,
6:18e de que se mais pagava | quen quér que o oía,
6:19éra un cantar en que diz: | “Gáüde Virgo María”; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
6:20e pois diz mal do judéu, que | sobr' aquesto contende.
6:22que qualquér que o oía | tan tóste o fillava
6:24dizend': “éu dar-ll-ei que jante, | e demais que merende.”
6:25Sobr' esto diss' o meninno: | “Madre, fé que devedes,
6:26des hoge mais vos consello | que o pedir leixedes,
6:28e leixad' ela despenda, | pois que tan ben despende.”
6:29Depois, un día de fésta, | en que foron juntados
6:30muitos judéus e crischãos | e que jogavan dados,
6:32todos, senôn un judéu que | lle quis gran mal des ende.
6:33No que o moço cantava | o judéu meteu mentes,
6:35e déu-lle tal dũa acha, | que ben atro enos dentes
6:40que o andava buscando | e dalend' e daquende.
6:44un judéu o levou sigo, | que os panos revende.”
6:47“Di-me que fazes, méu fillo, | ou, que estás atendendo,
6:48que non vẽes a ta madre, | que ja sa mórt' entende.”
6:49Pois diss': “Ai, Santa María, | Sennor, tu que és pórto
6:51ou viv' ou qual quér que seja; | se non, farás-me gran tórto,
6:52e direi que mui mal érra | queno téu ben atende.”
6:53O menínn' entôn da fóssa, | en que o soterrara
6:55a cantar “Gaude María”, | que nunca tan ben cantara, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
6:56por prazer da Glorïosa, | que séus sérvos defende.
6:57Entôn tod' aquela gente | que i juntada éra
6:60viv' e são, e dizían | todos: “Que ben recende!”
6:61A madr' entôn a séu fillo | preguntou que sentira;
6:63e que houvéra tal sono | que sempre depois dormira,
6:64atá que Santa María | lle disse: “Léva-t' ende;
6:66e o cantar que dizías | méu ja escaeciste;
6:67mas léva-t' e di-o lógo | mellor que nunca dissiste,
6:68assí que achar non póssa | null' hóm' i que emende.”
6:71e aquel que o ferira | eno fógo o queimaron,
7Esta é como Santa María livrou a abadessa prenne, que adormecera ant' o séu altar chorando.
7:3que a sa graça ponna
7:4sobre nós, por que errar
7:8un miragre que achei
7:9que por ũ' abadessa (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
7:14a foi, por que emprennar
7:16hóme que de recadar
7:35por esto, que ante mi
7:51que éran d' ôrdin d' Onna,
7:54que non sei que ll' aponna.”
8Esta é como Santa María fez en Rocamador decender ũa candea na vïóla do jograr que cantava ant' ela.
8:5E por aquest' un miragre | vos direi, de que sabor
8:6haveredes poi-l' oírdes, | que fez en Rocamador
8:9Un jograr, de que séu nome | éra Pedro de Sigrar,
8:10que mui ben cantar sabía | e mui mellor vïolar,
8:11e en toda-las eigrejas | da Virgen que non há par
8:13O lais que ele cantava | éra da Madre de Déus,
8:16cantares, ũa candea | nos dade a que cẽemos.”
8:21Mas o jograr, que na Virgen | tiínna séu coraçôn,
8:34entendeu que muit' errara, | e lógo s' arrepentiu;
8:36perdôn por Santa María, | en que vós e nós creemos.
8:38que déu ao jograr dõa | e converteu o negral
8:40lle trouxe a sa eigreja | o jograr que dit' havemos.
9Esta é como Santa María fez en Sardonai, préto de Domás, que a sa omagen, que éra pintada en ũa távoa, se fezésse carne e manass' óio.
9:1Por que nós hajamos
9:5que Santa María
9:7En esta cidade, | que vos hei ja dita,
9:11Mas, por que sabiámos
9:18a toda-las gentes | que per i passavan,
9:20que pousou con ela, | com' outros pousavan.
9:28muito lle rogava | que per i tornasse,
9:29des que el houvésse | fito-los gẽollos
9:32que, se vos prazía,
9:34que dalá vejamos
9:35da que sempre guía
9:37Pois que foi o monge | na santa cidade,
9:40non lle vẽo a mente, | que el prometera; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
9:43“que gran demorança
9:53que, per obridança,
9:54se a que amamos
9:57Mantenent' o frade | os que con el ían
9:67E pois que o monge | aquesto feit' houve,
9:70achou, que correndo | pera ele vẽo
9:74por que ben creamos
9:75que Déus o quería
9:78que, macar se fora, | non perdera medo
9:80que roméus roubava, | diss' aos séus quedo:
9:81“Por que non matamos
9:95que Déus prendería
9:98o monj' entôn disse: | “Como quér que seja,
9:110que do que tragían | muit' en mar deitaron,
9:114a que aoramos,
9:115que sigo tragía
9:117por no mar deitá-la. | Que a non deitasse
9:125que és alegría
9:141“Por que non leixamos.”
9:144esta que compramos,
9:155cértos que corría
10:8que de todo mal o póde guardar;
10:10que faz no mundo per maos sabores.
10:14que nós fazemos come pecadores.
10:15Esta dona que tenno por Sennor
10:16e de que quéro seer trobador,
11Esta é de como Santa María tolleu a alma do monge que s' afogara no río ao démo, e feze-o ressocitar.
11:10monge que trager
11:15Sen muito mal que fazía,
11:28mas no río que soía
11:42que dest' alm' haver
11:52mas a Virgen que nos guía
11:57que per alí lles faría
11:72o sino a que s' ergía,
12:1O que a Santa María mais despraz,
12:4que a Reínna do Céo | quis en Toledo mostrar
12:5eno día que a Déus foi corõar,
12:6na sa fésta que no mes d' Agosto jaz.
12:9oíron vóz de dona, que lles falou
12:13que méu Fillo mataron, seendo séus,
12:16da eigreja e a todos | diss' o que da vóz oiu;
12:21omagen de Jeso-Crist', a que ferir
12:24en que aquela omagen | querían lógo põer.
13Esta é como Santa María guardou o ladrôn que non morresse na forca, porque a saüdava.
13:4que feze Santa María, | dun mui malfeitor ladrôn
13:5que Elbo por nom' havía; | mas sempr' en sa oraçôn
13:7Onde ll' avẽo un día | que foi un furto fazer,
13:14so os pées e alçó-o | assí que non s' afogou.
13:15Assí esteve tres días | o ladrôn que non morreu;
13:18o laço per que morresse, | mas a Virgen o guardou.
13:19U cuidavan que mórt' éra, | o ladrôn lles diss' assí:
13:20“Quéro-vos dizer, amigos | óra por que non morrí:
13:22que me nas sas mãos sofre | que m' o laço non matou.”
13:25Elbo, o ladrôn, da forca, | que depois por servidor
14Esta é como Santa María rogou a séu Fillo pola alma do monge de San Pedro, por que rogaran todo-los santos, e o non quis fazer senôn por ela.
14:4a que o troux' en séu córpo, | e depois nos braços séus
14:8en un mõesteir' antigo, | que soía prét' estar
14:10monges e que de San Pedro | havían a vocaçôn.
14:12que dos sabores do mundo | mais ca da celestïal
14:15E tan tóste que foi mórto, | o dém' a alma fillou
14:18que a alma do séu monge | por el houvésse perdôn.
14:19Pois que San Pédr' esto disse | a Déus, respôs-ll' el assí:
14:20“Non sabes la profecía | que diss' o bon rei Daví,
14:21que o hóme con mazéla | de pecado ante mi
14:27Quando viu San Pédr' os Santos | que assí foran falir,
14:29que rogass' ao séu Fillo | que non quiséss' consentir
14:30que a alma do séu frade | tevéss' o dém' en prijôn.
14:32foi rogar que aquel frade | houvésse por séu amor
14:36o frade que éra mórto | foi-s' en pées lógu' erger,
14:38se non por Santa María, | a que Déus lo déu en don.
15:1Todo-los Santos que son no Céo | de servir muito han gran sabor
15:5pois que por eles encravelados
15:15que os crischãos matar quería,
15:18que per ren non podía maior.
15:25e diss' assí: “Aquel que non érra,
15:26que Déus é, te salv', Emperador.”
15:29mas quér' agora que sábias tanto
15:30que mui mais sei éu ca ti assaz,
15:32que sei o que en natura jaz.”
15:36pan d' horjo, que lle foi ofrecer
15:38por Déus, con que possamos viver.
15:43E mais ti digo que, se conqueiro
15:53“Jüião, deste fẽo que dado
15:54mi hás que comesse feziste mal; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
15:55e est' orgullo que mi hás mostrado, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
15:56Déus tio demande, que pód' e val;
15:66que nos guarde daquel traedor.”
15:73Santa María, que désse vías
15:74per que saíssen daquel pavor.
15:80que a térra toda 'sclareceu,
15:81e dizendo: “Pois que hei congeito,
15:85“Jüião falsso, que rezõava
15:89du vai ontr' os séus, en que fïava,
15:96que en térra mórto o deitou
15:99Tod' aquesto que vos óra dito
15:113e teve que éra verdadeiro
15:122que nunca atal déu justador.
15:124que digo non me creedes ên:
15:128por Déus que o mund' en poder ten,
15:130que dev' hóm' ên seer sabedor.”
15:134con que San Mercuir' o cólbe fez,
15:136foron que a Virgen mui de prez
15:140que creer podían muit' adur,
15:143que lles este feito foi contando,
15:145des que leixara a hóst' alçando
15:148que ll' un cavaleiro branco déu,
15:149per que alma tan tóste partida
15:158da Virgen, que durou ben un mes;
15:161que lles contaron da mórt' a gésta
15:162que pres Jüião a gran door.
16Esta é como Santa María converteu un cavaleiro namorado, que s' houvér' a desasperar porque non podía haver sa amiga.
16:4fremoso miragre, que foi en França fazer
16:5a Madre de Déus, que non quiso leixar perder
16:6un namorado que s' houvér' a desasperar.
16:9mas tal amor houv' a ũa dona, que de pran
16:11E pola haver fazía o que vos direi:
16:13u se non provasse tan ben, que conde nen rei
16:14polo que fazía o non houvéss' a preçar.
16:16e tan francamente, que lle non ficava ren;
16:17mas quando dizía aa dona que o sen
16:20da que el amava, e séu desamor sentiu,
16:23Mas con coita grande que tiínna no coraçôn, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
16:26que a Déus rogasse que lla fezésse gãar.
16:27O sant' abade, que o cavaleiro sandeu
16:29que pelo dém' éra; e porên se trameteu
16:34que é poderosa e vo-la poderá dar.
16:35E a maneira en que lla devedes pedir
16:36é que duzentas vezes digades, sen mentir,
16:41senôn poucos días que na cima ên leixou
16:42con coita das gentes que ían con el falar.
16:45que en ũ' ermida da Madre do Salvador
16:46foi comprir aquelo que fora ant' obridar.
16:50tan fremos' e crara que a non pod' el catar;
16:53de mi e da outra dona, a que te mais praz
16:56tu és a mais fremosa cousa que estes méus
16:58sérvos que tu amas, e quér' a outra leixar.”
16:61tanto que est' ano rézes por mi outra vez
17Esta é de como Santa María guardou de mórte a honrrada dona de Roma a que o démo acusou pola fazer queimar.
17:8que ũa dona mui de coraçôn
17:10sofreu que fosse do démo tentada.
17:14que del havía, que a fez prennada.
17:15A dona, pois que prenne se sentiu,
17:23E ontr' o al que soub' adevinnar,
17:25e disse que llo quería provar,
17:26en tal que fosse lógu' ela queimada.
17:33que lle foi dizer per quanto passou,
17:34de que foi ela mui maravillada.
17:38en que éu póssa seer conssellada.”
17:48e esta coita que tu hás de pran
17:49faz o maestre; mas mẽos que can
18Esta é como Santa María fez fazer aos babous que crían a seda dúas toucas, porque a dona que os guardava lle prometera ũa e non lla déra.
18:11que muito sirgo crïar
18:18que no altar siía
18:19da Virgen que non há par,
18:20en que muito criía.
18:21Pois que a promessa fez,
18:26grande que i prendía,
18:31d' Agosto, que vẽo i
18:36a touca que devía.
18:45E pois que assí chorou,
18:49i, que vẽéssen parar
18:60que fez a que nos guía.”
18:65touca, per que fossen par,
18:66que se alguên quería
18:73que faz nas féstas sacar
18:75dos que na Virgen dultar
19Esta é como Santa María fillou vingança dos tres cavaleiros que mataron séu ẽemigo ant' o séu altar.
19:2cona que de Déus é Madre e Filla.
19:4que mostrou a Madre do Rei grorïoso
19:10por prazer do démo, que os séus aguilla.
19:11O enserrado teve que lle valrría
19:15E pois que o eles péças feit' houvéron,
19:18ca Déus os trillou, o que os maos trilla.
19:26que os non metesse o dém' en sa pilla.
19:29que lles mandou, por remĩir séus pecados,
19:30que fossen da térra como quen s' eixilla.
19:31Demais lles mandou que aquelas espadas
19:32con que o mataran fossen pecejadas
19:33e cintas ên feitas, con que apertadas
20:5per que dissésse
20:10por nós que, andando
20:13que tu muit' avorreces —
20:21que, sossacando,
20:36do démo, que sterreces.
20:46que os téus non faleces.
21:3Na que Déus séu Sant' Esperit' envïou,
21:4e que forma d' hóme en ela fillou,
21:6vertude per que podéss' esto comprir.
21:9mollér, que con coita de que maninna
21:14me dá, con que goi' e te póssa servir.”
21:15Lóg' o que pediu lle foi outorgado,
21:17que a Santa María demandado
21:19Mas o menínn', a pouco pois que naceu,
21:26que toda-las gentes fez a si vĩir.
21:28“Santa María, que me fuste fazer
21:30por que non podésse con ele goír?
21:31Sennor, que de madre nome me déste,
21:33mas polo prazer que do téu houvéste
21:34Fillo, dá-m' este méu que veja riír.
21:35Ca tu sóa és a que mio pódes dar,
21:38dá-mio vivo, que haja que ti gracir.”
21:42que o fez no leit' u jazía bolir.
22Esta é como Santa María guardou a un lavrador que non morresse das feridas que lle dava un cavaleiro e séus hómees.
22:6que ela fez grande nos días méus.
22:8que un cavaleiro, por desamor
22:9mui grande que haví' a séu sennor,
22:14do que na cruz mataron os judéus.
22:17cuidou que éra o coteif', entôn
22:18mais bravo foi que Judas Macabéus.
22:25que fez a Reínna esperital,
23:3Desto direi un miragre que fez en Bretanna
23:5en que muito bon costum' e muita bõa manna
23:6Déus poséra, que quis dela seer séu vezinno.
23:7Sobre toda-las bondades que ela havía,
23:8éra que muito fïava en Santa María;
23:10del Rei, que a sa casa vẽéra de caminno.
23:16havê-lo, non éra end' en térra que podésse
23:17por dinneiros nen por outr' haver que por el désse,
23:21que me saques daquesta vergonna tan sobeja;
23:26que non achass' i avond' o riqu' e o mesquinno.
24Esta é como Santa María fez nacer ũa fror na boca ao crérigo, depois que foi mórto, e éra en semellança de lílïo, porque a loava.
24:5quéro, que foi en França.
24:7que éra tafur e ladrôn,
24:42Que, porque fora ben dizer
25:1Pagar ben pód' o que dever
25:2o que à Madre de Déus fía.
25:5que fezo a Virgen sen par,
25:7por un hóme que séu haver
25:20“Amig', aquesto que tu quéres
25:29que o per ren léves de mi.”
25:35porque sei que santa mollér
25:41“Sas omágẽes, que veer
25:48que por fïança llas metía
25:49por que ll' o séu fosse render
25:61por que non diga pois: ‘Non hei
25:74a que o el pagar devía.
25:75O crischão, que non mentir
25:76quis daquel prazo que poséra,
25:77ant' un día que a vĩir
25:90que a arc' ant' ele fogía.
25:95non vales, que fuste temer
25:102fez que aportou ant' el fóra.
25:106de saber o que i jazía.
25:111que non ll' houvéssen d' entender
25:119que lle déss' o que ll' acreer
25:120fora; se non, que el diría
25:121atal cousa per que caer
25:124bõo tenno que t' hei pagado:
25:126que no altar ch' hôuvi mostrado,
25:127que te fará ben connocer
25:130con ela, que mal t' ên verría.”
25:138o que daquel preit' averría.
25:142rógo-te que digas verdade
25:143per que tu faças parecer
25:145que contra mi cuida trager
25:146do que lle dar non devería.”
25:151sabes que fuste receber
25:152téu haver, que ren non falía,
25:160o que profetou Isaía,
26Esta é como Santa María juïgou a alma do Roméu que ía a Santïago, que se matou na carreira por engano do dïabo, que tornass' ao córpo e fezésse pẽedença.
26:2a Madre do que o mundo | tod' há de joïgar.
26:3Mui gran razôn é que sábia dereito
26:8que a quis avondar.
26:10dun joízo que déu Santa María
26:11por un que cad' ano ía,
26:18que ant' albergar
26:25mais branco que un arminno,
26:30do que fust' errar,
26:31por que non cáias no lago
26:33Mas ante farás esto que te digo,
26:35talla o que trages tigo
26:36que te foi deitar
26:39O roméu, que sen dôvida cuidava
26:40que Santïag' aquelo lle mandava,
26:46por non lles apõer que o mataron,
26:49démões, que a levaron
26:57a alma do méu roméu que fillastes,
26:65por que somos ben certãos
26:66que non dev' entrar
26:72da que non há par,
26:73e o que julgar façamos
26:78que fosse tornar
26:83de que foi pois Déus servido;
26:85pod' o de que foi falido,
26:86con que fora pecar.
27:3Vencer dev' a Madre daquel que deitou
27:8fez na sinagóga que foi dos judéus
27:9e que os Apóstolos, amigos séus,
27:13dizendo que o haver querían dar
27:14que pola venda foran ên receber.
27:17“Contra tal querela que ór' ante mi
27:18os judéus fezéron, que ides dizer?”
27:21pois que lla compramos e fezémos ên
27:22eigreja da que virgen foi conceber.”
27:30a rogaron que os vẽéss' acorrer.
27:34per que a os judéus hajan de perder.”
27:35E pois que o prazo chegou, sen falir,
27:38e dos séus que fossen a próva veer.
27:39Des que foron dentr', assí lles conteceu
27:40que lógo San Pédr' ant' o altar varreu,
27:43Os judéus disséron: “Pois que a Déus praz
27:44que esta omagen a María faz,
27:49que foi a primeira que se nunca fez
27:52que a Santa María non foi fïél,
27:54que ll' aquela omagen fossen trager.
27:55E os judéus, que sempr' acostumad' han
27:58que a non ousaron per ren sól tanger.
28Esta é como Santa María defendeu Costantinóbre dos mouros que a combatían e a cuidavan fillar.
28:2o que a Santa María | há por séu escudo.
28:6que fez mui grand' e féro
28:7a Virgen que non há par,
28:8que non quis que perdudo
28:9foss' o póblo que guardar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
28:12pois que foi de crischãos
28:20con sanna que havía,
28:21que se per força prender
28:23que faría ên matar
28:26que tiínnan ascondudo. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
28:31que foi a Virgen rogar
28:32que dela acorrudo
28:38que ant' a majestade
28:40candeas, que traúdo
28:50que tóste foi fendudo.
28:53que presos foran sen al,
28:55non fosse, que i chegar
28:58que non fosse caúdo.
28:65cólb' houve dos que i dar
28:68aos que combatían
28:69que Déus por sa Madre fez
28:70que dalí u ferían
28:76cuidou que per abéte
28:81que os vẽéss' ajudar;
28:92ca viu que aquel feito
28:107E o por que esto fiz,
28:111vi, que vos vẽo livrar;
28:117que aquel Soldán de Sur
28:120que non fosse corrudo
29:6a muitos que foron i, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
29:10que non foron de pinturas.
29:19per que devemos creer
29:20que é Sennor das naturas,
29:21que nas cousas há poder
29:25que a sa Madre honrrar
30Esta é de loor de Santa María, de como Déus non lle póde dizer de non do que lle rogar, nen ela a nós.
30:2que non fôssemos nados,
30:3se nos non désse Déus a que rogar
30:6ben que fazer podía,
30:9que lle rógue, quando sannudo for
30:11que da sa graça nen do séu amor
30:15que madr', amiga ll' é, creed' a mi,
30:23dizer que non rógue de coraçôn
30:29no séu reino que el pera nós ten,
30:35que Jeso-Crist' e a que nos mantên
31Esta é como Santa María levou o boi do aldeão de Segóvia que ll' havía prometudo e non llo quería dar.
31:3sas mercees, que quinnôn
31:5Desto mostrou un miragre | a que é chamada Virga
31:6de Jésse na sa eigreja | que éste en Vila-Sirga,
31:7que a préto de Carrôn
31:11Alí van muitos enfermos, | que receben sãidade,
31:12e ar van-x' i muitos sãos, | que dan i sa caridade;
31:15que van i de coraçôn
31:17E porend' un aldeão | de Segóvia, que morava
31:18na aldea, ũa vaca | perdera que muit' amava;
31:25dar-t-ei o que traj', en don,
31:27que de lob' e de ladrôn
31:29son as cousas que tu quéres; | e por aquesto te rógo
31:30que mi aquesta vaca guardes.” | E a vaca vẽo lógo
31:51éran, que ena maisôn
31:54que tan ben tirar podésse | o carr' e sofrer traballo,
31:56que han as unnas fendudas,
31:59O lavrador que pós ele | a mui gran préssa vẽéra,
31:63a que das cousas sermôn
31:64fez que ll' éran conteçudas.
32Esta é como Santa María amẽaçou o bispo que descomungou o crérigo que non sabía dizer outra missa senôn a súa.
32:7que santa María | fez, que por nós óra,
32:8dũu que al, fóra (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
32:14en que el morava | foi end' acusado;
32:18o que oía
32:22que a vezindade
32:25e que sa vía
32:32que gran folía
32:34te digu' e ti mando | que destas perfías
32:46da que nos guía,
33Esta é como Santa María levou en salvo o roméu que caera no mar, e o guïou per so a agua ao pórto ante que chegass' o batél.
33:3a Madre daquel que fez
33:6un miragre, que achar
33:9que fez a Virgen sen par
33:11que séus son os mandamentos.
33:15se foi, que os bastimentos
33:20i, que cuidava passar
33:30que i éran, e tombar
33:37de que oíran falar,
33:38dos que quéren perfïar
33:45aquel que perigoar
33:49que a verdad' enssinar
33:59que quen per ela fïar,
33:64que dos séus ensinamentos
33:66que non podéssen errar
34Esta é como Santa María fillou dereito do judéu pola desonrra que fezéra a súa omagen.
34:1Gran dereit' é que fill' o démo por escarmento
34:3Porên direi un miragre, que foi gran verdade,
34:4que fez en Costantinóble, na rica cidade,
34:6que quen contra ela vai, palla é contra vento. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
34:9que non podían achar ontr' outras mais de cento
34:10tan fremosa, que furtar foi un judéu a tento
34:15Pois que o judéu assí foi mórt' e cofondudo,
34:16e o démo o levou que nunc' apareçudo
34:19E pero que o logar muit' enatio estava,
34:21que spécïas d' Ultramar, bálssamo nen onguento,
34:22non cheiravan atán ben com' esta que emento.
34:23Pois que a sacou dalí, mantenente lavou-a
34:28fez i a Madre de Déus, que d' óio semellança
34:30que ficasse deste feito por renembramento.
35Esta é como Santa María fez queimar a lãa aos mercadores que ofereran algo a súa omage, e llo tomaran depois.
35:1O que a Santa María | dér algo ou prometer,
35:2dereit' é que s' en mal ache | se llo pois quisér toller.
35:4ca o ben que nós havemos, | Déus por ela no-lo déu.
35:7Desta razôn un miragre | direi fremoso, que fez
35:8a Virgen Santa María, | que é Sennor de gran prez,
35:9por ũas sas reliquas | que levaron ũa vez (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
35:10ũus crérigos a França, | de que vos quéro dizer.
35:11Estes foron da cidade | que é chamada Leôn
35:13que ardeu tan fèramente | que se fez toda carvôn;
35:19Os crérigos, quando viron | que a eigreja queimar
35:21que se fossen pelo mundo | conas relicas gãar
35:22per que sa eigreja feita | podéss' aginna seer.
35:23Maestre Bernald' havía | nom' un que ér' en daián
35:25que por haver Paraíso | sempre sofría afán;
35:29que depois a Ingratérra | ar passou e, com' oí,
35:31dun mercador que havía | per nome Colistanús,
35:32que os levass' a Bretanna, | a que pobrou rei Brutús;
35:33e entrou i tanta gente | que non cabían i chus,
35:34de mui ricos mercadores | que levavan grand' haver.
35:36houvéron tan gran bonaça | que non podía maior;
35:39de cossairos que fazían | en aquel mar mal assaz. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
35:41con estes que aquí vẽen; | mais paremo-nos en az,
35:43Lógo que esto foi dito, | maestre Bernalt sacou
35:44a arca conas relicas; | e tanto que as mostrou,
35:45dos mercadores que ían | ena nav' un non ficou
35:46que tan tóste non vẽéssen | mui grand' algu' i oferer.
35:49dizendo: “Sennor, tod' esto | filla que non leixes ren,
35:50sól que non guardes os córpos | de mórt' e de mal prender.”
35:53E o que tiínn' a arca | das relicas, sen mentir,
35:56e o que tiínn' a arca | da Virgen, Madre de Déus, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
35:58de Santa María somos, | a de que Déus quis nacer,
35:66se levantou muit' aginna, | que as galéas volver
35:67fez, que a do almirallo | de fond' a cima fendeu,
35:69e déu-lle tan gran ferida, | que os ollos lle verteu
35:72alongar entôn tan muito | que as non viron nenllur;
35:73e apareceu-lles Dovra, | a que pobrou rei Artur,
35:78miragre maravilloso, | per que os fez guarecer
35:80que matou séus ẽemigos, | como vos éu ja dit' hei.
35:84que o todo non tomemos, | mas tornaremos dacá;
35:85daquelo que gaannarmos | cada ũu i dará
35:86o que vir que é guisado, | como o podér sofrer.”
35:90que en salvo a sa térra | a podería trager.
35:92moveron do pórto Dovra; | mais o que morreu na cruz,
35:93querendo vingar sa Madre, | fez com' aquel que aduz
35:94gran poder de meter medo | que ll' hajan de correger
35:95o gran tórto que fezéran | a sa Madr' Emperadriz,
35:96a que é Sennor do mundo. | E porên, par San Fiíz,
35:101que a sa Madre do nósso | demos, quis do que tevér
35:104de vos nembrar das relicas | da Virgen que con Déus sé,
35:105a que fezéstes gran tórto | guardando mal vóssa fé.”
35:106E non quis ên mais do terço, | que fezo lógo coller.
36Esta é de como Santa María pareceu no maste da nave, de noite, que ía a Bretanna, e a guardou que non perigoasse.
36:2a Sennor, que coitas nos tóll' e tempestades.
36:6d' hómees por sa pról buscar, no que todos punnades.
36:8que se levou mui gran tormenta, e a noit' escura
36:9se fez, que ren non lles valía siso nen cordura,
36:14que os vẽéssen acorrer polas sas pïedades.
36:15Quand' est' oiu un sant' abade, que na nave ía,
36:16disse-lles: Tenno que fazedes óra gran folía,
36:17que ides rogar outros santos, e Santa María,
36:18que nos póde desto livrar, sól nona ementades.
36:22que lles valvéss' e non catasse as súas maldades.
36:26que alumẽava mui mais que outras craridades.
36:29e ao pórto chegaron cedo, que desejado
37Esta é como Santa María fez cobrar séu pée ao hóme que o tallara con coita de door.
37:4Fremosos miragres faz que en Déus creamos,
37:5e maravillosos, por que o mais temamos;
37:6porend' un daquestes é ben que vos digamos,
37:8Est' avẽo na térra que chaman Berría,
37:9dun hóme coitado a que o pé ardía,
37:13que con coita dele o pé tallar mandava;
37:18que dos séus miragres en el fosse mostrando
37:20e dizendo: “Ai, Virgen, tu que és escudo
37:21sempre dos coitados, quéras que acorrudo
38Esta é como a omagen de Santa María tendeu o braço e tomou o de séu fillo, que quería caer da pedrada que lle déra o tafur, de que saiu sángui.
38:1Pois que Déus quis da Virgen fillo
38:6d' amor, que partidos per ren nunca póden seer;
38:8os que contra ela van, non cuidand' i el tanger.
38:10que est' amor non quéren entender
38:14grandes, que o Conde de Peitéus quis batall' haver
38:20que a franceses o querían dar.
38:24e outros que lles tragían i vinno a vender;
38:26houv' i un que começou a perder,
38:27per que foron del dẽostados
38:29Mas ũa mollér, que por séus pecados
38:40os que nas omágẽes de pédra querer creer;
38:41e por que vejas com' errados
38:45E déu no Fillo, que ambos alçados
38:48britou-ll' end' un assí que ll' houvéra lóg' a caer;
38:50houve sobr' el, con que llo foi erger,
38:51e a fror que con apertados
38:54Déus, que sángui craro fez dessa ferida correr
38:56que tiínna a Madre fez ben so as tetas decer, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
38:57assí que todos desnüados
38:62tan bravos, que quantos a soían ante veer,
38:64que sól ena face non ll' ousavan mentes tẽer.
38:66contra o que esto fora fazer,
38:75déu, que todos escarmentados
38:81se a pédra que me furados
38:83e por que dinneiros pagados
39Esta é como Santa María guardou a sa omagen, que a non queimas' o fógo.
39:4no mõesteiro que jaz sobre lomba (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
39:5dũa gran pena, que ja quant' é comba,
39:6en que corisco feriu noit' escura.
39:10a omagen da que foi Virgen pura.
39:11E como quér que o fógo queimasse
39:13Santa María non quis que chegasse
39:16a sa omagen, que nen sól o véo
39:20a Santa María, que sól nïente
39:25que solament' os fíos defumados
39:28ante semellava que mui lavada
40Esta é de loor de Santa María das maravillas que Déus fez por ela.
40:5Salve-te, que concebiste
40:12o que el quería.
40:13Salve-te, que enchoísti
40:23o séu Fillo que trouxísti,
40:27que fez Éva, e vencísti
40:28o que nos vencía.
41Esta é como Santa María guareceu o que éra sandeu.
41:6que tant' houve de o tirar sabor
41:12que o livrou do dém' enganador,
41:13que o fillara come traedor
41:22que nos dé Paraíso.
42:3dos que ama é ceosa,
42:4ca non quér que façan mal.
42:6vos direi, que fez a Virgen, | Madre de Nóstro Sennor,
42:7per que tirou de gran falla | a un mui falss' amador,
42:8que amĩude cambiava | séus amores dun en al.
42:9Foi en térra d' Alemanna | que querían renovar
42:11a majestad' ende fóra, | que estava no altar,
42:14en que as gentes da térra | ían tẽer séu solaz
42:15e jogavan à pelóta, | que é jógo de que praz
42:16muit' a hómẽes mancebos | mais que outro jóg' atal.
42:20que sa amiga lle déra, | que end' éra natural.
42:25daquela que éu amava, | ca éu ben o jur' a Déus
42:26que nunca tan béla cousa | viron estes ollos méus;
42:31que des alí adeante | nunca no séu coraçôn
42:32outra mollér ben quisésse | e que lle fosse leal.
42:36que diss' a mui grandes vózes: | “Ai, Santa María, val!”
42:40que orden lógo fillasse | de monges de Claraval.
42:41Que o fezésse cuidaron | lógo todos dessa vez;
42:43que o que el prometera | aa Virgen de gran prez,
42:52que o chamou mui sannuda: | “Ai, méu falss' e mentiral!
42:53de mi por que te partiste | e fuste fillar mollér?
42:54Mal te nembrou a sortella | que me dést'; ond' há mestér
42:55que a leixes e te vaas | comigo a como quér,
42:59que viu jazer ontr' a novia | e si pera os partir,
42:61ves? E por que me leixaste | e sól vergonna non hás?
42:63e vai-te comigo lógo, | que non espéres a cras;
42:66que s' ergeu e foi sa vía, | que non chamou dous nen tres
42:67hómẽes que con el fossen; | e per montes mais dun mes
42:71que o levou pois conssigo | per com' éu creo e sei,
43:3E porend' un hóme bõo | que en Darouca morava,
43:4de sa mollér, que havía | bõa e que muit' amava,
43:8Porên dou-vos por conssello | que lóg' a Santa María
43:10o que pedir dar-ll-á lógo, | aquest' é cousa certeira.”
43:14que podéssen haver fillo | ontr' el e sa companneira.
43:15E a mollér fez promessa | que se ela fill' houvésse,
43:16que con séu peso de cera | a un ano llo trouxésse
43:18e que aquesto comprisse | entrou-ll' ende par maneira.
43:21que lóg' a poucos de días | ela se sentiu prennada,
43:23Des que lle naceu o fillo, | en logar que adïanos
43:25que lle non vẽo emente | nen da cera nen dos panos
43:26con que o levar devera, | e cuidou seer arteira.
43:27Ca u quis tẽê-lo fillo | e a cera que tiínna,
43:29que lle nunca prestar pode | física nen meezinna;
43:31Que o soterrassen lógo | o marido ben quiséra;
43:33que el' a Santa María | o daría, que llo déra
43:40con méu fill' e cona cera | de que te fui mentirosa
43:42o adug' ante ti mórto, | e dous días há que cheira.
43:46e non quisésses que fosse | nojosa e mui parleira.”
43:49que s' amercẽasse dela | e séu Fillo ll' ementando,
43:51Mas, que fez Santa María, | a Sennor de gran vertude
43:52que dá aos mórtos vida | e a enfermos saúde?
43:53Lógo fez que o meninno | chorou eno ataúde
43:55Quando o padr' e a madre, | que fazían muit' esquivo
43:56dóo por séu fillo, viron | que o menínn' éra vivo,
43:58Entôn vẽo i mais gente | que non ven a ũa feira,
43:59por veer o gran miragre | que a Virgen demostrara
43:61que a cabo de seis días | jazendo mórto chorara
44Esta é como o cavaleiro que perdera séu açor foi-o pedir a Santa María de Salas; e estando na eigreja posou-lle na mão.
44:6que perdeu a caça un séu açor,
44:7que grand' e mui fremos' éra, e ren
44:8non achava que non fillasse ben
44:12havía de que o non pod' achar,
44:15E pois que por esto nono achou,
44:20con coita de méu açor que perdí,
44:21que mio cobres; e tu fas-lo assí,
44:28mui cantada; mas ante que partir
44:31E que houvéss' end' el maior prazer,
44:38bẽes que fazes a quen hás amor!”
45Esta é como Santa María gãou de séu fillo que fosse salvo o cavaleiro malfeitor que cuidou de fazer un mõesteiro e morreu ante que o fezésse.
45:2que ao pecador colle | por feito a voontade.
45:5sobervios' e malcreente, | que sól por Déus un dinneiro
45:10que vergonna non havía | do prïor nen do abade.
45:12e de roubar os que ían | seguros pelos caminnos,
45:14que s' en todo non metesse | por de mui gran crüeldade.
45:20do muito mal que fazía, | penssou que un mõesteiro
45:25e per que mui ben vivessen | lles daría comprimento,
45:26e que por Santa María | servir sería i frade.
45:29logar en que o fezésse, | e achó-o, com' aprendo,
45:32ante que o começasse, | door lo chegou a mórte;
45:35ca non quér Santa María | que a vós assí levedes.”
45:36E disséron os dïabos: | “Mais vós, que razôn havedes
45:38por que est' alma é nóssa, | e allur outra buscade.”
45:45que esta alma fez óbras | por que a haver devemos
45:47E un dos ángeos disse: | “O que vos digu' entendede:
45:49e o que Déus mandar desto, | vós entôn esso fazede;
45:55E ele lle respondía: | “Mia Madr', o que vós quisérdes
45:60feito ben come cogula, | que ao ángeo dava,
45:63Tornou-s' o ángeo lógo; | e atán tóste que viron
45:67Pois que s' assí os dïabos | foron dalí escarnidos
46Esta é como a omagen de Santa María, que un mouro guardava en sa casa honrradamente, deitou leite das tetas.
46:8que con hóst' en Ultramar
46:12que non éran percebudos.
46:20os roubos que houv' havudos.
46:21Daquel haver que partiu
46:23ũa omagen que viu
46:24da Virgen que non há par;
46:33que non podía creer
46:34que Déus quiséss' encarnar
46:39que quisésse tal afán
46:41que el que éste tan gran
46:45como dizen que andou
46:48foss' a mi que quér mostrar,
46:58que foron lógo mãar
46:64fez, que o foi batiçar;
47Esta é como Santa María guardou o monge, que o démo quis espantar por lo fazer perder.
47:4que eno démo jaz.
47:6per que façamos érro, | porque a Déus perder
47:7hajamo-lo téu Fillo, | que quis por nós sofrer
47:8na cruz paxôn e mórte, | que houvéssemos paz.
47:10un miragre fremoso, | de que fix méu cantar,
47:12da tentaçôn do démo, | a que do ben despraz.
47:16que o fez na adega | bever do vinn' assaz.
47:23que ll' apareceu lógu' e | o tour' amẽaçou,
47:28dizendo: “Fuge, mao, | mui peor que rapaz.”
47:33Pois que Santa María | o séu monj' acorreu,
47:35do démo e do vinno, | con que éra sandeu,
48Esta é como Santa María tolleu a agua da fonte ao cavaleiro, en cuja herdade estava, e a déu aos frades de Monssarrad a que a el quería vender.
48:2que fill' aos que han muito | e dá aos menguadosos.
48:4a Virgen Santa María, | que con Jeso-Cristo ponna
48:5que no día do joízo | possamos ir sen vergonna
48:6ant' el e que non vaamos | u irán os soberviosos.
48:8saborosa, grand' e crara, | que naç' encima dun monte,
48:9que éra dun cavaleiro; | e d' outra parte de fronte
48:13por que os monges lle davan | sa renta da abadía;
48:16que quanto quér que achasse | do mõesteiro fillava;
48:18que non cantavan as hóras | e andavan mui chorosos.
48:24e con Déus, o vósso Fillo, | que todo póde, põede
48:25que nos dé algún consello, | que non moiramos de sede,
48:28fez que se cambiou a fonte | ben dentro na sa herdade
48:29dos monges, que ant' havían | da agua gran soïdade,
48:31Pois que viu o cavaleiro | que sa font' assí perdera
48:32por prazer da Grorïosa, | que lla apósto tollera,
49Esta é de como Santa María guïou os roméus, que ían a sa eigreja a Seixôn e erraran o caminno de noite.
49:1Ben com' aos que van per mar
49:9o séu reino que non há par,
49:10que nós ja perdemos
49:11per don' Éva, que foi errar
49:19a que el' acorreu assí
49:25en que s' houvéran de perder
49:39que dos graves pecados séus
49:52que resprandecía.
50Este é de loor de Santa María, que móstra por que razôn encarnou Nóstro Sennor en ela.
50:2que Déus ena Virgen vẽo carne fillar.
50:5que córpos e almas nos julgass', éu o sei,
50:10tal que nóssos ollos o podéssen catar.
50:23E a Santa Virgen, en que s' el ensserrou,
50:24de que prendeu carne e por madre fillou,
50:26todas estas cousas que vos fui ja contar.
51Esta é como a omage de Santa María alçou o gẽollo e recebeu o cólbe da saeta por guardar o que estava pós ela.
51:6que mostrou Santa María | en térra d' Orlens en França
51:8que un castélo cercara
51:12senôn pola gran requeza | que eno logar havía;
51:15con que combater
51:16o fez, e que o tomara,
51:17se non foss' os do castélo | que, pois se viron coitados,
51:18que fillaron a omagen, | por seer mais amparados,
51:20Santa María, que para
51:21mentes e que non
51:29en que o córpo de Cristo | foi feito e conssagrado;
51:30e porende te rogamos | que daqueste cond' irado
51:34con séus êngẽos que para.”
51:36e diss' a outro da vila, | que poséran por porteiro,
51:37que pera guarir
51:39que vẽéss' abrir
51:40a pórta que el serrara.
51:41O de dentro respôs lógo | que non faría ên nada;
51:44que sen dulta o chagara.
51:47a omagen atán alte | que chegou préto da teta,
51:50que o de dentro tirara
51:52que o de fóra matara.
51:56en que entôn cavalgara,
51:58aprix que dentro entrara.
51:64que sobr' a vila deitara.
51:69o que vos dit' hei
51:70baesteiro que osmara
51:71matá-lo outro de dentro | que a omagen guardava;
51:73que nunca per ren
51:74achei que depois tornara
52:2a Santa María, de que Déus quis nacer.
52:5que quiso mui grand' a Grorïosa mostrar;
52:7En Monsarrat, de que vos ja contei,
52:10que quis por nós mórte na cruz prender.
52:12en que muitas cabras montesas há;
52:18ta que os monges las ían monger.
52:20que os monges houvéron pera si
52:21assaz de leite; que cada noite alí
52:23atẽes que un crerizôn sandeu
52:26que nunca mais las podéron haver.
52:29por que depois gran romaría de roméus
53Como Santa María guareceu o moço pegureiro que levaron a Seixôn e lle fez saber o Testamento das Escrituras, macar nunca leera.
53:2assí aos que non saben | póde todo saber dar.
53:3E de tal ja end' avẽo | un miragre que dizer
53:4vos quér' óra, que a Virgen | quis grand' en Seixôn fazer,
53:5dun meninno pegureiro, | a que os pées arder (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
53:6começaron daquel fógo | que salvaj' ouço chamar.
53:8sa madr' éra que fïava | a lãa mui volontér,
53:9per que s' ambos governavan; | mas quen m' ascoitar quisér,
53:12que a per poucas dos pées | os dedos non lle queimou;
53:16o meninno en tal guisa | que andou ben e correu,
53:18daquel logar u sãara, | que se quis lógu' i tornar.
53:19Depois a cabo dun ano | lle rogou que o alí
53:21“Se non quisérdes, o fógo | sei éu que verná a mi
53:22e que vos pes m' haveredes | eno cól' a soportar.”
53:29e viu en vijôn a Madre | de Déus, que o foi guarir,
53:30e séu fillo Jeso-Cristo, | a que ela presentar
53:32que a Virgen a séu Fillo | mercee por el pediu
53:34que por séu rógo do fógo | os quis Déus todos livrar.
53:35E oiu mais que a Virgen | diss' a Déus esta razôn:
53:36“Fillo, esta mia capéla | que é tan póbr' en Seixôn,
53:37fas tu que seja ben feita.” | E el lle respôs entôn:
53:39e de muitas outras térras, | que darán haver assaz,
53:41e que éu faça téu rógo, | aquest' en dereito jaz,
53:42ca fillo por bõa madre | fazer dev' o que mandar.”
53:44que quant' al depois viía | sól nono preçava ren;
53:46que as Escrituras soube, | e latín mui ben falar.
53:50prazer que esta igreja | façades mui ben obrar.
53:51E por que cértos sejades | que tod' est' e mui mais sei,
53:53demais, d' hoj' a trinta días | sabiades que morrerei,
53:54ca a que me mostrou esto | me quér consigo levar.”
54Esta é de como Santa María guariu con séu leite o monge doente que cuidavan que éra mórto.
54:4que merecemos per nóssas maldades,
54:6que sa vertude nos acórr' aginna.
54:8que vos direi óra, ai, bõa gente,
54:9que fez a Virgen por un séu sergente,
54:16que, poi-lo convent' as hóras dizía,
54:25tan maa que, com' aprix en verdade,
54:26peior cheirava que a caavrinna.
54:29de maneira que atal se parara
54:30que non podía trocir a taulinna.
54:31Os frades, que cuidavan que mórt' éra,
54:34que o ongessen como conviínna.
54:37que éra mórt', e torná-lo mandaron
54:40que ja ren non falava nen oía,
54:42e con ũa toalla que tiínna
54:45santa, con que crïou aquel que vẽo
54:49que semellava que todo mudara
54:52que ti acorress' e te fezésse são; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
54:54que irás u é Santa Catelinna.”
54:59a que lógo todos foron juntados
55Esta é como Santa María serviu pola monja que se fora do mõesteiro e lli crïou o fillo que fezéra alá andando.
55:2que mui d' anvidos s' assanna | e mui de grado perdõa.
55:3Desto direi un miragre | que quis mostrar en Espanna
55:5por ũa monja, que fora | fillar vida d' ávol manna (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
55:9mui ben e compridamente, | que en elas non falía
55:12Mais o démo, que se paga | pouco de virgĩidade,
55:13fez, como vos éu ja dixe, | que se foi con un abade,
55:14que a por amiga teve | un mui gran temp' en Lisbõa.
55:15Ambos assí estevéron | ta que ela foi prennada;
55:20e falou-ll' a abadessa, | que a nunca mẽos vira
55:21ben des que do mõesteiro | sen sa lecença saíra,
55:23E ela foi fazer lógo | aquelo que lle mandava;
55:24mas de que a non achavan | mẽos se maravillava,
55:29que havía d' haver fillo; | e entôn se foi chorando
55:32“Mia Sennor, éu a ti venno | como mollér que se sente
55:33de grand' érro que há feito; | mas, Sennor, venna-ch' a mente
55:35que non cáia en vergonna, | Sennor, e alma me guarda
55:36que a non lév' o dïabo | nen eno inférno arda.
55:46e por el foi mas coitada | que por séu fill' é leõa.
55:47Mais depois assí ll' avẽo | que, u vésperas dizendo
55:50e cuidaron que fill' éra | d' infançôn e d' infançõa.
55:53a Virgen Santa María | que o gran tempo crïara,
55:54que aos que ela ama | por ll' errar non abaldõa.
55:55A monja lógo tan tóste | connoceu que séu fill' éra,
55:56e el que éra sa madre; | e a maravilla féra
55:60que éran i ajuntadas | de monjas mui mais ca cento,
55:62que fezéra, cujos feitos | todo o mund' apregõa.
56Esta é como Santa María fez nacer as cinco rósas na boca do monge depós sa mórte, polos cinco salmos que dizía a honrra das cinco lêteras que há no séu nome.
56:3da Virgen, de que nacer
56:6un miragre que oí,
56:9per que podedes saber
56:11que a Virgen foi fazer
56:16a Virgen que non há par;
56:20de que éra desejoso.
56:24por cinque letras que son
56:27per que podésse veer
56:43do que fora merecer
56:49rosal, que viron tẽer
57Esta é como Santa María fez guarecer os ladrões que foran tolleitos porque roubaran ũa dona e sa companna que ían en romaría a Monsarrat.
57:11que será ascuitado
57:12dos que a Virgen santa (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
57:20fez, que mui longe sõa,
57:23dona que na montanna
57:36que de quanto tragían
57:38que non roubasse
57:42lógo que foi roubada,
57:53aas vózes que dava;
57:62que un non s' ergía.
57:68que sacara con fame
57:70que so un séu çurame
57:77que dentro nen afóra
57:86pois que assí acharon
57:89que lógo d' i levados
57:91en bestias que trouxéran,
57:93que i morressen,
57:96E pois que os ladrões
57:103que nunca a crischãos
58Como Santa María desvïou a monja que se non fosse con un cavaleiro con que poséra de s' ir.
58:4que Santa María fez, com' éu sei,
58:6que d' amor lle mostrou mui gran sinal.
58:9e o que a Santa María praz,
58:11Mas lo démo, que dest' houve pesar,
58:13que a troux' a que s' houve de pagar
58:15con ele que se foss' a como quér,
58:16e que a fillasse pois por mollér
58:17e lle déss' o que houvésse mestér;
58:22con mui gran pavor que houve mortal.
58:25e o démo, que a trager i fez,
58:31Santa María, que Madr' és de Déus,
58:38o por que me deitast', e non m' en cal.”
58:41por Santa María, que a sacou
58:43Des que a pos fóra, disse-ll' assí:
58:50que vira, foi lógo a un portal
58:51u achou os que fezéra vĩir
58:52aquele con que poséra de s' ir,
59Como o Crucifisso déu a palmada a honrra de sa madre aa monja de Fontebrar que poséra de s' ir con séu entendedor.
59:5que fez mui fremos' afeito
59:10que éra en Fontebrar
59:12que a Virgen muit' amar
59:22a que mui de coraçôn
59:24cada que sa oraçôn
59:29que i de gran santidade
59:41atẽes que o proviço
59:42a fez que se namorou
59:55en tal que a pecador
59:61e, com' hóme que aduz,
59:65que do cravo a semella
59:67por que non fezésse mal
59:75do grand' érro que quiséra
59:76fazer, mais que non quis Déus
59:77nena sa Madre, que féra- (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
60Esta é de loor de Santa María, do departimento que há entre Ave e Éva.
61Como Santa María guareceu ao que xe lle torcera a boca porque descreera en ela.
61:1Fól é o que cuida que non podería
61:2fazê-lo que quisésse Santa María.
61:3Dest' un miragre vos direi que avẽo
61:6que a Madre de Déus móstra noit' e día.
61:8que foi da Virgen por que o mundo cata,
61:9por que diss' un vilão de gran barata
61:10que aquesto per ren ele non creía.
61:12cousa; pois que tan gran sazôn é passada,
61:14que ja podre non foss', esto non sería.”
61:18que quen quér que o visse espantar-s-ía.
61:19E tal door havía que ben cuidava
61:20que ll' os ollos fóra da tésta deitava,
61:23E lógo que chegou deitou-se tendudo
61:25repentindo-se de que for' atrevudo
61:32do sennor de que éra foi espedido,
62Como Santa María déu fillo a ũa bõa dona que deitara en pennor, e crecera a usura tanto que o non podía quitar.
62:5que por fazer ben tant' endevedada
62:6foi que sa herdad' houvéra perduda. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
62:8que a acorreu, todo quant' havía
62:9perdud' houvéra; que ja non podía
62:17que a non podía pagar por quanto
62:20nos que fïava, porend' a concello
62:23E de coraçôn que a acorresse
62:25séu fill' en prijôn, mais que llo rendesse.
62:35que non disse nada quand' o chamava:
62:37depós si na bestia que o levava
62:39que sól non disséron: “Dona, onde vẽes?” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
62:40nen “de que o lévas, gran tórto nos tẽes.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
62:41Esto fez a Virgen que ja outros bẽes (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
63Como Santa María sacou de vergonna a un cavaleiro que houvér' a seer ena lide en Sant' Esteván de Gormaz, de que non pod' i seer polas súas tres missas que oiu.
63:1Quen ben sérv' a Madre do que quis morrer
63:4que Santa María fez, se Déus m' ampar,
63:5por un cavaleiro a que foi guardar
63:6de mui gran vergonna que cuidou prender.
63:8franqu' e ardid' éra, que bẽes alí
63:15con el conde don García, que entôn
63:17que éra bon hóm' e d' atal coraçôn
63:18que aos mouros se fazía temer.
63:21que Sant' Estevão tod' a derredor
63:27Mais o cavaleiro de que vos falei
63:29que non houv' i lide nen mui bon tornei
63:31E avẽo-ll' un día que quis saír
63:37de Santa María, que ren non faliu,
63:38e outras dúas que i foron dizer,
63:39que da Reínna éran espirital.
63:43Por nulla ren que lle disséss' aquel séu
63:49que ll' o braço déstro no cólo deitou
63:52que vençudos foramos éu e os méus;
63:54del rei Almançor, que s' houv' a recreer.
63:56que ja cavaleiro nunca tanto fez
63:60que de vóssas chagas pensedes, sennér;
63:62que vos póde cedo delas guarecer.”
63:66que con vergonna se cuidou ir perder.
63:67Mais pois que sas armas viu e couseceu
63:68que feridas éran, lógo connosceu
63:69que miragre fora, ca ben entendeu
63:70que d' outra guisa non podía seer.
63:72que Santa María leixá-lo non quis
64Como a mollér que o marido leixara en comenda a Santa María non podo a çapata que lle déra séu entendedor meter no pée nen descalçá-la.
64:1Quen mui ben quisér o que ama guardar,
64:3E dest' un miragre, de que fiz cobras e son,
64:4vos direi mui grande, que mostrou en Aragôn
64:5Santa María, que a mollér dun infançôn
64:6guardou de tal guisa, por que non podéss' errar.
64:13por ũa carta de séu sennor que lle chegou,
64:14que havía guérra e que o foss' ajudar.
64:15Ante que movesse, disse-ll' assí sa mollér:
64:17que m' encomendedes a alguên, ca m' é mestér
64:18que me guarde e que me sábia ben consellar.”
64:20“Muito me praz óra daquesto que vos oí;
64:26que lle désse guarda por que houvéss' a catar.
64:31senôn a esta, que é Sennor Espirital,
64:32que vos póde ben guardar de posfaz e de mal;
64:33e porende a ela rógu' éu, que pód' e val,
64:34que mi vos guarde e leix' a min cedo tornar.”
64:35Foi-s' o cavaleiro lógo dalí. Mas, que fez
64:38que un cavaleiro fezo dela namorar.
64:41que lle fosse bõa, e tanto lle prometeu
64:42que por força fez que fosse con ela falar.
64:45e macar vejades que lle desto grave for,
64:48e que a hajades quant' éu podér punnarei;
64:53mais a dona a trouxe peor que a un can
64:54e disse que per ren non llas quería fillar.
64:57por que a dona as çapatas fillasse, mil
64:58razões lle disse, trões que llas fez tomar.
64:59Mais a mesquinna, que cuidava que éra ben,
64:64que a çapata ao assí se ll' aprês (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
64:65que, macar de toller-lla provaron dous nen tres,
64:69que a lógo quis; mas ela non llo consentiu
64:70atá que todo séu feito ll' houve a contar.
64:73ca sei que Santa Marí', en que todo ben jaz,
65Como Santa María fez soltar o hóme que andara gran tempo escomungado.
65:1A creer devemos que todo pecado
65:4que Santa María fez; e ela mande
65:5que mostrá-lo póssa per mi e non ande
65:6demandand' a outre que m' ên dé recado.
65:10que nunca quería fazer séu mandado.
65:12que se corregesse e o castigava;
65:15Pois que o préste viu que mõestamento
65:18cuidando que fosse per i castigado.
65:24atá que caeu en grand' enfermidade
65:25que lle fez cambiar aquela voontade,
65:26e do que fezéra sentiu-se culpado.
65:29en que el jazía por sa descreença,
65:30mais mandaron-lle que foss' a séu prelado.
65:31E lógo que podo foi a el correndo
65:37e disso-ll' aquelo sobre que vẽéra.
65:39que lle disse, se livre seer quería,
65:40que lle déss' algo, se non nono sería.
65:43E pensou que sempr' assí ja mais andasse
65:44atá que algún bon crischão achasse
65:45que lle non pediss' e que o consellasse
65:51que achou un hóme mui de santa vida
65:64que poi-lo Papa nen todo séu concello
65:66como mio dará o que é fól provado?”
65:72esto, non cuido que mio ele crevésse
65:74per que fosse del creúd' e ascuitado.”
65:76que lle levasse, e disse-ll': “éu te rógo
65:77que lla léves, e se en este meógo
65:80a Alexandría, que come Toledo
65:86póss' éu haver ante que aquest' achado.”
65:90e diss': “Aquest' é o que tant' hei buscado.
65:98atá que o viu mui longe do poblado,
65:102que fora d' antigo lugar muit' honrrado.
65:110ante que uviasse comer nen bocado.
65:111E pois que a carta houve ben leúda
65:116mais pois que for noite, nada non dormiades
65:117nen vos espantedes por ren que vejades,
65:122que todo o lugar foi alumẽado.
65:127E pois que os houvéron todos ben ditos
65:133mais tu que és mui misericordïosa,
65:134sólta-ll' este laço en que jaz lïado.”
65:137e o que t' escomungou, se o connoces,
65:141que achou o préste, que non éra rouco
65:145e ela disse, pois que llo dit' houvéron:
65:149que se foss', e teve-s' end' el por maltreito
65:151nen que vos éu leixe, assí Déus m' ajude,
65:152cá, pois que m' a Virgen mostrou tal vertude
65:153por vós que mia alma cobrou ja saúde
65:154e o ben de Déus de que éra deitado.”
65:155O fól diss' entôn: “Pois que ficar queredes,
65:172daquesta térra que neún non me visse,
65:173e que como fól entr' as gentes guarisse
65:174per que fosse do mundo mais despreçado.
65:175E por razôn tive que en esta térra
65:176dos méus que sofresse desonrra e guérra
65:177por amor de Déus, que aos séus non érra
65:182que atá entôn sól non seja falado.”
65:183Assí estevéron, que non se partiron,
65:187E Santa María, a que el servira
65:189levou del a alma, ca des que a vira,
65:191E pois que foi mórto, quis Déus que soubéssen
65:195que os havía mui gran temp' enganados,
65:196e que o perderan pelos séus pecados;
65:198houve, por que fosse pois santo chamado.
66Como Santa María fez a un bispo cantar missa e déu-ll' a vestimenta con que a dissésse, e leixou-lla quando se foi.
66:4Os que m' oen cada día
66:5e que m' oïrán,
66:8dun bon bispo que havía
66:10santo que viu sen contenda, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
66:14desses que están
66:17que el de mal nos defenda.
66:20que ll' entôn assí dizía
66:22a missa que converría,
66:28“O bispo que man
66:29aquí, que sempre perfía
66:37que ben saberán
66:43que hóme non podería
66:46E pois que se revestía,
66:57mais o que ti éu dad' havía (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
67Como Santa María fez connocer ao hóme bõo que tragía o démo consigo por servente; e quiséra-o matar, senôn pola oraçôn que dizía.
67:2que con esto nos defende | do dém' e da sa maldade.
67:4que fezo Santa María, | apósto e grand' e féro,
67:5que non foi feito tan grande | ben des lo tempo de Néro,
67:6que emperador de Roma | foi, daquela gran cidade.
67:7Ond' avẽo que un hóme | mui poderos' e loução,
67:9que tod' ele por Déus dava | quanto collía en mão,
67:11E por mellor fazer esto | que muit' ele cobiiçava, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
67:13en que pan e vinn' e carne | e pescad' a todos dava,
67:14e leitos en que jouvéssen | en ivérn' e en estade.
67:15E como quen há gran coita | de comprí-lo que deseja,
67:17que aos póbres servissen; | mais o démo con enveja
67:20e disse: “Sennor, querede | que seja vósso sergente,
67:22pois vejo que vós queredes | e fazedes i bondade;
67:26e cuidou que non andava | senôn con gran lealdade.
67:28fez tanto que o bon hóme | o fillou por escudeiro;
67:30dizendo-lle: “Que queredes, | sennor? A min o mandade.”
67:31Tanto lle soub' o dïabo | fazer con que lle prouguésse,
67:32que nunca ll' ele dizía | cousa que el non crevésse;
67:33demais non havía hóme | que o atán ben soubésse
67:35E porende lle fazía | amẽude que caçasse
67:36enas montannas mui fórtes, | e eno mar que pescasse;
67:37e muitas artes buscava | per que o algur matasse,
67:38per que houvéss' el a alma, | e outr' houvéss' a herdade.
67:43E por aquest' aquel démo | que ll' andava por vassalo
67:47Desta guisa o bon hóme, | que de santidade chẽo
67:48éra, viveu mui gran tempo, | trões que un bisp' i vẽo
67:49que foi sacar ao démo | lógo as linnas do sẽo,
67:52e mui mais religïoso | que se morass' en ermida;
67:54que disse que non podía | servir por enfermidade.
67:55Ond' avẽo que un día | ambos jantando siían
67:56e que todo-los sergentes, | foras aquele, servían;
67:58que i servir non vẽéra | con mingua de sãidade.
67:59Quand' aquest' oiu o bispo, | preguntou-lle que hóm' éra.
67:68que vos quis guardar do démo | falss' e de sas falsidades;
67:69e éu vos mostrarei óra | com' est' hóm' en que fïades
67:72por que aquesta companna | todo téu feito aprenda;
67:73e éu te conjur' e mando | que a digas sen contenda,
67:74per poder de Jesú-Cristo, | que é Déus en Trĩidade.”
67:76en córpo dun hóme mórto, | con que enganar cuidara
67:77a aquel con que andava, | a que sen dulta matara,
67:81leixou caer aquel córpo | en que éra enserrado,
68Como Santa María avẽo as dúas combooças que se querían mal.
68:4fremoso, que escrit' achei,
68:5que fez a Madre do gran Rei,
68:6en que toda mesura jaz,
68:8que, porque séu marid' amor
68:14rogava que lle déss' assaz
68:15coita e mal, por que perder
68:17que séu marido lle fazer
68:23d' ángeos, que lle diss' assí:
68:33cona outra, que se deitou
68:36que m' este tórto fazer fez
68:41que x' ant' havían, sen mentir,
69Como Santa María fez oír e falar o que éra sordo e mudo, en Toledo.
69:4que dos outros non deve seer fóra,
69:5que Santa María, que por nós óra,
69:10que dentro non cabían ne-na chãa.
69:12que del Cond don Ponç' éra connoçudo,
69:14que chamavan Pedro de Solarãa.
69:17o que lle mandavan, e o fazía,
69:22que o sãasse. E ũa mannãa
69:23ll' avẽo que foi perant' a igreja
69:29que no levar non foi mui preguiçoso
69:33está o que diz missa consagrando
69:37que de faiçôn e de coor mais béla
69:38éra que non ést' a név' e a grãa,
69:39que lle fezo sinas que se chegasse
69:40ant' o préste e que s' agẽollasse;
69:41e ao préste fez que o catasse
69:43que lle meteu o dedo na orella
69:50que ja oía o gal' e a rãa. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
69:56“M' ide polo que fez a meezinna,
69:62perant' a pórta que é mais jusãa
69:67que o tirou contra si mui correndo
69:71que mandou ao préste revestido
69:72que lle fezéra cobrá-lo oído,
69:73que lle fezésse que lógo guarido
69:74fosse da lingua, que non disséss' “ãa”. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
69:75Lógo o que mandou ela foi feito,
69:81ao téu sérvo que há connoçuda
69:86que non cabían i nena quintãa.
70Esta é de loor de Santa María, das cinque lêteras que há no séu nome e o que quéren dizer.
70:6nen que fazer podería.
70:19‘A’ ar diz que AVEREMOS (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
70:20e que tod' ACABAREMOS
70:21aquelo que nós queremos
71:2a Sennor que nos móstra | de como a loemos.
71:4que fez Santa María, | a que nunca demóra
71:5a buscar-nos carreiras | que non fiquemos fóra
71:6do reino de séu Fillo, | mais per que i entremos.
71:7E direi dũa monja | que en un mõesteiro
71:13por que veer podésse | a Madre de Messías,
71:14que os judéus atenden | e que nós ja havemos.
71:22Madre de Jesú-Cristo, | aquel en que creemos.
71:25ca éu soon aquela | que hás chamada tanto;
71:30levade-nos convósco, | que sen vós non fiquemos.”
71:34che mostrarei que faças | ca ja que ên sabemos.
71:35Se tu quéres que seja | de téu rezar pagada,
71:36u dizes la saúde | que me foi envïada
71:39que, quand' ouço u fala | como Déus foi comigo,
71:40tan gran prazer hei ende, | amiga, que che digo
71:41que entôn me semella | que Déus Padr' e Amigo
71:43E porên te rogamos | que filles tal maneira
71:50mostrara que dissésse, | daquesto non dultemos.
71:52e quando deste mundo | quis Déus que se partisse,
71:54a sa bẽeita Madre, | a que loores demos.
72Como o démo matou a un tafur que dẽostou a Santa María porque perdera.
72:4que mereç' o fógu' infernal.
72:6mal, en que a Déus tanger
72:7non haja, que quis nacer
72:10miragre que quis mostrar
72:13que ena tavérna beveu
72:24que de razôn sal.
72:29que lle disse atal razôn:
72:32que nunca mais fal;
72:34disse mal, mais que da Flor,
72:37te dou(u) que o acharás (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
72:44que pód' e que val.”
73Como Santa María tornou a casula branca que tingiu o vinno vermello.
73:2a que pód' os pecados das almas lavar.
73:4que avẽo na Clusa, com' escrit' achei,
73:5que fez Santa María; e creo e sei
73:6que mostrou outros muitos en aquel lugar.
73:8que servían a Virgen mui de coraçôn;
73:10que Santa María sabía muit' amar.
73:15Onde ll' avẽo que na fésta de Natal,
73:16que dizían os monges missa matinal,
73:20vinno con que fezéssen sacrifiç' alí;
73:22que houv' en ũa pédra a entrepeçar.
73:23E avẽo-ll' assí que quand' entrepeçou,
73:24que do vinno sôbrela casula 'ntornou,
73:25que éra mui vermello; e tal la parou
73:28e espessa tan muito que nïún tintor
73:32que per poucas houvéra de perder o sen,
73:33e diss' entôn: “Ai, Madre do que nos mantên,
73:41e fez tal vertude, per que muitos roméus
73:44que o non fora tanto da primeira vez.
74Como Santa María guareceu o pintor que o démo quiséra matar porque o pintava feo.
74:5un séu pintor que punnava de pintar
74:9lle disse: “Por que me tẽes en desdên,
74:10ou por que me fazes tan mal parecer
74:12“Esto que ch' éu faço é con gran razôn,
74:18per que o fezésse mui cedo morrer.
74:23por que parecesse mui fremos' assaz.
74:24Mais entôn o dém', en que todo mal jaz,
74:26mui grandes torvões e que quér chover.
74:30Madre de Déus, que o vẽéss' acorrer.
74:32e fez-lle que eno pinzél se sofreu
74:33con que pintava; e porên non caeu,
74:35E ao gran son que a madeira fez
74:42que aos séus quér na gran coita valer.
75Como Santa María fez veer ao clérigo que éra mellor pobreza con homildade ca requeza mal gãada con orgullo e con sobervia.
75:6que mostrou Santa María, | Madre do Rei grorïoso,
75:7a un crérigo que éra | de a servir desejoso;
75:16mais que outra ren que fosse. | E con tant' éra pagada
75:17tan muito, que non preçava | deste mundo nimigalla;
75:19e vivía das esmólnas | que lle davan; e sen falla
75:22e outrosí ao rico, | per que chegaron a mórte:
75:24e o rico ao démo, | que lle déu mórte coitada.
75:29E porend' éu vos consello | que façades testamento,
75:33A mollér, a que pesava | de que quér que el mandasse,
75:34diss' ao crérigo tóste | que daquesto se calasse,
75:35ca séu marido guarría, | e que folgá-lo leixasse,
75:37Ao crérigo pesava | desto que ll' ela dizía,
75:38mais por ren que lle dissésse, | partir non s' ende quería;
75:42ũa moça a el vẽo | que lle trouxe tal mandado
75:43da vélla como morría, | e que lle désse recado
75:44com' houvésse maenfésto | e que fosse comungada.
75:46aquí con est' hóme bõo | que é honrrad' e mui rico,
75:47que non leixarei agora | pola vélla que no bico
75:58que ao capelán disse: | “Vedes de que me receo:
75:62que éu leix' est' hóme bõo; | mas id' i se ir queredes,
75:66e quando foi aa chóça, | viu a que bẽeita seja,
75:67Madre do que se non paga | de tórto nen de peleja,
75:70que ben entendeu que éra | a Sennor de pïadade.
75:72cono córpo de méu Fillo, | de que éu fui emprennada.”
75:75que son lílïos nen rósas, | mas pero non de concélas,
75:76outrosí nen d' alvaialde, | que faz a cara 'nrrugada.
75:81O crérigo, macar teve | que lle dizía dereito
75:83seer, mais fez aa vélla | que se ferisse no peito
75:90u éu veja o téu Fillo, | que é téu Padr' e amigo.”
75:92mais quéro que ant' un pouco | sejas ja quanto purgada,
75:93por que tanto que morreres | vaas lóg' a Paraíso
75:95que perdeu per sa folía | aquel rico de mal siso,
75:96por que sa alma agora | será do démo levada.”
75:100que ficou con aquel rico | por levar del gran soldada.”
75:104de dïabos que vẽéran | por aquel' alma julgada.
75:107que o chamou con sa mão | como xo ante chamara,
75:110ao reino de méu Fillo, | ca non há ren que che diga
75:111que te lógu' en el non colla, | ca el dereito joíga.”
75:113E ao crérig' a Virgen | disse que mui ben fezéra
75:114e que mui ben s' acharía | de quanto alí vẽéra,
75:121E pois que entrou, viu outros | maiores que os de fóra,
75:124que polo mal que feziste | sejas sempr' atormentada.”
75:125E a alm' assí dizía: | “Que será de min, cativa?
75:126Mais valvéra que non fosse | éu en este mundo viva,
75:128agora a Déus prouguésse | que foss' en póo tornada.”
75:130que de perder-se houvéra; | mas acorreu-lle mui cedo
75:131a Virgen Santa María, | que o tirou pelo dedo
75:135que ben daquela maneira | que o tu tod' entendiste
76Como Santa María déu séu fillo aa bõa mollér, que éra mórto, en tal que lle désse o séu que fillara aa sa omagen dos braços.
76:4mui maravilloso, que quis a Virgen mostrar
76:5por ũa mollér que muito se fïar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
76:10que o fez nas mãos do jüíz vĩir.
76:11E poi-lo achou con furto que fora fazer,
76:15E como mollér que éra fóra de séu sen
76:16a ũa eigreja foi da Madre do que ten
76:20que aa omagen foi e ll' o Fillo tolleu
76:22dizend': “Este terrei éu trões que vir
76:25resurgio-o dela, que vẽo sen al
76:29porên m' envïou que entre ontr' os téus,
76:30per que tu ben póssas conmigo goír.”
76:31Quand' a mollér viü o gran miragre que fez (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
76:32a Virgen María, que é Sennor de gran prez,
77:1Da que Déus mamou o leite do séu peito, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
77:5por ũa mollér que havía tolleito
77:7Que amba-las súas mãos assí s' encolleran,
77:8que ben per cabo dos ombros todas se meteran,
77:11Pois viu que lle non prestava nulla meezinna,
77:13rogando-lle que non catasse despeito
77:15parasse mentes en guisa que a guarecesse,
77:16se non, que fezéss' assí per que cedo morresse;
77:20trões que ll' houve mercee a Sennor comprida
77:27Pero avẽo-ll' atal que alí u sãava,
77:33viron que miragre foi e non trasgeito;
78Como Santa María guardou un privado do Conde de Tolosa que non fosse queimado no forno, porque oía sa missa cada día.
78:2aquele que guarda a Virgen glorïosa.
78:3Porên, méus amigos, rógo-vos que m' ouçades
78:4un mui gran miragre que quéro que sabiades
78:5que a Santa Virgen fez, per que entendades
78:8que houv' en Tolosa un conde mui preçado;
78:10que fazía vida come religïosa.
78:11Ontr' os outros bẽes muitos que el fazía,
78:12mais que outra ren amave Santa María,
78:13assí que outra missa nunca el quería
78:15E outros privados que con el cond' andavan
78:20que aquel bon hóme mui mal con el mezcraron;
78:22per que lle mandava dar mórte doorosa.
78:23E que non soubéssen de qual mórte lle dava,
78:26de lenna mui gróssa que non fosse fumosa.
78:27E mandou-lle que o primeiro que chegasse
78:28hóm' a el dos séus, que tan tóste o fillasse
78:29e que sen demóra no forno o deitasse,
78:30e que i ardesse a carne del astrosa.
78:31Outro di' el conde ao que mezcrad' éra
78:32mandó-o que fosse a veer se fezéra
78:33aquel séu caleiro o que ll' ele disséra,
78:36achou ũ' ermida que estava senlleira,
78:40e diss': “Esta missa, a como quér que seja,
78:41oïrei éu toda, por que Déus de peleja
78:44teve ja el conde que a cous' acabada
78:45éra que mandara, e porên sen tardada
78:47e aquel hóm' éra o que a mezcra feita
78:63Quando viu el conde aquele que chegara (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
78:65o caleir' o outro que aquele mezcrara,
78:68que nunca te pagas de mezcras nen d' envejas;
79Como Santa María tornou a meninna que éra garrida, corda, e levó-a sigo a Paraíso.
79:6que fezo a Madre do Rei grorïoso,
79:10que chamavan Musa, que mui fremosinna
79:19que, se migu' ir quéres, leixes ris' e jógo,
79:23de moças que vees, que non son sandías,
79:26que en visiôn vira, que leixou sas mannas
79:30preguntaron Musa; e pois que ll' oíron
79:31contar o que vira, mercee pediron
79:32à que nos mantên.
79:34fillou lóg' a Musa, que jouve tenduda;
79:36que lle disse: “Ven,
79:42que eno jüízo, u verrá irado,
79:43que nos ache quitos d' érr' e de pecado;
80:5e que téu Fillo sempre faz
80:6por ti o de que hás sabor.
80:7E pois que contigo é Déus,
80:8acórr' a nós que somos téus,
80:9e fas-nos que sejamos séus
80:10e que perçamos del pavor.
80:15sei por nós, pois que bẽeit' é
81Como Santa María guareceu a mollér do fógo de San Marçal que ll' havía comesto todo o rostro.
81:2que toda door tóll' e mal.
81:3Esta sennor que dit' hei
81:5que a Déus, séu Fillo Rei,
81:8que nos guarde do infernal
81:11dessí d' outro que há i,
81:13que fal',
81:15de que sãou ũa vez
81:17ũa mollér que lle fez
81:20per que lle non ficou sinal
81:22de que laida éra,
81:24que porên poséra
81:27de que atán ben sãou
81:29mollér, que lógo tornou
81:33tan fremosa, que entôn
82Como Santa María guardou un monge dos dïáboos que o quiséran tentar e se lle mostraron en figuras de pórcos polo fazer perder.
82:3Ond' avẽo desto que en Conturbél
82:6que viu de dïabres vĩir mui grand' az.
82:9atán espantosos, que per ren guarir
82:13que diss' aos pórcos: “Lóg' a derredor
82:18por gran santidade que en ele jaz.”
82:21que con estes garfios que éu trag' aquí
82:22o desfarei, pero que trage frocaz.”
82:24e chamou a Virgen, a que nunca fal
82:34con vósso mal rei, mui peor que rapaz.”
82:39a vida que fazes; e porende ben
82:40fas d' hoj' adeante que non leixes ren
83Como Santa María sacou de cativo de térra de mouros a un hóme bõo que se ll' acomendara.
83:10a un que por séus pecados
83:13que non cuidou saír vivo
83:15que lle davan e gran pẽa,
83:23que en Sopetrán aóran
83:26que non sejan perdõados
83:32e que por sas pïedades
83:39que pagar havía cedo.
83:43séus férros e que dormían
83:44os que o guardar soían,
83:45que tan gran sono havían
83:46que non éran acordados.
84Como Santa María resuscitou a mollér do cavaleiro, que se matara porque lle disse o cavaleiro que amava mais outra ca ela; e dizía-lle por Santa María.
84:1O que en Santa María | crevér ben de coraçôn
84:3E daquest' un gran miragre | oíd' óra, de que fix
84:4un cantar da Virgen santa, | que éu dun bon hóm' aprix,
84:6porque sei, se o oírdes, | que vos valrrá un sermôn.
84:7Esto foi dun cavaleiro | que casad' éra mui ben
84:8con dona menínn' e béla, | que amou mais d' outra ren,
84:9e ela a el amava | que xe perdía o sen;
84:10e do mal que dest' avẽo | vos contarei a razôn.
84:24que vos nïún tórto faço | nen fiz des quando vos vi.”
84:25A mollér entôn calou-se, | que lle non falou mais i;
84:27Ond' avẽo pois un día | que siían a séu jantar; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
84:30se el amava mais outra, | que dissésse si ou non.
84:34A dona tornou por esto | mais negra que un carvôn;
84:35e tomou lóg' un coitélo, | con que tallavan o pan,
84:37grande que, sen outra cousa, | morreu lógo manamán.
84:38Diss' entôn o cavaleiro: | “Ai Déus, que maa vijôn!”
84:40en séu leito e cobriu-a, | e non quiso que saír
84:44mia mollér que muit' amava | perdí polo téu amor;
84:45mais tu, Sennor, que sofriste | gran coita e gran door
84:49o rógo que me feziste | e a ta mollér viveu
84:56que vissen aquel miragre, | que a Reínna de prez
85Como Santa María livrou de mórte un judéu que tiínnan preso ũus ladrões, e ela soltó-o da prijôn e feze-o tornar crischão.
85:5Onde direi un miragre que en Englatérra
85:6demostrou Santa María, a que nunca érra,
85:7por converter un judéu que prenderan ladrões,
85:8a que chagas grandes déran e pois torcillões.
85:9Os ladrões que fezéron est' éran crischãos;
85:12que lles esterlĩis désse, ca non pipïões.
85:16en tal que lles non morress' e houvéssen quinnões
85:17do séu haver. Mais el conas pẽas que sofría
85:19mais fremosa que o sól; e lógo ll' as prijões
85:21E pois que sonnou aquesto, foi lógo despérto,
85:22ar viu-a espért' estando, de que foi ben cérto;
85:24que lle dissésse séu nome, e dar-ll-ía dões.
85:26ca éu sõo a que tu e todos téus parentes
85:29E porên mostrar-te quéro o ben que perdedes
85:30e o mal que, pois morrerdes, lógo haveredes,
85:31que en min e en méu Fillo vóssas entenções
85:36e d' outros dïabos, negros mui mais que carvões,
85:37que mais de cen mil maneiras as almas pẽavan
85:38dos judéus, que as cozían e pois ar assavan
85:44d' ángeos, que sempre cantan ant' el doces sões.
85:46muit' alégres, que cantavan saborosos cantos,
85:47que rógan polos crischãos que Déus d' ocajões
85:51con que serás se crevéres en el e leitões
85:53Pois que Santa María lle diss' este fazfeiro,
85:56que partiron mui de grado con el sas rações.
85:57E pois que ant' o convento contou quanto vira,
85:60por que a Santa María déron ofreções.
86Como Santa María livrou a mollér prenne que non morresse no mar e fez-lle haver fillo dentro nas ondas.
86:4e guardar de mal cada que lle prouguér,
86:6que cuidou morrer enas ondas do mar.
86:7Eno mar que cerca o mund' arredor,
86:8na térra que chaman Bretanna Maior,
86:10un gran miragre que vos quéro contar.
86:12que Santa María fez por San Miguél,
86:13que é companneiro de San Gabrïél,
86:14o ángeo que a vẽo saüdar.
86:18que Déus llos quisésse por el perdõar.
86:24que ũa mollér prenne entrou per i;
86:32quando viu o mar que a vẽo cobrir;
86:35Mais a Santa Virgen que ela rogou
86:38que a fez parir e as ondas quedar.
87Como Santa María mandou que fezéssen bispo ao crérigo que dizía sempre sas hóras.
87:4un gran miragre que mostrar
87:5quis a Virgen que non há par,
87:13Ond' avẽo que conteceu,
87:16a Virgen que nos guía.
87:21“Vai, di que façan esleer
87:25por bisp' un que Jerónim' há
87:27que me sérve e servid' há
87:33o que ll' a Virgen nomeou
87:34que por bispo quería.
88Como Santa María fez a un físico que se metera monje que comesse das vidas que os outros monjes comían, que a el soían mui mal saber.
88:3que será de mal guardado,
88:7que no mõesteir' honrrado
88:10que sabía ben obrar
88:14ante que foss' ordinnado,
88:26que fez este malfadado:
88:28de que éra lazerado,
88:34de vós que póssa cantar
88:38que o faça esfoçar;
88:44que éra ja arrufado
88:46que defend' ôrdin e lei.
88:48en que Déus quis encarnar,
88:60a Virgen de que falei,
88:61que tev' un vaso dourado
88:64de que se fillou a dar
88:66con que os foi confortar,
88:67érg' a este que dit' hei,
88:68que dela non foi amado,
88:74foi. E diss': “éu que farei?”
88:76que desto póssas fillar,
88:78fól que te faz mal cuidar.”
88:91que será de mal guardado.
89:5direi que fez a grorïosa
89:9que éra coitada
89:12éra en que parir devía,
89:17que verdad' é provada.
89:19que éra mais mórta ca viva,
89:23que desamparada
89:35lle diss' ũa vóz que chamasse
89:40que é chẽa de gran vertude.
89:47as judéas que a guardavan
89:57que non atendeu Messías,
90:22dada que a nós vallas,
91Como Santa María deceu do céo en ũa eigreja ante todos e guareceu quantos enfermos i jazían que ardían do fógo de San Marçal.
91:6que esta Madre de Déus
91:7fez, que non póden contradizer judéus
91:11que os hómes por errança
91:12que fezéran, déu entôn
91:14deste fógo que chaman de San Marçal.
91:20pela Virgen, que aos coitados val.
91:23que primeiro con frïúra
91:25queimava peior que fógo; e assí
91:32que sofrer door atán descomũal.
91:34que lume lles pareceu
91:35grande que do céo vẽo,
91:40houvéron, que a fugir
91:44como Sennor que enas coitas non fal
91:48entende que lle convên.
92Como Santa María alumeou un crérigo que éra cégo.
92:4a que o lum' en si trager
92:5foi, que nos fez a Déus veer,
92:6que per al non viramos ja.
92:9que perdera, com' aprix éu,
92:10que non vií' acá nen alá. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
92:13da Virgen que non houvo par
92:18dizendo: “Sennor, que será
92:19daqueste lume que perdí?
92:21que mio cobres, sequér alí
92:25que aos séus non faleceu
92:30téu lum', e que te durará
92:31ta que a missa dita for;
92:33que ch' esto faz por méu amor
92:39a Virgen que é de bon prez,
92:40que lle séu lume cobrar fez
93Como Santa María guareceu un fillo dun burgês que éra gafo.
93:6mostrou Santa María, que foi gafo tres
93:7anos e guareceu en mẽos que un mes
93:8pola sa pïedade que lle quis mostrar.
93:11mais tod' aquele viço que à carne praz
93:12fazía, que ren non quería ên leixar.
93:14quiso Déus que caess' en el mui gran gafeen, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
93:15ond' ele foi coitado que non quis al ren
93:19aa Madre de Déus, por que quiséss' haver
93:24as Aves Marías de que vos fui falar.
93:28quéro que este mal te faça lazerar.”
93:32assí que o coiro houve tod' a mudar.
93:33Tanto que foi guarido, começou-s' a ir
93:36por que todos en ela devemos fïar.
94Esta é como Santa María serviu en logar da monja que se foi do mõesteiro.
94:10dos pecados que fazemos.
94:14santa, que nos guía.
94:16que, per quant' éu aprendí,
94:19tẽer sa orden, que ni-
94:25Mai-lo démo, que prazer
94:28que lle non dava lezer,
94:29tra en que a foi fazer
94:30que saiu do mõesteiro;
94:32chaves, que tragía
94:34da en que criía.
94:41con aquel que muit' amar
94:49que nunca amou sandez,
94:51que a vida estrannar
94:52lle fez que fazía,
94:62que ren non falía,
94:65Mais pois que s' arrepentiu
94:72os que connocía
94:74que saber quería.
94:91que as chaves foi achar
94:94que ante vestía.
94:99que lle fezo a que ten
94:104que llo contar ía.
94:107pois que a cousa provada
94:108viron, dizendo que tan
95Como Santa María livrou un séu ermitán de prijôn dũus mouros que o levavan a alên mar, e nunca se podéron ir atá que o leixaron.
95:2de lles fazer, non quér ela que esto ren valla.
95:3Desto direi un miragre que ũa vegada
95:5por un conde d' Alemanna, que houve leixada
95:10que fez mui gran pẽedenç' en aquela ermida
95:12de todo ben, que aos séus sempre dá guarida,
95:16que nunca carne comía nen pan nen bocado
95:20que dava sen haver ên dinneiro nen mealla.
95:23mais o que de comer éra adubar fazía
95:24pera as gentes que viínnan i en romaría, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
95:26con que lles parava mesa en branca toalla.
95:30que ben d' África vẽéran por correr Espanna,
95:35e quiséran-s' ir con todo. Mas a que non érra
95:37os fez que se non podéron alongar da sérra, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
95:39con que movían de rijo aos treus alçados;
95:46que nom' Arrendaf' havía, e hóme sisudo,
95:47e nembrou-lle daquel hóme que fora metudo
95:49e teve que por est' éra séu feito perdudo
95:53e mandou que os fillasse come de ravata,
95:54dizendo: “Do que te pagas, de sũu os ata.”
95:57E o almiral entôn preguntou que hóm' éra,
95:62e que al non fillaría do séu nemigalla.
95:65e que non houvésse medo assí lle disséron.
95:67e foron sa vía que sól non se detevéron,
95:73mouros que correr viínnan con barcas armadas,
96Como Santa María guardou a alma dun hóme bõo que se non perdesse, ca o havían escabeçado ladrões, e fez que se juntassen o córpo e a tésta e se maenfestasse.
96:2é bõa que faz salvá-lo pecador.
96:4a que muito pesa de quen folía
96:5faz, e que maneira busca e vía
96:6que non cáia hóme dun érr' en peior.
96:8que a Virgen fez fremos' e preçado;
96:10será, por que hajades dele sabor.
96:11Esto foi dun hóme que feit' houvéra
96:17de ladrões con ũu que andava
96:18con eles, que éra de todos maior.
96:30por que non soframos pẽa nen door.”
96:32do que oíron; mas pois acordados
96:36que per vós desto verdade sabiamos.”
96:38per que cada un seja ên sabedor (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
96:41levar que sen confissôn lle acharan. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
96:43que per nulla ren o démo levasse
96:44mia alma, mais que a tésta tornasse
96:45a méu córpo, e que me confessasse;
96:51vósso prazer, rógo-vos que roguedes
97Como Santa María quis guardar de mórte un privado dun rei que o havían mezcrado.
97:6que en Canete, per com' achei,
97:8fez, que mezcraran, com' apres' hei;
97:10que o cuidaran a fazer morrer.
97:12que o mandou lógu' el Rei chamar
97:36e tanto que vóssa carta vi
97:41se é verdade que tanto mal
97:47Esto que vos disséron, Sennor,
97:54e tenno que comprides assaz
97:57que vïaz
97:61que foron o feito descobrir
97:67que ll' end' a verdade descobriu,
97:70que falssidade foran apõer
98Como ũa mollér quis entrar en Santa María de Valverde e non pude abrir as pórtas atẽen que se mãefestou.
98:2aquel que de séus pecados | non se repentir.
98:3Desto direi un miragre | que contar oí
98:4a hómees e molléres | que estavan i,
98:6ante todos ũa dona | que fora falir.
98:10que entrass' en sa eigreja, | non quis consentir.
98:15as pórtas per nulla guisa | que podéss' entrar;
98:20mui mais son as tas mercees | que pecados méus;
98:21e fas-me, Sennor, que seja | éu dos sérvos téus
98:22e que entre na eigreja | tas hóras oír.”
98:23Pois que aquest' houve dit' e | se mãefestou
98:24e do mal que feit' havía | muito lle pesou,
98:27foi ela e muita gente | que aquesto viu.
99Como Santa María destrüiu un gran póboo de mouros que entraran ũa vila de crischãos e querían desfazer as sas omágẽes.
99:3os que mal cuidan fazer
99:4aa de que Déus foi nado.
99:9de que devedes haver
99:21que non prendían lezer
99:31a Madre do que morrer
99:35que punnavan de s' erger
99:39que por ferir nen tanger
99:44que éra Déus despagado
100:6que perder | foran per pecados
100:7entender | de que mui culpados
100:10que lles fazía
100:12mais que non devería.
100:16que tu dar- | nos pódes senlleira;
100:27que foss' a mía
101Como Santa María guareceu o que éra sordo e mudo.
101:5e sordo, que dũa vez
101:13ant' a Virgen, que valer
101:15per que podésse oír
101:19trões que a gran Sennor
101:20que Madr' é do Salvador
101:23que lógo ll' apareceu,
101:28assí que tan tóst' oiu,
101:31assí que lógu' entôn déu
102Como Santa María livrou un crérigo que os ladrões deitaran en un poço.
102:7que fez por un ordinnado
102:16que lle disse: “Mui mellor,
102:21que vos mal façan ladrões
102:25E pois que llos houve dados,
102:29que o lógo mal chagaron
102:32que non havía peor
102:39ía, que o acorrendo
102:41que non caesse ben juso,
102:56que alí en derredor
102:62que lle deitadas houvéron,
103Como Santa María feze estar o monge trezentos anos ao canto da passarinna, porque lle pedía que lle mostrasse qual éra o ben que havían os que éran en Paraíso.
103:4que fezo Santa María | por un monge, que rogar
103:5ll' ía sempre que lle mostrasse | qual ben en Paraís' há
103:6e que o viss' en sa vida | ante que fosse morrer.
103:7E porend' a Grorïosa | vedes que lle foi fazer:
103:8fez-lo entrar en ũa hórta | en que muitas vezes ja
103:9entrara; mais aquel día | fez que ũa font' achou
103:11E pois lavou mui ben sas mãos, | diss': “Ai, Virgen, que será
103:12se verei do Paraíso, | o que ch' éu muito pidí,
103:13algún pouco de séu viço | ante que sáia daquí,
103:14e que sábia do que ben óbra | que galardôn haverá?”
103:15Tan tóste que acabada | houv' o monj' a oraçôn,
103:17que se escaeceu seendo | e catando sempr' alá.
103:19que grandes trezentos anos | estevo assí, ou mais,
103:20cuidando que non estevéra | senôn pouco, com' está
103:22Des i foi-s' a passarinna, | de que foi a el mui gréu,
103:25que nunca vira, e disse: | “Ai, Santa María, val!
103:26Non é est' o méu mõesteiro, | pois de mi que se fará?”
103:29dizend': “Amigo, vós quen sodes | ou que buscades acá?”
103:30Diss' el: “Busco méu abade, | que agor' aquí leixei,
103:31e o prïor e os frades, | de que mi agora quitei
103:34e outrossí o convento; | mais des que soubéron ben
103:39mais d' outra cousa que seja? | Ca, par Déus, gran dereit' é,
103:41por ela, e aquí nos móstra | o que nos depois dará”.
104Como Santa María fez aa mollér que quería fazer amadoiras a séu amigo con el córpo de Jesú-Cristo e que o tragía na touca, que lle corresse sángui da cabeça atá que o tirou ende.
104:3E o que o fazer coida, | creed' aquesto por mi,
104:4que aquel escarno todo | há de tornar sobre si.
104:5E daquest' un gran miragre | vos direi, que éu oí
104:6que fezo Santa María; | oíde-mio a lezer:
104:8que ũa sa barragãa | houve un escudeirôn;
104:10que con gran coita houvéra | o siso end' a perder.
104:11E con gran pesar que houve | foi séu consello buscar
104:13que sól que ela podésse | ũa hóstïa furtar
104:14das da eigreja, que lógo | o podería haver,
104:15pois que lle tal ben quería. | E ela tóste, sen al,
104:17que nas nóssas grandes coitas | nos guarda sempre de mal,
104:18e diss' entôn que quería | lógo comoiôn prender.
104:21que per neũa maneira | nona trociu nen passou,
104:23Pois que saiu da eigreja, | os dedos entôn meteu
104:28aquelas que lle disséran | que lle farían vĩir
104:31E entrant' a ũa vila | que dizen Caldas de Rei,
104:33avẽo ên mui gran cousa | que vos óra contarei;
104:36“Di, mollér, que foi aquesto, | ou quen te tan mal feriu?”
104:37E ela maravillada | foi tanto que est' oiu,
104:38assí que nunca lles soube | niũa ren responder.
104:40que éra sangue caente, | e disso assí porên:
104:42en séu poder, por grand' érro | que me ll' éu fui merecer”.
104:49non cates a méu pecado | que mi o démo fazer fez.”
105Como Santa María guareceu a mollér que chagara séu marido porque a non podía haver a sa guisa.
105:3tan muit' ên, que maldade nen crüeza
105:6gran miragre que vos quéro contar,
105:10que havía ena vila d' Arraz.
105:12que adur pod' en séus pées estar,
105:14e disse: “Non hás por que t' espantar;
105:29hóme que é mui riqu' e muit' honrrado
105:30e que te quér lógo grand' algo dar.”
105:33que mi apareceu no hórto, no prado,
105:43que pero en poder do novio éra,
105:46por que pois non houv' a trager enfaz.
105:48que nunca el pode ren adubar
105:50lle fez que a houvéra de matar;
105:52en tal logar, que vergonna me faz
105:54que non pód' hóme per ren i falar,
105:55que quantos físicos houv' end' a Pisa
105:58un bispo que chamavan Bonifaz,
105:59que houve dela gran dóo sen falla,
105:63en que caeu fóg' assí Déus me valla,
105:68que non podían i outros entrar;
105:70polo mal que fezér' aquel rapaz.
105:72a que o marido fora chagar
105:81diste-me fógo que tan mal queimava
105:82e queima, que o córpo me desfaz.”
105:88con que são de fógu' e d' alvaraz.
105:92que quantos enfermos fores beijar
105:101E outro día os que madurgaron
105:106que lle déssen caldo con do agraz.
105:109e pois que os beijou, saúd' houvéron.
106:5un miragre que achei
106:7que farei
106:28que é óbra mui costosa.”
106:55que lle fora soltador
107Como Santa María guardou de mórte ũa judéa que espenaron en Segóvia; e porque se acomendou a ela non morreu nen se firiu.
107:8que foi en érr' e fillada
107:19que acórre-las coitadas
107:20que ti son acomendadas,
107:25ante que seja mannãa
107:27Os judéus que a levaron
107:41que me foi tan pïadosa;
107:44daquela que sempre seja
107:49que vos maravillaredes,
107:54da que por nós rogará
107:56que nos seja pïadoso
108Como Santa María fez que nacesse o fillo do judéu o rostro atrás, como llo Merlín rogara.
108:5que avẽo a Merlín
108:6que s' houve de rezõar
108:8que en tod' Escóça par,
108:15que en ela encarnar
108:22ca o que térra e mar
108:29ca o que foi ensserrar
108:36“Madre do que nos salvar
108:38o que non devería.
108:40que, com' éu de cérto sei
108:41que o téu foi sen dultar,
108:42que o que te rogarei
108:45que anda con folía,
108:46que sa mollér emprennar
108:47foi; o que lle nacer ên
108:49que com' outr' o rostro ten
108:54que a judéa pariu;
108:60Que o rostro lle tornar
108:66que ant' o non criía.
108:68o quis lógo que naceu;
108:70que o mui ben entendeu,
109Como Santa María livrou un hóme de cinco dïáboos que o querían levar e matar.
109:2ant' a Virgen que a Déus foi parir.
109:4ant' a de que Déus quiso nacer;
109:6de guisa que nos non póden nozir.
109:8que fez a Virgen que non há par
109:18que o non leixaron adeant' ir
109:20ta que dous frades vẽéron i
109:21mẽores, que o levaron dalí
109:28que disséssen porque os judéus
109:33mai-los que do batismo o sinal
109:40a Santa María, que sabor
110:2que pera a loar tempo nos fal e vida.
110:4a que fez porque Déus a sa carne sagrada
110:5quis fillar e ser hóme, per que foi mostrada
110:8que lingua dizer todos nonos podería,
110:10non calasse, que ante non fosse falida.
110:12e o mar todo tinta, que grand' é provado,
111Esta é como un crérigo de missa que servía a Santa María morreu no río que ven por París; e a tercer día ressocitó-o Santa María e sacó-o do río.
111:2a Virgen que nos mantên.
111:9que fez por un ordinnado
111:14que non dava por al ren.
111:17as hóras da que Déus nado
111:22Séna, que por París ven.
111:26ante que chegass' aquên.
111:41do río, que ja buscado
111:46foi pola que sempre ten
112Como Santa María guardou ũa nave que ía carregada de triígo que non perecesse, e sacó-a en salvo ao pórto.
112:4que aos séus noit' e día
112:10de Colliure, que foi guardar,
112:11que houvéra pereçuda
112:14que a quis en salvo guïar.
112:16que de millas setaenta
112:31aa Virgen, que rogasse
112:32séu Fill' e que lles guardasse
112:33séu pan e que os sacasse
112:40por que fezéran ja luito;
113Como Santa María de Monsserraz guardou o mõesteiro que non feriss' a pena en ele que caeu da róca.
113:3que quando morreu por nós ben sei (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:4que porên se foron fender. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:5Desto direi un miragre | mui grande que contar oí
113:6qu' en Monssarraz fez a Virgen | e que ben parece hoj' i, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:7dũa pena que se mover (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:10que podéra a eigreja | toda tan tóste destroír;
113:14porên desvïou a pena | en tal guisa que non fez mal,
113:16que pois non se pude volver.
113:17Mai-los monges, que cantavan | a missa da Madre de Déus,
113:22o penedo que caera, | que Déus fezéra desvïar; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
113:25Este miragre tan grande, | que fez pola de bon talán
113:26Déus, sa Madre grorïosa, | vêeno quantos que i van (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
114Esta é dun mancebo a que séus ẽemigos chagaron mui mal de mórte, e sa madre prometera-o a Santa María de Salas, e foi lógo guarido.
114:1A que sérven todo-los celestïaes
114:4de Salas por ũa mollér que havía
114:7Aquesta un fillo houve que amava
114:10que llo d' ocajões guardass' e de maes.
114:13de guisa que todo o espedaçaron,
114:16cona mui gran coita que dele tiínna,
114:25que o guariu lógo come pïadosa,
114:27assí que as chagas que éran atadas
114:30que adur parecían end' os sinaes.
114:31Ante que a alva do día chegasse
114:32diss' el a sa madre que o desatasse,
114:33ca ja são éra, e que o catasse;
114:37que aos séus móstra tan grandes amores,
114:38e mais a aqueles que lle son leaes.
115Esta é como Santa María tolleu ao démo o mininno que lle déra sa madre con sanna de séu marido, porque concebera del día de Pascoa.
115:8contra o que nos tẽe
115:17achamos que fezéra
115:21mal que séu fillo déra
115:46Mais o dém', a que pesou
115:47daquesto que poséran,
115:49pera o que fezéran
115:51que, o que mantevéran,
115:57pois que houve vençudo
115:61E o que prometudo
115:63muit' éra que guardass' e
115:67a que muito pesava,
115:71mas que lle conssellava
115:73que o el non fezésse,
115:75que a Déus pesaría.
115:80que o que prometud' hás
115:91diz: “O que será feito,
115:93o daquí que séu seja,
115:98dun meninno que pois fez
115:100por que o mui mais ca pez
115:101negro nen que a tinta
115:123Papa que é en Roma
115:127que te porrá conssello
115:136E tan tóste que o viu,
115:139séu feito, que nïente
115:147que end' é Patrïarca
115:158que sofreu no mar de Sur
115:169a carta que tiínna
115:177lle disse: “Sei que andas
115:179mas desto que demandas,
115:181que vestiduras blandas
115:189que non léves companna,
115:199que nunca folgou nada,
115:200atá que ll' apareceu
115:205éra, que Déus servía.
115:209que viu dentr' en sa céla,
115:215que a toda cobría.
115:231róga que te defenda
115:234que non tome
115:238que direi éu, se lle praz,
115:248daquel que morreu na cruz
115:261que o moço fillaron
115:264que mui queda
115:271do Céo, que dultavan,
115:275que llo non leixaría.
115:276Pois que tolleu o donzél
115:285que ante mi siía?”
115:286Como hóme que se dól,
115:294que ll' en crara
115:298que a Reínna cortês
115:303que des hoi mais és quito
115:305démo que te seguía.”
116Esta é como Santa María fez acender dúas candeas na sa eigreja en Salamanca, porque o mercador que as i poséra llas encomendara.
116:2a que Madr' é do lume.
116:5que quis a Virgen mostrar
116:7que aa feira mercar
116:16cada que sa vigía
116:17dela foi, que pescado
116:20per u quér que andava
116:21muïto, que jajũou (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
116:24u quér que el estava,
116:28que, u eigrej' achasse
116:29da Virgen que pód' e val,
116:30que desto non errasse
116:31que cande' ou estadal
116:37as que de Toled' aquí
116:38trouxe, que non son feas;
116:40mellor arder que teas
116:41nen que niũa cousa
116:42que o fógo conssume.”
116:50que outra non afume.”
116:53que houvéron de morrer;
117Como ũa mollér prometera que non lavrasse no sábado e per séu pecado lavrou, e foi lógo tolleita das mãos; e porên mandou-se levar a Santa María de Chartes, e foi guarida.
117:1Toda cousa que aa Virgen seja prometuda, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
117:2dereit' é e gran razôn que lle seja tẽuda.
117:4en Chartres por ũa mollér que jurad' havía
117:5que non fezésse no sábado óbra sabuda
117:6per que a Santa María houvésse sannuda.
117:8a sossacou o dïabo, que lle fez camisas
117:10per que sa lavor na térra fosse connoçuda.
117:11E en mente non havía do que prometera
117:12que o sábado guardasse, mas sempr' i cosera
117:15Mais que vissen a vingança judéus e crischãos
117:16que por sa Madre Déus dela fillou, fez-ll' as mãos
117:17que aos braços apresas foron, e tenduda
117:19Muitas físicas provaron en ela, que palla
117:23E quando viu que tod' esto ren non lle prestava,
117:26que lógo houve saúde; cousa foi vïúda
117:27per toda aquela térra, que os que a viran
117:29déron graças aa Virgen, a que sempr' ajuda
118Como Santa María resucitou en Saragoça un mininno que levaron mórto ant' o séu altar.
118:2fillos aquela que Madr' é de Déus.
118:3Dest' un miragre direi que oí,
118:4que fez a Virgen, per com' aprendí,
118:6que paría mórto-los fillos séus.
118:11que prometeu aa Virgen de prez.
118:15ollos, dizendo: “Sennor, que farei?
118:18que a téu Fillo rógues que dos séus
118:20que o fará, desto non dulto ren;
118:22méu marido que ambos somos séus,
118:25que o meninno entôn viv' achou.
118:30aa Virgen que val sempr' aos séus.
119Como Santa María tolleu un joíz aos dïáboos que o levavan e tornó-o a sa casa e disse-lle que se mẽefestasse, ca outro día havía de morrer.
119:4fillaredes, que a Virgen fezo en Espanna
119:5dun hóme que de dïabos ũa gran companna
119:8en que viçosa tiínna muito sa pessõa,
119:15El un di' assí estando que jantar quería
119:16con outros que convidados houv' en aquel día,
119:21El, cuidando que peleja éra de verdade,
119:28sobr' un poço fond' e negro mais que ũa móra,
119:30con outros, que pouc' havía éran i metudos.
119:37que lle déu lógo consello ben qual conviínna,
119:38ca os séus non quér ela que sejan cofondudos.
119:44e en pagar o que deves mete ta femença,
119:46e faz come os que están sempr' apercebudos.
119:47Ca sabe que mais dun día non será ta vida;
119:48porên faz que, pois ta alma for de ti partida
119:49que lógo sen estardança pera Déus sa ida
119:50faça, e que os santos non lle sejan sannudos.”
119:57e u quis Déus que ll' a alma do córpo saísse,
120:2a Virgen que nos mantên.
120:13per que atán pagados serán
120:14que nunca desejarán al ren.
121Esta é dun miragre do cavaleiro que fazía a guerlanda das rósas a Santa María.
121:5contra un séu cavaleiro | que tal promessa lle fez
121:6que lle guerlanda faría | de rósas toda, non d' al.
121:10a guerlanda toda delas, | e que lla fezéss' atal.
121:11Aquesto fez un gran tempo, | que non faleceu de ren
121:12que a guerlanda das rósas | no tempo delas mui ben
121:14a ela s' acomendava, | que aos séus nunca fal.
121:16toda-las Aves Marías | que prometera, que ni-
121:19que mui ben encavalgados | viínnan; mais, a la fé,
121:21fraco en que cavalgava. | E deceu dele a pé
121:24a Virgen que lle valvésse. | E ela valeu-ll' entôn;
121:32que est' hóme nós matemos, | ca x' éste dos sérvos séus.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
121:34amigos, que nos vaamos; | ca muit' é descomunal
121:36que veemos cabo dele | mais béla ca nulla flor,
121:38que assí nos desfaría | ben com' a agua o sal.”
121:41que en sa mão tevésse; | mais pela térra oiu
121:42todo quanto ll' escontaron | da Sennor que pód' e val.
122:2Santa María cada que lle praz.
122:3Desto direi un miragre que vi
122:4que en Toled' a Virgen fez alí
122:6que faz i outros miragres assaz.
122:12o que de tod' Espanna foi sennor;
122:16que a Santa María prometeu,
122:18de Cistél, que é santa e de paz.
122:22foi e morreu, de que mao solaz
122:29quis a Virgen, a que te dei en don,
122:30que vivesses, mais quiso que na az
122:41que me dará a Madre do bon Rei
122:48és, mia Sennor, que pariste Jesú
122:53que déu nas Ólgas, logar de bon prez,
123Como Santa María guardou un frade mẽor dos dïáboos na hóra que quis morrer, e torcía-se todo con medo deles.
123:3Ca que quér que seja daquesta Sennor (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
123:8a un frade mẽor, que de meninnez
123:11que o acorresse, como ll' acorreu,
123:12Santa María na hóra que morreu,
123:15que mais fea cara podía tẽer
123:19E des que ena mão lla ensserrou,
123:25temendo que éra en mao logar,
123:36de Santa María, a que nunca fal
123:37aos que a sérven e sempre lles val
123:42ca salvo será sempr' o con que tevér.”
124Como Santa María guardou un hóme que apedraron que non morresse atá que se mẽefestasse, porque jajũava as vigías das sas féstas.
124:1O que pola Virgen leixa | o de que gran sabor há,
124:2sempre aquí lle demóstra | o ben que pois lle fará.
124:3E dest' un mui gran miragre | vos contarei, que oí (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
124:4dizer aos que o viron, | e o contaron assí
124:6demostrou Santa María | ena térra que está
124:7mui préto d' ambo-los mares, | do gran que corr' arredor
124:8da térra e ar do outro | que é chamado Mẽor;
124:12que a jajũou gran tempo. | Mas porque foi a Xerez
124:15fora, e que o matassen | lógo, u non houvéss' al,
124:16e que foss' apedreado | porque fezo feito tal.
124:19a aqueles que se fían | en ti mui de coraçôn,
124:20e por aquesto non quéras | que moira sen confissôn,
124:22Entôn os que o matavan | disséron: “E que será
124:23que por pédras que deitemos | nono podemos matar?”
124:24Entôn o que llo mandava | mandou-lle ferir e dar
124:27un crérigo mi aduzede, | a que diga quanto fix
124:28de mal, de que pẽedença | de méus pecados non prix.”
124:30servir a Santa María, | a que nunca falirá
124:31nen fal aos que a sérven.” | E dizend' esto, morreu;
124:33E des que foi mórto, lógo | a hóra embarveceu,
124:36assí, que ave nen besta | dele non comiu per ren.
124:37Esto fez Santa María, | a Sennor que nos mantên,
125Como Santa María fez partir o crérigo e a donzéla que fazían voda, porque o clérigo trouxéra este preito pelo démo, e fez que entrassen ambos en orden.
125:3que é do démo o poder
125:6que fezo Santa María | por un crérigo alvernaz
125:7que ena loar punnava | polos muitos bẽes que faz,
125:10da cidad' en que morava | el; e éra i outrossí
125:12que a Virgen, de Déus Madre, | mui de coraçôn servía.
125:13Des i sempre lle rogava | que lle mostrass' algũa ren
125:14per que do démo guardada | fosse; e a Virgen porên
125:18mai-lo crérigo que dixe | lle quis tal ben de coraçôn,
125:19que en toda-las maneiras | provou de a vencer; mais non
125:25Daquelo que lles el disse | houvéron todos gran pavor,
125:28a guardava en tal guisa | que ren non ll' empeecía.
125:32que o que a enganasse | mui mais ca nós sabería.”
125:34que ar tornaron a ela, | e un deles tan muit' andou
125:35que a oraçôn da Virgen | lle fezo que se ll' obridou;
125:37dizend': “O que nos mandastes | mui ben o per recadei éu,
125:38e hoi mais de a haverdes | tenno que non será mui gréu.”
125:43que séu padre e sa madre | a querían porên matar;
125:46que a poucas d' amor dele | lógo se non enssandeceu,
125:48que diss' entôn a séu padre | que lógo se casaría
125:49con aquel crérigu'. E disse | a sa madre que manamán
125:51que lles as juras fezésse; | senôn, soubéssen ben de pran
125:52que lógu' entôn con sas mãos | ant' eles se mataría.
125:56que lle daría en arras | gran requeza que havía.
125:60mui grand' algo que éu tenno, | que gannei sen tricharía.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
125:62e outro día mannãa | casaron; mais, que vos direi?
125:65E por partir este feito | oíd' agora o que fez:
125:66O crérigo que disséra | sempre sas hóras, essa vez
125:68fezo que a sa eigreja | fosse, como ir soía.
125:70e disso-ll': “Aquí que fazes? | ca ja tu non éras dos méus
125:72dïabos, que che fezéron | começar est' arlotía
125:73que con esta mia crïada | cuidas casar, pero me pes,
125:74que ja sé eno taamo, | toda ben cobérta d' alfrês.
125:77E éu farei ao bispo | que venna por ti lóg' acá,
125:78e di-ll' esto que che dixe, | e el ben te consellará
125:83que és en poder do démo, | e mi e méu Fillo Jesú
125:85A donzéla disse lógo: | “Sennor, o que vos aprouguér
125:86farei mui de bõa mente; | mais este, de que soon mollér,
125:88que o leixes e te vaas | meter en ũa mongía.”
125:89A novia s' espertou lógo | chorando, e esto que viu
125:91que lógu' en un mõesteiro | a metessen, per com' oiu
125:92dizer aa Virgen santa, | que casar non lle prazía.
125:94soon de que casar quige, | mai-lo démo, que sempre sól
125:95fazer mal aos que ama, | m' enganou; e porên mia pról
125:96é que lógo monge seja | en algũa abadía.”
125:98o escrito; e o bispo, | que nom' havía Don Fiíz,
126Esta é como Santa María guareceu un hóme en Élche dũa saeta que lle entrara pelos óssos da faz.
126:5a un hóme de chaga que lle fez
126:9que non lla podían tirar dalí
126:13nen con baesta que ían armar;
126:15que guarisse, senôn pola Sennor
126:19Pois viu aquel hóme que ren valer
126:20non lle podía que fosse fazer,
126:29que a loaron, ca en ela jaz
126:30mais de ben que podemos comedir.
127Esta é como Santa María non quis que entrasse na sa eigreja do Poe un mancebo que déra a sa madre un couce; e el, pois viu que non podía entrar, cortou o pée, e depois sãou-o Santa María.
127:2que pois ela non llo haja | con ben a galardõar.
127:3E desto mui gran miragre | vos direi que ũa vez
127:5por un hóm' avizimao, | que por séu siso rafez
127:6con sa madre que havía | bõa fora barallar.
127:10aa Virgen grorïosa | que del gran dereito dar
127:12E a Virgen, de Déus Madre, | que aos coitados val,
127:14que lógu' en todas maneiras | s' houve de maenfestar.
127:15E déron-ll' en pẽedença | que fosse pedir perdôn
127:16en gẽollos a sa madre | e que lle pediss' en don
127:17que ambos en romaría | fossen fazer oraçôn
127:18aa eigreja daquela | en que Déus foi encarnar.
127:26que na eigreja entrasse, | por ben que fossen puxar.
127:28e que se mãefestasse | lle disséron, com' oí.
127:29El disse que o fezéra; | pois conssellaron assí
127:30que o pé tallar mandasse | e podería entrar.
127:31El, como quér que lle fosse | esto de fazer mui gréu,
127:35dizendo: “Santa María, | Sennor, pois que vin a ti,
127:36non queiras que o méu fillo | sen pée vaa daquí.”
127:37E tantas vezes diss' esto, | que adormeceu alí
127:39E sonnou que a omagen | lle diss'. “Aquesto farás:
127:46se juntou que ant' estava | que o fezésse tallar.
127:48houvéron e ar loaron | muito a que tanto ben
128Esta é do Córpo de Nóstro Sennor, que un vilão metera en ũa sa colmẽa por haver muito mél e muita cera; e ao catar do mél mostrou-se que éra Santa María con séu fill' en braço.
128:2que u quér que a el achen, | ela con el é achada.
128:4que mostrou Santa María | con séu Fillo grorïoso
128:5a un vilão que éra | d' abellas cobiiçoso,
128:6por haver ên mél e cera | que lle non custasse nada.
128:9que ll' escantaçôn mostrasse | e o metess' en carreira
128:10per que abellas houvésse, | e muito foi del rogada.
128:14en tal guisa que dos dentes | sól non dedes i dentada,
128:15mas guardade-a na boca | o mellor que vós podérdes;
128:16des i de vóssas colmẽas | escolled' a que quisérdes
128:25con séu Fillo Jesú-Cristo | en séus braços, que crïara,
128:26que tiínna abraçado | e el ela abraçada.
128:28que serrou lóg' a colmẽa | e aa eigreja quanto
128:37que con gran precissôn fossen | por aquela que espello
128:42que liros nen vïoletas | non dan, nen agua rosada.
128:43Lóg' a colmẽa levaron | as gentes que i vẽéron,
128:44con procissôn e cantando; | e depois que a poséron
128:49e pois conssagrou o préste | a hóstïa que tiínna,
128:51que o vilão metera | i con gran mengua de siso,
129Como Santa María guareceu un hóme dũa saetada que lle déran pelo ollo.
129:3Dest' a un hóme que de Murvédr' éra
129:5dũa gran saetada que preséra
129:8pelo ollo, que lógo llo britara
129:10de guisa que lle non põían vida.
129:18des que a saeta ên foi saída,
129:19que da saetada ren non sentía;
129:21que ben com' ante vira del viía.
129:25que o sãara come pïadosa.
130:6e que perçamos do démo pavor,
130:22Déu-lo cofonda, per u quér que for.
130:29e de muitos bẽes que faz direi
131Esta é como Santa María guardou o emperador de Costantinóbre que non morresse so ũa pena que caeu sobr' ele, e morreron todo-los outros que con ele éran.
131:2hóm' a que a Virgen non póss' acorrer.
131:3E dest' un miragre, de que gran sabor
131:4haveredes, direi que fez a Sennor,
131:16que o Emperador foi veer metal
131:18en cóvas mui grandes, de que grand' haver
131:24senôn el senlleiro que viv' escapou
131:25so ũa gran pena que o enserrou;
131:27Mais la santa dona, sa mollér, que fez?
131:31que a alma del houvésse salvaçôn.
131:36que en tod' ess' ano a comer lle déu
131:43E dizía-ll' assí: “Esto que ti fiz;
131:44e que te faz' óra, a Emperadriz,
131:46a que o tu deves muito gradecer.
131:48non quix que morresses, e ar guardar-t-ei
131:50daquí, e desto non hajas que temer.”
131:51Des que desta guisa séu ano compriu,
131:53a Santa María, que lle descobriu
131:56e à Emperadriz, a que nunca ja
131:67E ele lles contou que por sa mollér
131:73por este miragr' e por outros que faz
132Esta é como Santa María fez ao crérigo que lle prometera castidade e se casara que leixasse sa mollér e a fosse servir.
132:4por mollér que seja nada,
132:9que maior non podería.
132:22que celiço por camisa
132:26que mais d' outra ren amava,
132:38E do que lle mais falavan
132:39per que se mais alegrasse,
132:41casament', e que casasse,
132:43muitas que o outorgasse;
132:47que outorgar-lle fezéron
132:48que casass' en aquel ano;
132:50que faría gran séu dano
132:52E demais que lle darían
132:54das mais ricas que sabían
132:61en que houv' a ser grãado (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
132:62que do séu, que do allẽo;
132:63e dos que a séu chamado
132:65que mais en el non cabía.
132:67aqueles que convidara,
132:71viu que ja muito tardara,
132:77que caeu; e en jazendo
132:79que do céo decendía,
132:82da companna, que dereita-
132:86que de ti saber querría:
132:87non és tu o que dizías
132:88que mi mais que al amavas
132:89e que me noites e días
132:93a mi, que amor ti havía? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
132:95pois que te de mi partiste;
132:101Pois que ll' aquest' houve dito,
132:109a Virgen, que lle disséra
132:110que ll' andara con mentira
132:111e que tórto lle fezéra;
132:114atá que ll' anoitecía.
132:117e des que sóos ficaron
132:123dela fez que a quisésse
132:125e que lle muito prouguésse,
132:127lle fez que o non fezésse.
132:131que havía, e maneira
132:133por servir a que senlleira
132:135que os séus amigos guía,
132:136que o guïou ben sen falla
132:138E a Virgen que nos valla,
133Esta é de como Santa María ressucitou ũa mininna que levaron mórta ant' o séu altar.
133:2vivê-la Virgen de que naceu Déus.
133:4en Élch' a Madre do que nos comprou
133:5polo séu sangue e que se leixou
133:8que padr' e madre, com' éu aprendí,
133:9havía, e que vivían assí
133:13foi, por que houve lógo de morrer.
133:15que o séu padr' entôn por ela fez,
133:22dos mórtos que fez Judas Macabéus.
133:29aquel que foi morrer por nóss' amor,
133:30según que contan Marcos e Matéus.”
134Esta é como Santa María guareceu na sa eigreja en París un hóme que se tallara a pérna por gran door que havía do fógo de San Marçal, e outros muitos que éran con ele.
134:1A Virgen en que é toda santidade
134:7mui gran gent' assũada que sãidade
134:13que os nembros todos de tal tempestade
134:35que lles non noziu ren
134:49que sa pérna tallara con crüeldade
134:53tan fórte que ardeu
134:54mui mais que lentérna;
134:62que seja com' ant' éra e a juntade.”
134:67per poder da Virgen, que per homildade
134:68foi Madre do que é Déus en Trĩidade.
135Como Santa María livrou de desonrra dous que se havían jurados por ela quando éran meninnos que casassen ambos en uno, e fez-lo ela comprir.
135:2que é ben de mal guardado
135:3o que a Virgen fillar
135:9des que fordes entender
135:10o que a Virgen fazer
135:13por dous que se grand' amor
135:19Estes de que fal' aquí
135:27assí que ambos por séus
135:31do que mataron judéus,
135:41Mas estes dous, que gran ben
135:44que se lles falass' alguên
135:49con outr' hóme que achou
135:51a que a moça contou
135:55que cras con vósco m' irei
135:57aquel que foi esposado
135:58vósco, que o acharei,
135:64que cuidara seer casado (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
135:65con ela, que mui mortal
135:70e pois que anoiteceu
135:87u ést' o que seerá
135:91aquel, e este que sé
135:99será minna que livrado
135:105que corre mais que estruz,
135:107dizend': “Ai, Déus que en cruz
135:110é, que haja com' el quér
135:115ron-lle que ll' éra mestér
135:120que nunca mais destorvado
136Esta é como en térra de Pulla, en ũa vila que há nome Fója, jogava ũa mollér os dados con outras compannas ant' ũa eigreja; e porque perdeu, lançou ũa pédra que déss' ao Meninno da omage de Santa María, e ela alçou o braço e recebeu o cólbe.
136:3Desto direi un miragre que a Grorïosa
136:5sobr' un malfeito que fez ũa mollér astrosa,
136:6por que prendeu porên mórte a mui gran viltança.
136:8u estav' ũa omage da que sempre seja
136:10beldade, en que as gentes havían fïança.
136:17lle creceu, que ao Fillo da omagen ía
136:22que lle pareceu por sempre por gran demostrança.
137Como Santa María fez seer casto a un cavaleiro que soía seer mui luxurïoso.
137:2per que tira os que ama de maa carreira.
137:3E dest' un mui gran miragre direi que avẽo
137:4a un cavaleiro que éra séu, non allẽo, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
137:6de luxuria, que passava razôn e maneira.
137:10que o démo o levara, cousa é certeira,
137:11assí que nunca ja parte Déus en el houvésse
137:13ao démo força per que llo toller podésse.
137:14Mais aquela que parindo Virgen foi enteira,
137:15a que s' ele noit' e día sempr' acomendava
137:16e que o daquel pecado tirasse rogava,
137:17que o ben que el fazía todo desatava
137:19Ca macar el prometía que nunca tornasse
137:21o démo lle pois fazía que o non leixasse,
137:24entendendo que saúde dest' éra dultosa,
137:27Ca pois viu que do pecado nunca pẽedença
137:28el tevéra que lle déssen, meteu sa femença
137:29en tirá-lo del, en guisa que en descreença
137:30non caesse pelo démo, que sempre mal cheira
137:35E fez-lle que non perdesse ollos, pées nen mãos (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
137:36nen outros nembros do córpo, mais que fossen sãos;
137:38de pecado, que non podéss' seer en tal feira; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
137:39ca pero que gran sabor houvésse de querê-lo,
137:40que per nulla maneira non podésse fazê-lo.
138:3Ca o que a de voontade rogar
138:6dar-llo-á, que sól non lle dirá de non.
138:9que Santa María fez, com' aprendí,
138:11que disse muito ben dela e dos séus
138:15E ar mandaron-lle que lógo saír
138:20eno caminno que devía tẽer;
138:26a que chaman sempr' os que coitados son,
138:38o que mais téu Fillo, se el mi perdôn,
138:43que pelas tetas, como meninno faz,
138:56o séu cobrou todo, que ren non faliu;
139Como Santa María fez que falasse o Fillo que tiínna nos braços ao da bõa mollér, que lle disse: “papa!”
139:6a que nos guía
139:10que en Frandes aquesta Virgen fez,
139:12por ũa dona que foi ũa vez
139:14desta que seja
139:22séu fillo, sigo, que en ofreçôn
139:24que de mal llo guardass' e d' oqueijôn
139:26per que dissésse
139:29que, com' aprendo,
139:37que non s' espante,
139:43démo que 'scrito
139:47cras migu' en Céo; e pois que me visto
139:51canta, que chanto
140:19Loando-a, que nos valla
140:21do mundo que nos traballa,
141Como Santa María acorreu a un monge séu que a servía e que ficava os gẽollos cada que ementavan o séu nome na eigreja e beijava a térra.
141:6e sa honrra, que nunca mais será falida.
141:9que, se nome da Virgen ll' éra ementado,
141:13e sempr' usava esto que i non falía,
141:14que sól non i fillava null' outra medida.
141:17que u s' agẽollava caía decendo
141:20que bon hóm' éra, e houv' ên gran pïadade
141:23Un día ll' avẽo que u s' agẽollava
141:27que o ergeu mui tóste pela déstra mão,
141:28des i ar fez-lle sinal que lógo de chão
141:34déu, porque os que ama nunca os obrida.
141:38fez que o connocessen, porque lonj' oída
141:41E porende lle roguemos que nos ajude,
142Como Santa María quis guardar de mórte un hóme dun rei que entrara por ũa garça en un río.
142:5a un hóme que morrera, ben sei,
142:6se non fosse pola que nos mantên.
142:7Esto foi eno río que chamar
142:14e caeu na agua, que ja per ren
142:17por que houvéran a garç' a perder.
142:19que entre pola garça e a mi
142:24con sas hosas, que sól nonas tolleu,
142:30de guisa que lle fez perdê-lo sen.
142:32que o mergeu dúas vezes ou tres;
142:34que pariu Jesú-Crist' en Belleên.
142:38que nos guarda e nos en poder ten.”
142:41ca non querría aquela que sé
142:46con sa garça que trouxe ben dalên.
142:48que bẽeizeu muit' a do bon talán
142:49por este miragre que fez tan gran,
143Como Santa María fez en Xerez chover por rógo dos pecadores que lle foron pedir por mercee que lles désse chovía.
143:7un póblo, que se lle foi oferir
143:8por chuvia que lle pedía.
143:10foi este miragre, que sen falir
143:11houv' i tan gran seca, por que fugir
143:14e fez-lles sermôn, en que departir
143:20que ante nos destroía.
143:26fazer faça; e sei que nos oír
143:27querrá a Virgen que Déus foi parir,
143:28que ante de tercer día
143:29haveremos chuvia que nos comprir
143:30e per que poderemos ben guarir
143:36mia Sennor, que en ti fía,
143:37o téu ben, con que possamos goír.”
143:43que quantos choravan fezo riír
144Como Santa María guardou de mórte un hóme bõo en Prazença dun touro que vẽéra polo matar.
144:3que sobre todas cousas há poder.
144:9que un hóme bõo morava i
144:10que esta Sennor, com' éu aprendí,
144:12E quen quér que lle vẽésse pedir
144:18que non oísse, ca todo séu sen
144:23deles, chus bravo, que mandou correr
144:24en ũa praça grande que i há
144:25ant' a casa do que vos dixe ja
144:30que envïou por el, com' aprix éu,
144:31por cousas que lle quería dizer.
144:41que o touro lógu' en térra caeu
144:45atá que o hóme foi no portal
144:46de cas séu compadr', a que non foi mal
144:51que aos séus non leixa mal prender.
145:1O que pola Virgen de grado séus dões
145:3E dest' un miragre quéro que sabiades
145:5de fazer por ela ben e que tennades
145:8santo e fïél, que Joán nom' havía;
145:17mais tal non foi ele come o que sérra
145:21por amor da Virgen de que Déus foi nado,
145:22que non lle ficaron sól dous pepïões,
145:26que o acorresse fez sas orações.
145:28foi oír a missa da que sempre seja
145:32que contra el lógo vẽo mui festinno,
145:34que lle diss': “Oíde poucas de razões
145:35que vos dizer quéro, e falade migo.”
145:41que maior non houve emperador Néro
145:50que Jesú-Cristo, que foi ontr' os ladrões
145:51ena cruz pregado, que llo envïara
145:52per rógo de sa Madre que llo rogara,
145:57loando a Virgen que é nóss' escudo
146Como Santa María guareceu a un donzél, fillo dũa bõa dona de Brïeiçôn, que ía en romaría a Santa María d' Albeça e topou con sus ẽemigos na carreira, e sacaron-lle os ollos e cortaron-lle as mãos.
146:4que llo póde dar sen lijôn.
146:6dun gran miragre que oí
146:8que juravan que foi assí,
146:9que Santa María mostrar
146:11dona que soía morar
146:14un fill' havía que maior
146:21Pero mui mais que outra ren
146:24e que lle séu fillo de mal
146:26lle rogava mui mais que al,
146:36que en Bregonna foss' entôn.
146:38que non fosse per ren alá,
146:42ben sei que ren non te guarrá
146:49que o prenderon; e sacou
146:56que aa eigreja de pran
146:58mercee que tanto d' afán
146:59fillassen polo que sobiu
146:61que a Albeza dessa vez
146:63que a Santa Virgen de prez
146:66Mas da madre, que vos direi?
146:68tornou negra nen que carvôn,
146:72que Déus dar-ll-ía como quér
146:74são, que ll' éra mui mestér.
146:79disse: “Sennor a que despraz
146:81que ante ti desfeito jaz;
146:83róga que são e en paz
146:85Óra verei o que farás
146:87ca ben sei que poder end' hás
146:89o que non cree que darás
146:90ben aos téus e que sa pról
147Como ũa mollér póbre déu sa ovella a guardar a un ovelleiro, e quando ao trosquïar das ovellas vẽo a vélla demandar a súa e o ovelleiro disse que a comera o lobo, chamou Santa María de Rocamador, e a ovella braadou u lla tiínna o ovelleiro asconduda e disse: “ei-me acá, ei-m' acá.”
147:1A Madre do que a bestia | de Balaam falar fez (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
147:5que a de grado servía
147:9e mostrou i séu miragre, | que vos non foi mui rafez.
147:23tal coita por sa ovella | que tornou tal come pez.
147:37dizend': “Esto fez a Virgen | que sempre teve belmez.”
148Como un cavaleiro guareceu de mãos de séus ẽemigos por ũa camisa que chaman de Santa María, que tragía vestida.
148:2guarda Santa María | os que lle son leaes.
148:4que dos outros da Virgen | será mui grand' enquisa,
148:5que faz muitos en Chartes | por ũa sa camisa;
148:7En Chartes há ũ' arca, | que van muitos veê-la,
148:8u jaz ũa camisa | de linno que foi dela;
148:10sobr' aquela camisa | que jaz vólt' en cendaes.
148:12que enas lides tragen, | per que os Déus de dano
148:23E cada un tiínna | deles que lle passava
148:25mas guardó-o a Virgen | que sól non lle chegava
148:31que lles contou o feito | todo en qual maneira
148:34e loaron a Virgen | que faz miragres taes.
149Como un préste aleimán dultava do Sagramento do Córpo de Déus e rogou a Santa María que lle mostrasse ende a verdade; e Santa María assí o fez porque éra de bõa vida.
149:2quen dulta que tornada
149:5Mas, como cuidar deve | null' hóme que non póssa
149:6a Hóstïa ser carne, | pois que Déus quis a nóssa
149:8por séu poder tod' esto | que é sobre natura?
149:10contar que hei oído | mui pouc' há e retreito;
149:11e creo que terredes | por estrann' end' o feito
149:14que amava mais d' outra | cousa Santa María,
149:15assí que a sa missa | cantava cada día;
149:17Dest' a Santa María, | cada que el cantava
149:19que o cérto fezésse | daquelo que dultava,
149:20assí que non morresse | ende cona rancura.
149:21Onde assí ll' avẽo | que un sábad', estando
149:24viu a que de Déus Madre | foi per sa gran cordura,
149:30este que tenn' en braços | é essa vèramente
149:31a Hóstïa que sagras, | de que non és creente
149:32porque a ti semella | que de pan há fegura.
149:34creendo que pan éste, | este polos crischãos
149:35recebeu na cruz mórte | que judéus e pagãos
149:37Est' é o que tu comes, | onde fazes tres partes,
149:38e beves do séu sangue, | ond' é ben que te fartes;
149:41Est' é o que tu alças | e baixas e descóbres,
149:42que quiso seer póbre | por requentá-los póbres
149:44mui mais que nulla outra | que seja creatura.
149:46esto quér Déus que seja | polo hóme mesquinno,
149:47que terría por crúa | cousa comer mininno
149:52Sennor, que me tu léves | desta cárcer escura
149:53e que veja no Céo | a ta face velida.”
149:55foi tal, que pois ll' a alma | do córpo foi saída,
150:1A que Déus ama, amar devemos;
150:2a que Déus preça e nós precemos,
150:3a que Déus honrra, nós muit' honrremos;
150:8e fez Madre da filla que havía.
150:9Preçou-a mais d' outra ren que fezésse,
150:10pois que quiso que el por fill' houvésse
150:11e outrossí que todo ben soubésse,
150:12mais que quantas cousas feitas havía.
150:13Honrrou-a tanto, per que é chamada
150:19que róg' a el que nóssos érros vee,
150:20que nos guarde de mal e de folía.
151Esta é dun crérigo que honrrava as eigrejas de Santa María e guardava os sábados, pero que éra luxurïoso.
151:2per que os séus tirar póssa | de mal per muitas maneiras.
151:3Dest' un fremoso miragre | vos direi que fez a Virgen, | Madre de Déus grorïosa,
151:4por un crérigo que muito | a honrrava; mais fazía | sa vida lussurïosa
151:10e que sempr' a Virgen santa | oísse as sas pregueiras.
151:11Mas ũa noite ll' avẽo | que a ũa barragãa | súa foi, que ben quería,
151:18que a eigreja non póssa | veer nen sól end' as beiras.”
151:19Ela serrou as fẽéstras | o mais de rijo que pode, | que non viss' el ren de fóra.
151:20E pois que foron deitados, | vẽo un vento tan fórte | que as abriu a desóra;
151:23e connoceu séu pecado | e fezo-se lógo monge | dun mõesteiro que éra
151:26dizendo del muitas cousas | que non éran verdadeiras.
151:33E muit' a Virgen loaron, | que non houve companneiras
151:34en séus feitos e que sempre | faz sas mercees enteiras.
151:35E por esto foi o monge | escusado daquel furto, | de que o mal sospeitavan;
152Como ũu bon cavaleiro d' armas, pero que éra luxurïoso, dezía sempr' “Ave María”, e Santa María o fez ên partir per sa demostrança.
152:2que per ren nunca devemos | seer maos pecadores.
152:4que apóst' e fremos' éra | e ardid' e bon guerreiro;
152:10que ll' o Sant' Ángeo disse, | de que somos sabedores.
152:13ca a alma conssellava | que fezésse dest' emenda,
152:14mas a carne non quería | que leixasse séus sabores;
152:23Ca ves, esta escudéla | móstra-ti que és fremoso
152:26per que irás a inférno, | que é chẽo d' amargores.”
152:29per que quando do séu córpo | a sa alma foi partida,
152:30foi u viu a Virgen santa, | que é Sennor das sennores.
153Como ũa mollér de Gasconna, que desdennava a romaría de Santa María de Rocamador, disse que, se a alá non levass' ũa séla en que siía, que nunca iría alá.
153:1Quen quér que ten en desdên
153:6que ũa dona houv' i
153:8que sól non tinna en ren
153:11a Rocamador, que d' i
153:17fillastes que pról non ten;
153:26en que assentada
153:27sejo, e que sen falir
153:30que lógo s' ergía
153:43que sempre quér nósso ben;
154Como un tafur tirou con ũa baesta ũa saeta contra o céo con sanna porque perdera, e cuidava que firiría a Déus ou a Santa María.
154:2que porque i non dultemos, | a vezes faz demostrança.
154:5que, porque perdía muito, | éra contra Déus sannoso,
154:10que de Déus e de sa Madre | cuidou a fillar vingança.
154:12lógo en ũa baesta | que andava i vendendo
154:17E pois que aquesto disse, | a saet' houve tirada
154:23que sanguent' o tavoleiro | foi. E quantos i estavan
154:26que algún deles ferido | fora d' espad' ou de lança.
154:27Mais depois que entenderon | que esto assí non éra
154:28e que o sang' a saeta | ben do céo adusséra,
154:29e nembrou-lle-la paravla | que ant' o tafur disséra,
155Como un cavaleiro d' Aleixandría foi malfeitor, e quando vẽo a vellece, repentiu-se e foi a un santo ermitán confessar-se; e el disse-lle que jajũasse, e o cavaleiro disse que non podía.
155:7Ca séu Fillo faz por ela | mais que por null' outra ren;
155:9que non sejamos perdudos; | e por est' é de bon sen
155:15El déu-lle por pẽedença | que a Ultramar roméu
155:18nen esmólna non faredes?” | “Non, ca non tenno que dar.”
155:19Quando viu aquel sant' hóme | que non podía fazer
155:20aquelo que ll' el mandava, | disse-ll': “Ide-mi trager
155:26dũa fonte, que sól gota | non pude dela fillar.
155:27Mas foi-se lóg' a un río | que corría préto d' i,
155:30que agua coller non pude, | nen sól bever nen gostar.
155:31E dous anos provou esto, | que nunca pod' avĩir
155:33que ll' o ermitán mandara; | e fillou-s' a comedir
155:34que Déus per ren non quería | séus pecados perdõar,
155:35mas que por Santa María | podía haver perdôn,
155:38que aquele pichél d' agua | podésse chẽo levar.
155:40que a mi fazer non queira | o que a beschas non faz
155:45que ao ermitán foi lógo | e diss': “A Sennor de prez, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
155:47que de mias lágrimas dúas | enchí tod' este pichél.”
155:51de que foi Santa María, | a Sennor espirital,
155:52loada muito de todos, | que aos coitados val
156Este miragre fez Santa María en Cunnegro por un crérigo que cantava mui ben as sas prosas a sa loor, e prendêrono heréges e tallaron-ll' a lingua.
156:1A Madre do que de térra | primeir' hóme foi fazer
156:2ben pód' a lingua tallada | fazer que póssa crecer.
156:5que fez, e mui pïadoso,
156:7por un crérigo, que foran | a furt' heréges prender
156:15Pois que ll' a lingua tallaron,
156:19nen cantar como cantara | da que Déus quiso nacer
156:21E o que mais grave ll' éra,
156:22que quando oía son
156:23dizer dos que el disséra,
156:28un día foi que chegou
156:36fez que lingua lle naceu
156:40que estavan entôn i,
157Como ũus roméus ían a Rocamador e pousaron en ũu burgo, e a hóspeda furtou-lles da farinna que tragían.
157:2o que faz mal, e mui tóste | por ela o er faz são.
157:4que a Rocamador ían, | que de sa Madr' éran séus,
157:8de farinna que tragían | tal cobiíça lle creceu
157:9de feijóos que fezéran | end', e un deles meteu
157:12e depois que s' eles foron, | lóg' a fazer se fillou
157:14que quis ende provar ũu, | mais non lle saiu en vão.
157:17foi ben até enas cachas, | que o non pod' ên tirar,
157:23bõo e toda crischãa | que lle ben de coraçôn
157:30e sabede do miragre | que non é muit' ancïão.
158Esta é como Santa María sacou de prijôn un cavaleiro e mandou-lle que se fosse pera Rocamador.
158:3E de tal razôn vos quéro | contar un mui gran miragre, | que fez por un cavaleiro
158:7en tal que o espeitassen. | Mas aquel sennor cuj' éra | sobr' el mentes non parava;
158:9que acorrê-lo vẽésse | como Sennor pïadosa,
158:10e que dalí o tirasse, | daquela prijôn nojosa.
158:12aqué ven Santa María, | a Madre de Jesú-Cristo, | que as prijões quebranta,
158:16que o guardavan, e nunca, | pero que o ir viían, | non lle disséron nïente.
158:23E pendorou i os férros | lógu' e as outras prijões | que ao cólo trouxéra;
158:26fora, per que mui loada | foi porend' a Precïosa.
159Como Santa María fez descubrir ũa pósta de carne que furtaran a ũus roméus na vila de Rocamador.
159:2os que as sas romarías | son de fazer desejosos.
159:3E dest' oíd' un miragre | de que vos quéro falar,
159:4que mostrou Santa María, | per com' éu oí contar,
159:5a ũus roméus que foron | a Rocamador orar
159:10que a séu Fillo rogasse | dos séus rógos pïadosos
159:12mais que del perdôn houvéssen | de quanto foran pecar.
159:17acharon end' ũa menos, | que a serventa furtar
159:20chamando Santa María | que lla quisésse mostrar;
159:26que viron aquel miragre, | que foi dos maravillosos
159:27que a Virgen grorïosa | fezéss' en aquel logar.
159:30loando Santa María, | que faz miragres fremosos.
160:2loar, lo' a que par non há,
160:5pois que Madre de Déus foi ja,
161Como un hóme de Moriella, que ameúde ía a Santa María de Salas e tragía sa Magestade, viu vĩir nuveado e pos a Magestade na sa vinna; e non firiu i a pédra, e toda-las outras foron apedreados en derredor.
161:4que aa Virgen de Salas | muit' ameúd' alá ía,
161:6en que éra figurada | mui ben a sa Majestade. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
161:7Est' havía ũa vinna | que mais d' outra ren amava,
161:11Ond' avẽo en agosto | un día que nuveado
161:15E pero que minna digo, | ante tenno que é vóssa,
161:17pois guardade-mia de pédra | que lle mal fazer non póssa,
161:22que fez a Santa María, | non tangeu par caridade.
161:23Aínda foi maior cousa, | que xermentos que passavan
161:29da Virgen as orações | daquest' hóme que fez idas
161:32Rei, que fez este miragre | por ela atán fremoso,
161:33per que cada ũu deve | a seer mui desejoso
161:34d' haver a súa mercee, | en que jaz toda bondade.
162Como Santa María fez a sa omagen que mudaran dun altar a outro que se tornass' a séu logar onde a tolleran.
162:6mas pola figura da en que son;
162:10óra un mui gran miragre que fez
162:13dũa omagen que comprar
162:15na sa eigreja, que está
162:17en que grandes vertudes há
162:18que faz esta Sennor espirital.
162:23ta que un bispo vẽo i
162:24de Conca, que a toller ên mandou
162:34cuidou a pran que o fezér' alguên,
162:36que a omagen tornasse porên
162:47e a ela, que sen falir
162:49por que a vẽen aorar
163Como un hóme d' Ósca, que jogava os dados, descreeu en Santa María e perdeu lógo a fala; e foi a Santa María de Salas en romaría e cobró-a.
163:4mui grand' en Ósca, dun hóme | que ena tafuraría
163:6porên descreeu na Virgen, | que sól non quis receá-la.
163:7Tanto que est' houve dito, | foi de séu córpo tolleito
163:8polo gran mal que disséra, | e, par Déus, foi gran dereito;
163:10que lla tolleu a desóra, | como se dissésse: “cala!”
163:11Assí esteve gran tempo | que dalí non se mudava,
163:12e a cousa que quería | per sinaes amostrava;
163:14e déu-ll' a lingua tal sõo | como fógo que estala.
163:16e diss': “Ai, Santa María, | que me perdões te rógo,
163:18a mia lingua seja presa | que nunca quéras soltá-la.”
163:19Lógo que est' houve dito, | foi de todo mui ben são,
164Como a omage de Santa María de Salas déu ũu braado, e tremeu a térra, por un prïor da eigreja que fez tirar a força do sagrado Don Fernando, abade de Montaragôn.
164:4que i éra gran miragre, | porque sempre servidor
164:6que do mal que lle fezéron | mostrou-s' ên por despagada.
164:9fez-lo prender o ifante | que foi de Mont-Aragôn
164:10abade e que a térra | tiínna acomendada
164:11de mão del Rei Don James, | e que justiça fazer
164:14creendo en toda guisa | que non sería britada.
164:16e pois que saiu a ele, | mandó-o ben recadar,
164:19que déu ũa vóz tan grande, | que quantos estavan i
164:27O bispo d' Ósca i vẽo, | que tev' o feito por mal,
164:30que o feito perdõara. | Pero non houve cobrada
164:31sa coor com' ant' havía, | polo mal que recebeu,
164:35Entôn todas essas gentes | que alí foran vĩir
164:36por veeren tal miragre, | loaron a que falir
165:4que mostrou Santa María, | Madre de Déus Manüél,
165:6e porend' aos crischãos | desamava mais que al.
165:8que Egito e Alapa | havía a séu mandar
165:13que, se fillasse Tortosa, | gãaría i gran prez,
165:18que teve que aquel mouro | non lle fora mentiral.
165:23a quantos que a demandan, | vél a nós que somos téus,
165:24guarda-nos que non caiamos | en poder destes encréus
165:25que per nulla ren non creen | que tu és Madre de Déus;
165:34que estava alá dentro, | que non ficava portal
165:40dizendo que esta vila | non se podía bastir
165:41d' hómes d' armas, de maneira | que me podésse guarir,
165:45mas tod' estes cavaleiros, | vedes que dos Céos son,
165:46ca chus brancos son e craros | que é néve nen cristal.”
165:47Entôn o soldán lle disse: | “E que buscaron acá?”
165:49vẽéron, que ũ' eigreja | dentro ena vila há,
165:50que está préto dos muros | da parte do arẽal.”
165:52que Santa María virgen | foi sempr'; e pois esto sei,
165:57mas ante que s' ên partisse, | déu i grand' alg' o soldán
166Esta é como Santa María guareceu un hóme que éra tolleito do córpo e dos nembros, na sa eigreja en Salas.
166:3Ond' avẽo a un hóme, | por pecados que fezéra,
166:4que foi tolleito dos nembros | dũa door que houvéra,
166:5e durou assí cinc' anos | que mover-se non podéra,
166:7Con esta enfermidade | atán grande que havía
166:8prometeu que, se guarisse, | a Salas lógo iría
166:10e atán tóste foi são, | que non houv' i outros preitos.
166:11E foi-se lógo a Salas, | que sól non tardou nïente,
167:1Quen quér que na Virgen fía | e a róga de femença,
167:2valer-ll-á, pero que seja | d' outra lee en creença.
167:5ca un fillo que havía, | que crïava, mui viçoso,
167:7Ela, con coita do fillo, | que fezésse non sabía,
167:9de Salas, e dos miragres | oiu que ela fazía,
167:14a mia esperança creo | que vóssa perfía vença.
167:16con sa omagen de cera, | que ja lle tenno comprada,
167:18Santa María, e tenno | que de mia coita se sença.”
167:19E moveu e foi-se lógo, | que non quis tardar nïente,
167:21e pois que chegou a Salas, | diss' aa Virgen: “Se non mente
167:24mas, que fez Santa María, | a pïadosa Reínna?
167:28ca ja tres días havía | que o fillo mórt' houvéra;
167:29e tornou lógo crischãa, | pois viu que llo vivo déra
168Esta é dun miragre que fez Santa María de Salas por ũa mollér de Lérida que lle morreron séus fillos, e o postremeiro ressucitou-llo Santa María, que havía tres días que éra mórto.
168:6que non lle fal end' o querer.
168:8que ben du con séu Fillo sé
168:10que mui longe vai séu saber.
168:12un miragre, que mi contou
168:13un crérigo, que o achou
168:17que séus fillos, com' aprendí,
168:19Do postremeiro que morreu
168:21que a poucas ensandeceu;
168:31E pois viu que non resurgiu,
168:34que o iría alt' erger.
169Esta é dun miragre que fezo Santa María por ũa sa eigreja que é ena Arreixaca de Murça, de como foron mouros acordados de a destroír e nunca o acabaron.
169:1A que por nos salvar
169:5E daquest' un miragre | direi grande, que vi
169:6des que mi Déus déu Murça, | e oí outrossí
169:7dizer a muitos mouros | que moravan ant' i
169:9dũa eigrej' antiga, | de que sempr' acordar
169:10s' ían, que alí fora | da Reínna sen par
169:16e de mal os guardava; | ca o que ela filla
169:20macar que xo, tiínnan | ensserrad' en sa pilla.
169:22que o fazer mandasse, | mostrando-mi que ben
169:23éra que o fezésse, | depois per nulla ren,
169:29que entôn a Aljama | lle vẽéron pedir
169:30que aquela eigreja | fezéssen destroír
169:31que n' Arraixaca éra; | e macar consentir
169:33Depois aquest' avẽo, | que fui a Murça éu,
169:35que tolless' a eigreja | d' ontr' eles; mas mui gréu
169:39que o fazer mandasse; | mas diss' el: “Non farei,
169:40ca os que Marïame | desama, mal os trilla.”
169:43que cuidaron os mouros, | por eixalçar sa fé,
169:45desfez a Virgen santa, | que os ende sacou,
169:46que ena Arraixaca | poucos deles leixou;
169:48ca os que mal quér ela, | ben assí os eixilla.
169:50que nunca Mafométe | poder i haverá;
170:1Loar devemos a que sempre faz
170:2ben e en que toda mesura jaz.
170:4Santa María, que sempr' é mellor;
170:8muit' a aquela que nos foi mostrar
170:12deve seer dos que no mundo son;
170:16a que tólle mal sempr' e trage ben
170:17e por nós róga, e que nos mantên
170:19De mi vos digo que a loarei
170:22que, pois morrer, que verei a sa faz.
171:3e guarda aos que lle praz
171:6un gran miragre que oí
171:7que fez a Reínna sen par
171:10que sejan muit' aguçosos
171:18que faz miragres fremosos,
171:19que lles foi lóg' un fillo dar,
171:29Ca a madre, que o trager
171:47vou, Virgen, que mi acorrer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
171:48quéras do fillo que perdí.”
171:55diss' ela, “o que demandar
172:1A Madre de Jesú-Cristo | que céos, térras e mares
172:4fez por un mercador, grande, | que a Acre ir quería
172:6mas ante que i chegasse | recebeu muitos pesares.
172:7Ca houve tan gran tormenta, | que o masto foi britado
172:9que prometeu que se vivo | ao pórto arribado
172:10fosse, que roméu en Salas | vél a santos séus altares
172:17e houvéron tan bon vento, | que na mannãa chegaron
172:19que ant' havían da mórte; | des i quantas merchandías
172:24o mercador que a Virgen | guïara ben sen contenda
172:26E desto cantar fezémos | que cantassen os jograres.
173Como Santa María de Salas guareceu ũu hóme que havía a door que chaman da pédra.
173:2que sãar pód' os coitados | de todas enfermidades.
173:4a muitos hómẽes bõos | e que éran de creer,
173:5que mostrou, Santa María | por un séu sérv' acorrer;
173:8de pédra, que en gran coita | éra con ela mortal;
173:9que comer sól non podía | nen dormir nen fazer al
173:13poséra. E lóg' a Salas | se foi rogar a que ten
173:14o mund' en séu mandamento, | que non catass' as maldades [...] (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
173:15[...] E que esto non dissésse | a outri, mas sa carreira
173:17a pédra sigo na cama, | tan grande que verdadeira-
173:21ca sempr' ela nos acórre | enas coitas que havemos,
174Como un cavaleiro servía Santa María, e avẽo-lle que jugou os dados, e porque perdeu dẽostou Santa María; e arrepentiu-se depois, e do pesar que ende houve tallou a lingua; e sãô-lla Santa María, e falou depois mui ben.
174:3Onde a un cavaleiro | avẽo que muit' amava
174:5mais foi assí que un día | con outro dados jogava,
174:7Como quér que el dissésse | contra Déus muita folía,
174:10e fillou-s' a chorar muito, | como hóme que se sente
174:11de grand' érro que há feito. | E mui de rijo chorando
174:13sa lingua, con que a Virgen | sevéra mal dẽostando.
174:14Mas tan gran door end' houve, | que se saiu d' ontr' a gente
174:17rogando Santa María | na mente que séu pecado
174:18que disséra lle parcisse, | ca el éra séu sergente.
174:21que ll' en aquela gran coita | pos lógo sa meezinna,
174:22que lle pareceu mais crara | que o sól en ourïente.
174:24muit' hei éu de ti gran dóo | de que ta lingua tallaste;
174:26ca dereito de si grande | dá aquel que se desmente;
174:30que nunca pois lle dolvéron | boca nen lingua nen dente.
174:32que nos acórre nas coitas | macar somos pecadores,
175Como Santa María livrou de mórte ũu mancebo que enforcaron a mui gran tórto, e queimaron un herége que llo fezéra fazer.
175:2que sobr' el se tórn' o dano | de quen jura falssidade.
175:4que mostrou Santa María | por un roméu d' Alemanna
175:5que a Santïago ía, | que éste padrôn d' Espanna,
175:9que o d' oqueijôn guardasse | e séu fillo que tragía,
175:10Pois que Madr' éra de Cristo, | que é Déus en Trĩidade.
175:15O herége, que muit' éra | chẽo de mal e d' engano
175:16e que muitas falssidades | fazía sempre cad' ano,
175:21que lle levavan séu vaso | de prata nóv' e bronido;
175:25que os prendeu, e tan tóste | foron ben escodrunnados,
175:26atá que o vas' acharon | no saqu', esto foi verdade.
175:27Tan tóste que o acharon, | o herége que séu éra
175:28jurou por aquele vaso | e que llo furtad' houvéra
175:29o moço que o tragía; | e a jostiça tan féra
175:30foi de sanna, que tan tóste | diss': “Este moç' enforcade.”
175:33e depois que o na forca | ante séus ollos poséron,
175:37d' ir u séu fillo leixara | mórto, que fora traúdo,
175:41e guarda-m' a Virgen santa, | que con Déus sée no trõo,
175:43Quando viu aquel coitado | que séu fill' assí falava,
175:45e ar chamou muita gente, | que alá sigo levava
175:46que vissen séu fillo vivo, | que fora por crüeldade
175:48que aos maos abaixa | e aos bõos avanta,
175:49e o sofreu en sas mãos | que non colgou da garganta.
175:52con coita d' haver séu fillo; | e des que llo mostrou vivo,
175:54fazían todos con ele, | que mestér houv' i: “Calade!”
175:59que ascondeu no méu saco | o vaso per que prendesse
175:60éu mórte crúa e maa; | porên non quis que morresse
175:61a Virgen Santa María, | mas guisou-mi que vivesse;
175:69que lle déu séu fillo vivo, | e o heréj' usureiro
175:70ar fez que prendesse mórte | qual buscou por sa maldade.
175:72que sempr' acórr' os coitados | e parç' aos pecadores,
176Esta é do cativo de Maiorgas que sacou Santa María quand' éra de mouros.
176:2a que faz ao séu Fillo | que nos sólte dos pecados.
176:3E dest' un mui gran miragre | direi que oí dizer
176:4que avẽo en Maiorgas, | quando mouros en poder
176:5a tinnan, por un crischão | que foi ontr' eles caer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
176:9que se o Santa María | de Salas tirasse d' i,
176:10que sería séu romeiro | e dar-ll-ía mui grãados
176:12de cera que i levasse, | e sería sempre séu
176:14Santa María, que lógo | dormiu entr' outros atados.
176:18e o cep' en que jazía | e todo-los cadẽados.
176:20null' hóme que mal te faça, | e léva-t' e sal acá;
176:21ca ir-te pódes en salvo | atá que chegues alá
176:23os pecados que hás feitos.” | E el lógo s' espertou
176:29que nos de tantas maneiras | faz mercee e amor
177Esta é do que tiraron os ollos, que sãou Santa María de Salas e viu ben.
177:2a que con Déus, que é lume, | sé no céo par a par.
177:4da graça que del recebe | mui guisad' é que nos dé;
177:7En Aragôn foi un hóme | bõo e que grand' amor
177:10atant' andou revolvendo, | que o foi con el mezcrar.
177:12que o sennor, con gran sanna, | verdade non preguntou,
177:14cuidando que del por esto | non se podía vengar.
177:15E pois ll' os ollos tiraron, | aquel bon hóme, que fez?
177:19que lle séus ollos tornasse, | ca ben fïava por Déus
177:20e pola Virgen, sa Madre, | que sempr' acórr' aos séus.
177:22se esto que me sacaron | podedes dentro tornar.”
177:25a Virgen Santa María | que o sãasse e non
177:27lógo, que non parecía | du llos tiraran sinal,
177:28ante cuidavan ben todos | que non houvéra ên mal.
177:29Porên loaron a Virgen | que aos séus nunca fal,
178Esta é dun meninno de Alcaraz a que séu padre déra ũa muleta, e morreu-lle; e encomendou-a a Santa María de Salas, e levantou-se sãa.
178:1A que faz o hóme mórto | resurgir sen nulla falla,
178:2ben póde fazer que viva | outra mórta animalla.
178:4mui grande, por un meninno | que fillo dun lavrador
178:6e loaredes a Virgen | que sempre por nós traballa.
178:8en sa casa, fremosinna, | que lóg' a séu fillo déu,
178:15ao éro u lavrava. | Mas la madre, que ficou
178:22ca éu a dei ja a Salas, | e ben tenno que me valla.”
178:25sen de meninno, que cousa | mórta aa Virgen dás,
178:29e fez estadal per ela | que ardess' ant' a que ten
178:33e déu-ll' entôn que comesse, | e a muleta comeu,
178:34loando todos a Virgen, | a que Déus déu avantalla
178:36que nos guard' en este mundo | d' ocajôn e d' outro mal
178:37e que nos dé eno outro | a vida esperital,
178:38e que brite o dïabo, | que sempr' é nóssa contralla.
179Como ũa mollér que éra contreita de todo o córpo se fez levar a Santa María de Salas e foi lógo guarida.
179:1Ben sab' a que pód' e val
179:5con que nos sempre ajuda
179:11que éra toda tolleita
179:19Con este mal que sofría
179:24foi da que bẽeita seja,
179:28en que a Virgen loavan,
179:31Assí que se ll' estendendo
179:36que é Sennor poderosa,
179:37que lle foi tan pïadosa
180:12que Salamôn foi dela profetar,
180:13que ante do mundo foi todavía
180:14crïada, e que nunc' há de minguar
180:16quis Déus en ela, que todo caudéla.
180:20e en beldade, de que se pagar
180:21foi tanto Déus, que por ela salvar
180:23Con razôn nóssa Madr' é que nos cría
180:25e crïou Déus, que a crïad' havía,
180:26que foi séu Fill' e houve de crïar,
180:27que por nós foi o iférno britar
180:31u disse que virgen concebería
180:33o que nos fez Paraíso cobrar
180:34que perdemos per Éva a meséla.
180:36a que séu Fillo Déus ía deitar
180:38un pano en que o envurullar
180:42que a visse a séu Fillo levar
180:51póde tod' hóme que a demandar;
180:54o ángeo Gabrïél que fillar
180:59Porên lle rógo que quér' amparar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
181:1Pero que seja a gente | d' outra lei e descreúda, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
181:2os que a Virgen mais aman, | a esses ela ajuda.
181:4na cidade de Marrócos, | que é mui grand' e fremosa,
181:5a un rei que éra ende | sennor, que perigoosa (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
181:6guérra con outro havía, | per que gran mestér ajuda
181:9éra per un grande río | que Morabe é chamado
181:12que fosse fóra dos muros, | todo per força fillavan.
181:14que saísse da cidade | con bõa gent' esleúda
181:15d' armas e que mantenente | cono outro rei lidasse
181:17da Virgen Santa María, | e que per ren non dultasse
181:18que os lógo non vencesse, | pois la houvésse tenduda;
181:19demais, que saír fezésse | dos crischãos o concello
181:21e poi-la sina sacaron | daquela que é espello
181:23que éran da outra parte, | atal espant' ên colleron
181:24que, pero gran poder éra, | lógo todos se venceron,
181:25e as tendas que trouxéran | e o al todo perderon,
181:27E per Morabe passaron | que ante passad' houvéran,
181:28e sen que perdud' havían | todo quant' alí trouxéran,
181:30que fogindo non havía | nïún redẽa tẽuda.
181:32pero que d' outra lei éran, | a britar séus ẽemigos
181:33que, macar que éran muitos, | nonos preçaron dous figos,
182Como Santa María livrou ũu ladrôn da mão dos dïáboos que o levavan.
182:1Déus, que mui ben barata
182:7que fez Santa María
182:8dun hóme que fazía
182:15e o al que achava,
182:16que nada non leixava.
182:18na que o mal desata,
182:19assí que sas vigías
182:26que feit' éra a data,
182:27e dar o que tiínna
182:30sobetanna que mata
182:42que os démões ata,
182:43que séu fillo lle désse
182:46que há rosto de gata.
182:54que os maes remata.
183Esta é dun miragre que mostrou Santa María en Faarôn quando éra de mouros.
183:3Desto direi un miragre | que fezo en Faarôn
183:5que o reino do Algarve | tiínn' aquela sazôn
183:15dos mouros que i havía | houvéron gran pesar ên,
183:17mas gran miragre sobr' esto | mostrou a Virgen que ten
183:18o mund' en séu mandamento, | a que soberva despraz.
183:19Ca fez que nïún pescado | nunca podéron prender
183:24que nunca tant' i houvéran, | per com' a mouros oí
183:25dizer e aos crischãos | que o contaron a mi;
183:26porên loemos a Virgen | en que tanto de ben jaz.
184Esta é como Santa María livrou de mórte ũu meninno que jazía no ventre da madre, a que déran ũa cuitelada pelo costado.
184:3per que aos séus
184:6vos direi que fez a Virgen, | Madre do Rei Poderoso,
184:8u ũa mollér morava | que éra prenn' ameúde
184:12mostrou i Santa María, | que sôbrelos séus recude.
184:13Ela con pavor daquesto, | e de que éra prennada
184:15que ela que a guardasse | que non foss' acajõada,
184:16dizendo: “Dá-me méu fillo, | que ben a viver m' ajude.”
184:18aguisou que séu marido | houve con outros peleja,
184:20que morreu, ca assí faze | quen non há queno escude.
184:21Ela que viu o marido | a que chagavan de mórte,
184:23ferida pelo costado | que morreu, tal foi sa sórte.
184:24Mai-lo fillo pela chaga | saiu, que mestér engrude
184:25havía pera sa chaga | que na face lle ficara
184:26que ll' o cuitélo fezéra | que a sa madre matara.
184:27Mais quiso Santa María, | a que o encomendara
184:28sa madre, que non morresse | nen foss' el en ataúde.
184:29Ante quiso que vivesse | e crecess' e se crïasse,
184:31e o sinal parecesse | da chaga, per que provasse
184:32este feito e que sempre | hóm' en sa loor estude.
185Como Santa María amparou o castélo que chaman Chincoia dos mouros que o querían fillar.
185:2en qual logar quér que sejan, | e os de mal defender.
185:3E dest' oí un miragre | que avẽo pouc' há i
185:5que fezo Santa María; | e aos que o oí
185:6ataes hómees éran | a que devemos creer.
185:8e un alcaid' i havía | que o guardava mui ben;
185:10assí que per pouc' un día | o houvéra de perder.
185:12que do castél' alcaid' éra; | mas o traedor, que fez?
185:18e desta maneira tenno | que o podedes haver.”
185:20quéro alá ir contigo | e verei o que será;
185:27E disse-lle que saísse | con el séu preito firmar
185:28ante crischãos e mouros | dos que éran no logar,
185:29que o guardasse, ca ele | quería a el guardar,
185:31O alcaide de Chincoia, | que non cuidava que mal
185:33e levou dous escudeiros, | que lle disséron atal:
185:34que med' havían do mouro | que o quería trager.
185:43que estava na cïada. | E disse-ll' esta razôn:
185:44que lle disséss' a verdade | do castélo e, se non,
185:46no castélo há quinz' hómes, | mais non tẽen que comer.”
185:49e mandou ao alcaide | que se o castélo pedir
185:50foss' aos que i leixara, | se non quería morrer.
185:52e dos que dentro estavan | atal respósta oiu
185:53que per fé non llo darían. | Quand' el rei aquesto viu,
185:56E os que dentro jazían | houvéron tan gran pavor
185:57que fillaron a omagen | da Madre do Salvador
185:58que estava na capéla, | desí fôrona põer
185:60defend' aqueste castélo | e a nós, que somos téus,
185:61e guarda a ta capéla | que non seja dos encréus
185:63E leixárona dizendo: | “Veremo-lo que farás.”
185:65e tres mouros que entraran, | chus negros que Satanás,
185:69se contra María fosse, | que os séus defender sól.”
185:71E desta guisa Chincoia | guardou a que todos dan
185:74dá que contra ela vẽen, | e faz vençudos seer.
186Esta é como Santa María guardou ũa mollér do fógo, a que querían queimar.
186:4que Santa María fez por acorrer
186:5a ũa dona que houvéra d' arder
186:6se lle non valess' ela que poder há. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
186:8con marido que amava mais d' al ren,
186:13per que lle buscou mórte descomũal,
186:15E un día que dormindo a achou
186:19a ta mollér que amavas mais ca ti,
186:22ben tenno que muito ch' ende pesará.”
186:30e veerás que dereito che dará.”
186:34e o mouro, e disséron: “Que será
186:35daquesta mollér que tan gran tórto fez,
186:36que desconnoceu Déus e o mund' e prez,
186:37que fez feito mao, vil e tan rafez?
186:40fillaron a dona, que lle foi mui gréu
186:45e porên tenno que quen en ti crevér
186:46que nunca en ta mercee falirá.”
186:49outrossí o mouro, que éra ben tan
186:55dentr' en ũa casa, que nunca sentiu
186:58que depois non viron alá nen acá.
186:60que nïún sinal sól del non pareceu;
186:62salva per aquela que nos salvará.
186:64contou que a Madre de Déus Manüél
186:66fez aquela que muitos outros fará.
187:3que fez a Virgen, Madre do alto Rei,
187:5que fazer mandou aquesta Sennor que nos guía,
187:6que sinagóga primeiro de judéus
187:13que foi depois de monges mui grande abadía.
187:14Mas un tempo foi que houvéran d' ermar
187:17ant' aa Virgen que acórra a sa mongía.”
187:19e choraron muit' ant' a que nos mantên,
187:23que os hôrreos foron chẽos de pran,
187:24que lles déu Santa María sen prender i afán,
187:27que houve na térra gran fame mortal,
187:28assí que todos entôn cuidaran morrer sen al;
187:31a gran mercee que vo-la Virgen fez
187:32do triígo, que sabedes que tornou tan rafez,
187:33que toda a gente do que nos déu guarecía.
187:34Porên lle roguemos que o Fillo séu
187:35rógue, que aquel pan tan muito nos déu,
187:36que nos acorrer queira en este ano tan gréu,
187:41mui gran cousa d' ouro no altar, que reluzía.
187:44se vir algũa gente que na eigreja entrou,
187:45que tan gran tesouro com' aquel sigo tragía.
187:47que nunca daquelo fora sabedor;
188Esta é dũa donzéla que amava a Santa María de todo séu coraçôn; e quando morreu, feze-a séu padre abrir porque põía a mão no coraçôn, e acharon-lle fegurada a omage de Santa María.
188:1Coraçôn d' hóm' ou de mollér | que a Virgen muit' amar, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
188:3Desto ela un miragre | mostrou, que vos éu direi,
188:4a que fix bon son e cobras, | porque me dele paguei;
188:5e des que o ben houvérdes | oído, de cérto sei
188:6que haveredes na Virgen | porên mui mais a fïar.
188:8que mui de coraçôn sempre | a amou des meninnez
188:10que o ben que lle quería | non llo quis per ren negar.
188:12que, macar no mund' estava, | por ela o despreçou
188:13tanto, que per astẽença | que fazía enfermou,
188:14e un mes enteiro jouve | que non pode ren gostar
188:15do que a comer lle davan | e a bever outrossí.
188:16E pero que non falava, | segundo com' aprendí,
188:19A madre, que ben cuidava | que éra doente mal
188:20e que o põer da mão | éra ben come sinal
188:21que daquel logar morría; | e quis Déus, non houv' i al,
188:22que a sa Madre bẽeita | a fosse sigo levar.
188:24cuidaron que poçôn fora | e fezérona abrir;
188:28eles e toda-las gentes | que éran en derredor,
188:30que a ta gran lealdade | non há nen haverá par.”
189Esta é como un hóme que ía a Santa María de Salas achou un dragôn na carreira e mató-o, e el ficou gafo de poçôn, e pois sãou-o Santa María.
189:2pois madr' é do que trillou o | basilisqu' e o dragôn.
189:3Dest' avẽo un miragre | a un hóme de Valença | que ía en romaría
189:7a si vĩir ũa bescha | come dragôn toda feita, | de que foi muit' espantado;
189:8pero non fugiu ant' ela, | ca med' houve se fogisse | que sería acalçado;
189:10que o guardasse de mórte | e de dan' e d' ocajôn.
189:12e déu-ll' ũa espadada | con séu espadarron véllo, | que a tallou per meógo,
189:13assí que en dúas partes | lle fendeu o coraçôn;
189:16que lle saía da boca, | assí que a poucos días | tornou atal come gafo;
189:20e des que chegou a Salas | chorou ant' o altar muito, | e tan tóste tornou são.
189:22a Virgen, que aquel hóme | guariu de tan gran lijôn.
190:4que nos caudéla.
190:8que nos caudéla.
190:12que nos caudéla.
190:15a que viu séu Fill' en cruz,
190:16que nos caudéla.
190:20que nos caudéla.
190:23a en que ficou a fé,
190:24que nos caudéla.
191:1O que de Santa María | sa mercee ben gaanna,
191:4a ũa mollér que éra | dun castélo que chamado
191:5é Róenas, que en térmio | d' Alvarrazín é poblado,
191:8que fora por sa soldada, | cuidand' end' algún dinneiro
191:10ficou i a alcaidessa, | e que fillar foi per manna
191:12que nacía en un vale | juso a pé desse monte,
191:13indo per un semedeiro. | E mui ben que vos éu conte
191:15de servirdes ben a Virgen, | que esta muito servía.
191:16E quand' en cima da pena | foi, de que decer quería
191:18que a espennou de cima, | chamand' a Virgen sen sanna
191:19que lle valvéss'. E tan tóste | foi sa oraçôn oída;
192Como Santa María livrou ũu mouro a que quería fillar o démo, e feze-o tornar crischão.
192:13que o muit' honrrado
192:15pola de que nado
192:19que Santa María
192:26mouro, que dizía
192:27que ren non valía
192:45que éra 'nganosa
192:86per que na fogueira
192:87d' inférno que cheira
192:96que te non valer
192:103que en quant' andara,
192:105e que mal mercara
192:106de que non fillara
192:115diss' el, “que pagãos
192:129que viu da louçãa
192:130Virgen, que nos sãa
192:143del a que convida-
193Como Santa María guardou de mórte ũu mercadeiro que deitaron no mar.
193:2há poder Santa María, | Madre do que tod' enssérra.
193:4que fezo Santa María, | Madre do Rei josticeiro,
193:8un mercador i andava | que mui grand' haver tragía;
193:10penssaron que o matassen | pera despender na guérra
193:11o haver que el levava. | E tal conssello preséron
193:12que eno mar o deitassen, | e un canto lle poséron
193:14Mais acorreu-lle a Virgen | que nunca errou nen érra,
193:15que alí u o deitaron | tan tóst' ela foi chegada
193:16e guardou-o de tal guisa, | que sól non lli noziu nada
193:18ca o que en ela fía, | en sa mercee non érra.
193:30daquí u me deitou gente | maa que ameúd' érra.”
193:32ca tiínnan que mórt' éra; | mais pois lo ben connoceron
193:34disséron: “Mal haja gente | que contra Déus tan muit' érra.”
193:38que o non tangess' a agua | e lle non fezésse guérra.
193:39“E porque entendeu ela | que prendera éu engano,
193:41branco, que me guardou sempre, | per que non recebí dano;
193:44déron a Santa María, | que é Sennor das sennores;
194Como Santa María livrou ũu jograr dũus que o querían matar e lle querían fillar o que tragía.
194:4dun jograr que ben cantava | e apóst' e sen vergonna;
194:7que lle déu aquela noite | ben quanto mestér havía.
194:8Mais da besta e dos panos | que aquel jograr tragía
194:10que mandou a un séu hóme | mao e mui sobervioso
194:11que lle tevéss' a carreira | con outro de sa companna
194:17e des que foi no caminno | e o viron ir senlleiro,
194:20e do que sigo tragía | nulla ren non lle leixaron;
194:21des i que o degolassen | ontre si o acordaron,
194:25mas non quis Santa María | que tal feito s' encimasse,
194:27e val-m' e que me non maten | me defende sen demóra.”
194:30que sól falar non podéron. | E o jograr perdidoso
194:31de quanto alí trouxéra, | pois viu que assí estavan
194:32catando-se un con outro | e que ja non se falavan, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
194:35se foi nunca nïún hóme | que dele falar oísse,
194:36que por ementar o nome | da Virgen ren non sentisse
194:38que come azes paradas | éra séu nom' espantoso.
195Como Santa María fez que honrrassen o cavaleiro que morreu no torneamento, porque guardou a sa fésta.
195:8que a que nos guía,
195:13d' armas, que senlleiro
195:24voontade que houvéra
195:26que a cobiiçasse (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
195:29e que havería
195:36que el lle daría
195:37per que menguadosa
195:43disse que querría;
195:59que en quant' éu receava
195:66vida gãar, que achara
195:71do que cometía;
195:79que é en Tolosa
195:83que é abadessa,
195:84que nunca condessa
195:86que mais proveitosa
195:115à abadessa, que ida
195:120aquel que t' havía
195:125de que será cérta
195:127mente que nascía
195:131A moça, que sage
195:148houve que dizía:
195:154que fez mui mortaes,
195:155per que ir devía
195:175a moça, que ante
196Como Santa María converteu un gentil que lle quería gran mal e fezéra ũa forma pera deitar ũa imagen do ídolo que adorasse, e saiu-lle ũa imagen de Santa María con su Fillo en braços.
196:2dos que a non connocían, | e sa bondade sabuda.
196:4que mostrou Santa María | por un gentil perfïoso
196:5que ídolos aorava | e o nome grorïoso
196:9e porên vos direi óra | o que ll' avẽo un día,
196:10per que pois sa voontade | foi na Virgen concebuda.
196:11El morava en Besanço, | que agora é chamada
196:12Costantinópla a grande, | que de Costantín pobrada
196:15mente. E porend' aqueste | que vos díxi da primeira,
196:17compõer ũa omagen | d' ídolo, que de certeira
196:19El fezéra ja as formas, | de que se muito pagava,
196:21mais non achou i omagen | na forma que el cuidava,
196:23Ca u el achar cuidava | un démo que aorasse
196:24e que lle respósta désse | de quanto ll' el preguntasse,
196:28que a todo-los séus templos | foi ên demandar recado
196:31Mas pois que desto recado | non achou enos pagãos,
196:34que tal omagen da Virgen | é, que Déus houv' esleúda
196:36e pois el viu o omagen | daquela que sempre seja
196:38ca tal com' esta aquela | é que m' houv' apareçuda.”
196:40e o templo que guardava | derribou todo de chão
196:45Esto fez a Virgen Madre, | que faz de miragres quantos
197Como Santa María de Terena ressocitou ũu meninno a que matara o démo.
197:1Como quér que gran poder
197:6pelos pecados que fazen, | e o quér Déus endurar,
197:9En un logar que Os Combres | chamad' é, que préto jaz
197:11mui rico, que séus gãados | havía e pan assaz,
197:12e est' un séu fill' havía | que amava mui mais d' al.
197:14mandou-lle que séus gãados | fillass' e guardasse ben; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
197:19mais ũa vez atán fórte | o fillou, que ben alí
197:24ca tenno que o terredes | por conssello mui leal:
197:26a Terena, mais non quiso | Déus que o fosse comprir;
197:30rogade que lle perdõe | todo-los pecados séus,
197:32en tal que por ele rógue | a Sennor que pód' e val.”
197:34e o que jazía mórto | atán tóste resurgiu,
197:36esto fez Santa María, | que aas coitas non fal.
197:43porque resurgiu de mórte | o que o démo maior
198Esta é como Santa María fez fazer paz e que se perdõassen ũus hómees que se querían matar ũus con outros ant' a sa eigreja en Terena.
198:2que non quér Santa María, | pois lle son acomendados.
198:4que mostrou Santa María, | e d' oír mui saboroso;
198:5e poi-lo oíren, creo | que por mui maravilloso
198:6o terrán, e que metudo | dev' a seer ontr' os preçados. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
198:8que luitavan e fazían | gran fésta, a fór d' Espanna;
198:10que por se mataren todos | foron mui corrend' armados,
198:13cuidando que se matavan; | mais a nóbre Virgen pura
198:14non quis, cujos roméus éran, | que mórtos nen sól chagados
198:18fez que fossen ũus d' outros | muit' amigos e pagados.
198:19E u andavan buscando | os mórtos que soterrassen
198:20e os outros mal chagados, | de que ben penssar mandassen,
198:21non quiso Santa María, | que neũu tal achassen;
198:23Ca non foi neũu deles | que non tevésse ferida,
198:26de valer aos que ama | nen aos que son cuitados.
199Como un peliteiro, que non guardava as féstas de Santa María, começou a lavrar no séu día de março, e travessou-se-lle a agulla na garganta que a non podía deitar; e foi a Santa María de Terena e foi lógo guarido.
199:3Ca se Déus sofr' ao démo | que polos nóssos pecados
199:5lógo quér que por sa Madre | sejan todos perdõados
199:7Porên direi un miragre | que fez por un peliteiro
199:8que morava na fronteira | en un castélo guerreiro
199:9que Burgos éste chamado, | e demais está fronteiro
199:12que da Madre de Déus santa | nunca as féstas guardava,
199:14e do mal que ll' end' avẽo, | por Déus, oíde, varões:
199:18ca os que o démo sérven | han del taes galardões.
199:19E daquesta guisa seve | muitos días que deitá-la
199:21demais inchou-ll' a garganta, | assí que perdeu a fala,
199:22e tornou-ll' o rosto negro | muito mais que os carvões.
199:23E pois el parou i mentes | e viu que assí morría,
199:24e física que fezésse | nulla pról non lle fazía,
199:31que fezésse por sacá-la; | ca u jazía dormindo,
199:34as gentes que i estavan | déron grandes bẽeições
199:35aa bẽeita Reínna, | que en céo e en térra
199:38e que os guarda do dém' e | de sas maas tentações.
200:3Ca, ontr' os que hoge nados
200:6mais bẽes, que contarei.
200:9e quis que mui chãamente
200:10reinass' e que fosse rei.
200:13m' acorreu; por que sabiades
200:14que porên a servirei.
200:15E dos que me mal querían
200:17déu-lles o que merecían,
200:21por que sas grandes nobrezas
200:25m' ajudou a que non érra
200:29por que sabiades, varões,
200:30que por ela morrerei.
200:33que con sa gran pïadade
200:34mi acórra, que mestér hei. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
200:35E quando quisér que seja,
200:36que me quite de peleja
200:37daqueste mund' e que veja
200:38a ela, que sempr' amei.
201Como Santa María livrou de mórte ũa donzéla que prometera de guardar sa virgĩidade.
201:2que quantos pecados hóme fazer podería.
201:5que fez Santa María | de mui gran pïadade,
201:6que sempre por nós róga | a Déus a noit' e día.
201:8que éra de gran guisa | e apósta e béla
201:9e que lle prometera | de seer sa ancéla
201:12que de virgĩidade | é sempre ẽemigo,
201:13a tentou en tal guisa | que lle fez por amigo
201:14fillar un séu padrinno, | con que fez drudaría,
201:15de guisa que foi prenne | per sa malaventura
201:17e pois que o viu nado, | creceu-ll' ên tal tristura,
201:18que o matou mui tóste | como mollér sandía.
201:19Pois que o houve mórto, | non soub' haver recado
201:21e ar fez outro fillo; | e lógo que foi nado,
201:22mató-o; ar fez outro | que pos per esta vía.
201:25que per ren que fezésse | nunca ja perdõada
201:27E creceu-ll' ên tal coita, | que houve tal despeito
201:28de si que dun cuitélo | se feriu eno peito;
201:31E que morress' aginna | fez cousa muit' estranna;
201:35E pois viu que por esto | ja mórte non preséra,
201:37con que inchou tan muito | que a morrer houvéra.
201:39do mal que feit' houvéra | e diss': “Ai Grorïosa,
201:41nen sofras que me pérça, | mas sei-me pïadosa
201:47dizend': “E non te nembra | que prometud' houvéste
201:49Mais se te ben partires | deste mal que fezéste,
201:54tan ben, por que dos santos | foi en sa companía.
202Esta é como un clérigo en París fazía ũa prosa a Santa María e non podía achar ũa rima, e foi rogar a Santa María que o ajudasse i, e achó-a lógo. E a Magestade lle disse “muitas graças.”
202:4que a un arcidïago | avẽo, que gran prazer
202:7El ũa prosa fazía | que éra feita mui ben,
202:8se non fosse ũa rima | sóa que minguava ên;
202:9e achar nona podía, | e cuidava que per ren
202:14de s' acabar esta prosa | que lle foss' ajudador.
202:18gẽollos ficou que ela | foss' ende acabador.
202:20a rima que lle minguava, | que éra de tal razôn
202:21en latín e que mostrava: | “Nóbile Triclinïúm.” (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
202:22E non havía palavra | que i fezésse mellor
202:23esta rima que vos digo, | e que quér dizer assí:
202:28que lla tan ben acabara, | e con gran prazer chorou.
202:31Este miragre que Santa | María demostrar quis
203:2algún ben, dar-vo-ll-á ela | que dé, se o non tevér.
203:5ca vos direi un miragre | que quis pouqu' i há mostrar
203:6a ũa súa amiga | que éra santa mollér.
203:10da Virgen Santa María, | lógo lles dava que quér
203:11que tevésse. En sa casa | un día estand' assí,
203:18ja que pouca de farinna, | dade-ll' a que i houvér.”
204:1Aquel que a Virgen Santa | María quisér servir,
204:5que éra mui leterado, | e por aquest' entendeu
204:6que podía en começo | per ele mui mais comprir.
204:11Ca el éra tan coitado | que non havía en si
204:13dizían que podería | daquela guarir assí
204:16a Virgen Santa María | que lle valvéss'. E entrou
204:26e que fezésse as gentes | que erravan repentir.
204:31Pois que foi mui ben ongido, | Santa María saiu
205Como Santa María quis guardar ũa moura que tiínna séu fillo en braços u siía en ũa torre ontre dúas amẽas, e caeu a torre, e non morreu nen séu fillo, nen lles empeceu ren, e esto foi per oraçôn dos creschãos.
205:2e guard' há de mal por ela | o que ll' é encomendado.
205:7E sobr' aquest' un miragre | vos rógo que me ouçades
205:8que fezo Santa María; | e se i mentes parades,
205:10que per oraçôn mostrada | foi ante muit' hóm' honrrado.
205:12que combateron crischãos | que saían d' açaría
205:15que tragía gran companna | de mui bõos cavaleiros,
205:18per que o castélo todo | muit' aginna foi entrado.
205:21foi o póblo que dentr' éra; | e pois que se viu vençudo,
205:24e os mouros que dentr' éran, | por se mellor ampararen
205:27Con esta coita tan grande | do fógo que os cegava
205:28e d' outra parte do fógo | que os mui fórte queimava,
205:29ũa moura con séu fillo, | que mui mais ca si amava,
205:30sobiu-se con el encima, | que lle non foss' afogado.
205:32con séu fillo pequeninno | que en séus braços tiínna;
205:33e pero que mui gran fógo | de todas partes viínna,
205:36que en servir Déus en mouros | guerrejar se traballava
205:38e outrossí Don Alfonsso | Têlez, de que hei falado,
205:39e quando viron a torre | que éra toda cavada
205:42a Virgen Santa María | que ten séu Fill' abraçado.
205:45que os de mórte guardasse, | pero que éran pagãos;
205:46e desto quis Déus que fosse | un gran miragre mostrado.
205:49que neũu deles mórto | non foi, ferido nen lasso,
205:51a Virgen Santa María, | a que por ela rogavan
206Como o Papa Leôn cortou sa mão, porque éra tentado d' amor dũa mollér que lla beijara, e pois sãó-o Santa María.
206:4dun Papa que houv' en Roma, | que nom' havía Leôn,
206:5a que punnou o dïabo | de meter en tentaçôn,
206:9que por mui gran fremosura | de mollér o enganou,
206:10que ll' amostrou u sa missa | dizía sobr' un altar.
206:15Pois que lle beijou a mão, | houv' el tal coita des i
206:16que nunca ar parou mentes | ena missa, nen de si
206:17non sabía que fezésse, | e disso: “Mal día vi
206:18beldade daquesta dona, | que me fez Déus obridar
206:19des que me beijou a mão, | ca de mi parte non sei;
206:23O póboo parou mentes | que foss' u soía ir
206:27Pois que houv' a mão corta, | non podía ja dizer
206:29e de coraçôn rogou-a | que lle déss' algún poder,
206:30per que ja quando podésse | a súa missa cantar.
206:31E pois viu Santa María | que havía tal sabor
206:36pola Virgen grorïosa, | Madre do que nos mantên;
206:37e contou est' aas gentes, | que lles non leixou ên ren,
207Esta é como un cavaleiro poderoso levava a mal outro por un fillo que lle matara, e soltó-o en ũa eigreja de Santa María, e disse-lle a Magestade “gracías” porên.
207:2demostrar-ll' haverá ela | sinaes que lle praz ên.
207:4que mostrou Santa María | con merce' e con amor
207:6que ena servir metía | séu coraçôn e séu sen.
207:7El havía un séu fillo | que sabía mais amar
207:10u el séu fillo matara, | que lle non valvésse ren.
207:13e pois que viu a omagen | da Virgen i, o soltou,
208Como ũu herége de Tolosa meteu o Córpo de Déus na colmẽa e déu-o aas abellas que o comessen.
208:1Aquele que ena Virgen | carne por seer veúdo
208:3Ca assí como dos céos | deceu e que foi fillar
208:7Ond' avẽo en Tolosa, | en que soía haver
208:8heréges de muitas guisas, | que non querían creer
208:10ían que quen os creía, | que o davan por perdudo.
208:14e o que assí fazían, | tiinnano por sisudo.
208:15Onde foi en ũa Pascoa | que un deles comungou
208:18e esto fez mui cobérto, | que lle non fosse sabudo.
208:22coidou que o nengún visse | nen ên foss' apercebudo.
208:25e se vós obrar sabedes, | verei que faredes i.”
208:27E quando chegou o tempo | que aas colmẽas van
208:29veer as súas e disse: | “Verei que óbra feit' han
208:34un odor tan saboroso | que lógo foi convertudo.
208:36e contou-ll' este miragre, | que sól non ll' ên leixou ren,
208:44loando Santa María | que muitos miragres faz
208:46aa Sée a capéla, | por que fosse mais sabudo.
209Como el rei Don Afonso de Castéla adoeceu en Bitória e houv' ũa door tan grande que coidaron que morresse ende, e poséron-lle de suso o livro das Cantigas de Santa María, e foi guarido.
209:2a Déus quen lle néga o ben que lle faz.
209:4que non cont' o ben que del recebud' hei
209:5per sa Madre Virgen, a que sempr' amei,
209:9que me val nas coitas e tólle door
209:11Porên vos direi o que passou per mi,
209:13que todos cuidavan que morress' alí
209:16que éu ben cuidava que éra mortal,
209:23que non braadei nen sentí nulla ren
209:26ca tenno ben que de méu mal lle despraz.
209:28que mostravan que havían gran pesar
209:31E pois viron a mercee que me fez
210:5aa Virgen bẽeita, | e que Déus prendería (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
210:6en ela nóssa carne | con que pois britaría
210:9mostrar que quand' adusse | mandado, con verdade,
210:10que Déus hóme sería | pola grand' homildade
210:11que houv' a Virgen sigo.
210:12Quen viu nunc' amizade | que esta semellasse
210:13en dizer tal mandado | per que Déus s' ensserrasse
210:14eno córpo da Virgen | e que nos amparasse
210:17a bondade da Virgen, | que per ela comprisse
210:21amar e honrrar muito, | ca per que nos salvemos
210:22este troux' o mandado, | e por que sól non demos
211Como Santa María fez aas abellas que comprissen de cera un ciro pasqual que se queimara da ũa parte.
211:3Faz-los muit' apóstos, por que hajamos
211:5e faz-los fremosos, por que queramos
211:9a que dizen Élche, com' en verdade
211:10achei de gran gente que i havía.
211:12que a sa eigreja vẽéron tóste
211:14por oír a missa que s' i dizía
211:22que cada un deles entrestecía.
211:25d' abellas mui brancas, que entrou quando
211:27E tanto que as abellas chegaron,
211:30daquela cera, que en falecía.
211:34quis cada un foi que ante creía.
211:36que per ren tanger sól non o ousaron,
212:1Tod' aquel que pola Virgen | quisér do séu ben fazer,
212:2cousa que lle faça mingua | grande non há de perder.
212:4que polo amor de Santa | María dava que quér
212:5que vẽéss' a súa mão | aos póbres que mestér
212:7En Toled' há un costume | que foi de longa sazôn,
212:8que quando i casar quéren | as donas que póbres son,
212:10que póssan en súas vodas | mais ricas aparecer.
212:14e que o non emprestasse | foi-llo muito defender.
212:21que por séu amor llo désse, | lógo da ucha tirou
212:30do sartal que lle furtaran, | e lógo llo foi dizer.
212:34e pediu-lle que aquesta | coita tornass' en lezer.
212:35A mollér que o furtara | fora-se lógo saír
212:36da vila; e pois que hóme | deante nen depois ir
212:38ca non acharía hóme | que llo podéss' entender.
212:39E tornando-s' a sa casa, | teve que éra mellor
212:44que séu sartal lle levava | aquela mollér per i;
212:46o sartal, que eno sẽo | ela fora asconder.
213Como Santa María livrou ũu hóme bõo en Terena de mão de séus ẽemigos que o querían matar a tórto, porque ll' apõían que matara a sa mollér.
213:2de toda cousa o guarda | que lle ponnan mentireira.
213:4na eigreja de Terena, | que é de muitos sabudo,
213:5ca sempre dos que a chaman | é amparanç' e escudo;
213:7Un hóm' en Élvas morava | que Don Tome nom' havía,
213:8que sobre tod' outra cousa | amava Santa María
213:9e que gannava grand' algo | con sas bestias que tragía,
213:11Aquest' hóm' éra casado | con mollér que el cuidava
213:12que éra bõa e salva; | mais en séu cuidar errava,
213:15Onde ll' avẽo un día | que de sa casa saído
213:17por fazer mais a sa guisa, | des que s' achou sen marido,
213:21e pois que a mórta viron, | no marido sospeitaron
213:22que a matara a furto | e se fora sa carreira.
213:28que en romería fosse | a Teren', e pïadade
213:30que de quanto ll' apõían, | pois que non éra certeira
213:31cousa, que o guardaría | de non prender mal a tórto,
213:32e que, tẽend' el verdade, | non fosse preso nen mórto;
213:37que te dóes dos coitados, | dóe-te de mi mesquinno,
213:38Sennor, tu que és dos santos | espello e lumẽeira;
213:39e non queiras que éu moira | a gran tórt' e sen dereito,
213:41e faz que méus ẽemigos | en al façan séu proveito,
213:42e tól-me dessa companna, | tu que és sen companneira.”
213:45topou en séus ẽemigos, | que lle tiínnan cïada,
213:48E pois que ũa gran péça | en aquel logar estavan,
213:51dun río que per i corre, | de que séu nome non digo,
213:53E o démo contra eles | disse: “Que havedes migo? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
213:57ca éu non hei nulla culpa | daquelo que m' apõedes.”
213:60cuidando ben que corría | depós el per un gran chão
213:61e que lle dava gran cólbe; | mas saiu-lle tod' en vão,
213:64assí que o non podéron | nunca ja dalí sacá-lo,
213:68cuidando que éra mórto, | muito por ele carpiron;
213:73e soubéron o engano | que lles fez o dém' arteiro,
213:75de sa mollér que matara, | com' eles ante creían.
213:76E que os el perdõasse, | todos por Déus lle pedían
213:78que ela o guarecera | como guariu a primeira
213:79chaga que Adán nos fezo, | per que perderon a vida
213:82e fez cobrar paraíso, | que é vida duradeira.
214Como Santa María fez a un cavaleiro que gãasse ũa igreja que lle prometera.
214:6non lle praz de tal gaança, | mais da que é con verdade.
214:7E porên contar-vos quéro | miragre que hei oído
214:8desta razôn, que a Virgen | fez, Madre do Rei comprido,
214:9que por nos guardar d' inférno | foi na cruz mórt' e ferido.
214:13senôn quant' ũa eigreja, | con que fazía passada,
214:14que fora de séu linnage | e del ben come herdade.
214:15E macar que d' outros jógos | éran eles sabedores,
214:16entôn outro non jogavan, | senôn aquel que ‘maiores’
214:20que ao jógo metesse, | mas meteu i a eigreja
214:21de que vos ja dit' havemos, | dizendo: “Se quér que seja
214:22Déus que o jógo gãedes, | esta igreja levade.”
214:24e lançou senas al terce, | que son de pontos contados
214:29mais dou-vos esta igreja | por vóssa, en que servida
214:33Mas a Virgen, que de Reïs | ven de todo-los avóos, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
214:34fez que un daqueles dados | se fendeu per meiadade.
214:40que o viron entôn todos | quantos estavan na rúa;
214:41e o que venceu o jógo | disse: “Sennor, seja túa,
215Como Santa María guardou a sa Majestade que non recebesse dano de muitos tormentos que lle fazían os mouros.
215:1Con gran razôn é que seja | de Jeso-Crist' amparada
215:3E daquest' un gran miragre | vos direi, que na fronteira
215:12e roubavan os altares, | que sól ren i non leixavan;
215:15Ond' avẽo que correron | pola Campinna un día
215:16e britaron ũ' aldea | que cabo Martos jazía,
215:21que toda a desfezéssen; | e sas espadas sacaron
215:24Mas non quis Déus que ficasse | a omagen escarnida;
215:26que lle fez perdê-lo braço | lógu', e caeu-ll' a espada.
215:28que lógo a pedrejassen, | e muitas pédras trouxéron
215:30entôn houvéron acórdo | que fosse lógo queimada.
215:32mas o que en Babilonia | guardou no forn' Ananías
215:34guardou aquesta do fógo, | que sól non lle noziu nada.
215:36que, porque aquesto feito | sól non saíss' a concello,
215:37que no río a deitassen, | todo come en trebello,
215:40mas non quis Santa María | per ren que se foss' a fondo.
215:41Quand' esto viron os mouros, | tevéron que grand' avondo
215:44que teve tod' este feito | por gran maravilla féra
215:45e mandou de séus dinneiros | dar ao que lla trouxéra,
215:47Des i mandou a crischãos | que a el Rei a trouxéssen
215:50que non foss' el descobérto | que a havía 'nvïada.
215:53Virgen santa grorïosa; | e en panos que tiínna
215:54ricos fez que a omagen | fosse lógu' envorullada.
215:55E mandou que a guardassen | mui ben ena sa capéla,
215:56e a todos fez mostrá-la, | que houvéssen ên mazéla
216:1O que en Santa María | de coraçôn confïar,
216:2non se tema que o póssa | per ren o dém' enganar.
216:4que éu oí, dũa dona | que fillava gran prazer
216:8que perdera quant' havía, | e éra-lle mui mestér
216:11que lle disso: “Pois méu sodes, | mui grand' algo vos darei;
216:16que sa mollér ll' adussésse, | mui grand' algo ll' amostrou.
216:20ca éra día da Virgen, | a que quería servir
216:28e assí a semellava | que dirïades que non
216:38ca te tóllo que non póssas | ja mais fazer-lle pesar.”
216:40que cuidastes pelo démo | haver requeza e ben;
216:42e o que vos déu leixade, | ca vos non póde prestar.”
217Esta é de como un conde de França que vẽo a Santa María de Vila-Sirga non pude entrar na eigreja a mẽos de se confessar.
217:3Ca, par Déus, muit' é ousado | o que está en mortal
217:5Reínna Santa María, | que tant' avorreç' o mal;
217:8a Virgen en Vila-Sirga | dun conde que vẽo i
217:17per força que i poséssen, | sól dun logar o mover,
217:19E eles tant' empuxaron | que o sangue lle saír
217:26que me perdõar quisiste, | a ti dou porên loor.”
218Esta é como Santa María guareceu en Vila-Sirga un hóme bõo d' Alemanna que éra contreito.
218:2da Sennor que ampara | aos desamparados.
218:6de que ela faz muitos | nóbres e mui preçados.
218:10per que ficou tolleito | d' ambos e dous los lados.
218:12que de pées e mãos | de todo foi contreito;
218:14assí que ficou póbre | e con grandes cuidados.
218:15El en esto estando, | viu que gran romaría
218:17e que con eles fosse | mercee lles pidía,
218:23E amedes fezéron | lógu' en que o levavan,
218:26mas non quis que guarisse | Déus, polos séus pecados.
218:31ca tevéron que éra | logar pera leixá-lo
218:32mui mellor que en outro | e i acomendá-lo.
218:35por que lles non morresse. | E assí o mesquinno
218:37se foron. Mas a Madre | do que da agua vinno
218:39que el mui grandes dava, | chamando “Glorïosa”
218:42por que quantos i éran | foron maravillados.
218:44por prazer da que nunca | sa mercee ensérra.
218:46mas contou o miragre | da por que perdõados
218:48E este, que fez? Lógo | fillou mui bõos dões
218:50aa Virgen que nunca | falleç' aos cuitados.
219Esta é como Santa María fez tornar negra ũa figura do démo que éra entallada en mármor blanco, porque siía cabo da sa imagen que éra entallada en aquel mármor meesmo.
219:2Rei que cabo dela seja | figura do dém' astroso.
219:3Que assí como tẽévras | e luz departidos son,
219:8que Séna éste chamada; | e como dizer oí,
219:13omagen da Virgen Santa | María que nos ampar,
219:14que tiínna en séus braços | o séu Fillo precïoso.
219:17que poséron i o démo, | e fôrono compõer
219:21como fezéra se negro | fosse; mas non quis que tal
219:24que a Virgen glorïosa | sobr' esto miragre fez
219:25tan grande, que a omagen | do démo tal come pez
219:29mas quando oiu o bispo | esto, cuidou que mentir-
219:31E mandou a un séu hóme | que o lavasse mui ben
219:32e des i que o raesse; | mais sól non lle prestou ren:
219:33ca de guisa o tornara | negro a que nos mantên,
219:34que desfazer nono pode. | E o bispo mui choroso
219:37porên mercee te peço | que me perdões, ca sei
219:38que se me tu perdõares, | que me non será sannoso
219:39o téu Fillo Jesú-Cristo, | que éste hóme e Déus,
219:40ca por ti muitos perdõa | e faz-lles que sejan séus.
219:42miragres, porque ben creo | que é mui maravilloso.”
220:2a que todo mal tólle | e todo ben nos dá? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
220:5que sempre a loemos; | ca de loor comprida (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
220:7Dereit' é que loemos | a que sempr' é loada
220:9e que ao séu Fillo | por nós é avogada;
220:11Dereit' é que loemos | a que todos los santos
221Como Santa María guareceu en Onna al rei Don Fernando, quand' éra meninno, dũa grand' enfermidade que havía.
221:7E porend' un gran miragre | direi, que avẽo quando
221:9que sempre Déus e sa Madre | amou e foi de séu bando,
221:10por que conquereu de mouros | o mais da Andaluzía.
221:12séu avóo, que do reino | de Galiza o fezéra
221:13vĩir e que o amava | a gran maravilla féra.
221:14E ar éra i sa madre, | a que muit' ende prazía,
221:16mollér del Rei Don Alfonsso, | por que el passou a sérra
221:23Mais Déus non quér que o hóme | estê sempr' en un estado,
221:24quis que Don Fernando fosse, | o séu néto, tan cuitado
221:25dũa grand' enfermedade, | que foi del desasperado
221:29ca ben creo que a Virgen | lle dé vida e saúde.”
221:32e mui mais polo meninno, | a que todos ben querían;
221:40Virgen santa glorïosa, | rogando-lle que aginna
221:46e depois que foi espérto, | lógo de comer pedía.
221:48tan ben que nunca mais fora; | demais déu-lle bon sentido.
222Esta é do capelán que cantava missa no mõesteiro das donas d' Achélas, que é en Portugal, e consomiu ũa aranna, e depois saiu-lle pelo braço.
222:4per que os que son errados | saca de maa carreira; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
222:8e ben creo que vos seja | d' oí-lo mui saboroso,
222:12que é chamada Lixbõa, | com' éu achei en verdade,
222:14mantẽen, que pois nos céos | hajan por sempre guarida.
222:18e avẽo-ll' assí: ante | que foss' a missa fĩida,
222:20per que o démo vençudo | foi ja por sempr' e conquisto,
222:24e non soube que fezésse; | pero houve confïança
222:27Pois que houv' a missa dita, | o capelán lógo dessa
222:32que alí mostrou a Virgen, | nunca vistes tan estranna:
222:34ante que sángui saísse | per u déran a ferida.
222:38que todos ao séu reino | comunalmente convida.
222:41a ela que do dïabo | nos guard' e de sa perfía,
222:42que pera o paraíso | vaamos dereita ida.
223Esta é como Santa María sãou ũu hóme bõo que coidava morrer de ravia.
223:1Todo-los coitados que quéren saúde
223:9que chaman Terena, sei ben que assaz
223:13que raviou mui fórt', e os parentes séus
223:17que foi lógo são; e, com' aprendí,
223:19en que o metessen por mórto de pran.
224Como Santa María de Terena, que é no reino de Portugal, ressucitou ũa meninna mórta.
224:1A Reínna en que é | comprida toda mesura,
224:4en haver tal don de Déus | a de que el quis nacença
224:8da Virgen a que déu Déus | poder sobr' enfermidades
224:9de as toller; e sei ben | que, se i mentes parades,
224:10veredes que há poder | sobre toda creatura.
224:15Ond' avẽo pois assí | que en Béja, u morava
224:16un hóme casado ben | con sa mollér que amava,
224:19porque non podí' haver | fillo de que gradoasse
224:20e que pois sa mórt' en séu | haver herdeiro ficasse.
224:21Mais sa mollér emprennou, | e u cuidou que folgasse
224:24que ben terredes que foi | muit' estranna maravilla
224:26juntado de sũu assí | que non éra de costura. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
224:28e entenderon que foi | aquesto per séus pecados;
224:30eno que Déus quér fazer | cobraron sa queixadura.
224:33que faz grandes en Terena; | porend' ambos outorgaron
224:46graças a Santa María, | que é Sennor d' apostura.
224:47Pois aquel miragr' atal | viron os que i vẽéron
224:49en Béja e nos logares; | e pois que esto soubéron, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
225Como ũu clérigo ena missa consomiu ũa aranna que lle caeu no cález, e andava-lle ontr' o coiro e a carne viva, e fez Santa María que lle saísse pela unna.
225:5que mostrou a Santa Virgen, | de que Déus por nós foi nado,
225:7ontr' os outros que oístes, | e tenn' éu que atal éste
225:8o que vos contarei óra | que avẽo a un préste
225:9que dizía sempre missa | da Madre do Rei celéste;
225:19E pois aquest' houve feito, | non quis que ll' empeecesse
225:21e pero andava viva, | non ar quis que o mordesse,
225:27quis que polos méus pecados | aqueste marteir' houvésse;
225:28porên rógo aa Virgen | que se a ela prouguésse,
225:29que rogass' ao séu Fillo | que cedo mi a mórte désse
225:34per que assí non andasse; | e o córpo mui veloso
225:39E tan tóste que saída | foi, o crérigo fillou-a
225:42e disse que lle soubéra | a manjar mui saboroso.
225:43As gentes que i estavan, | quand' houvéron esto visto,
226Esta é do mõesteiro d' Ingratérra que s' afondou e a cabo dun ano saiu a cima assí como x' ant' estava, e non se perdeu null' hóme nen enfermou.
226:4vos contarei óra grande, que oí
226:5que Santa María fez, e creed' a mi (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
226:6que maior deste non vos pósso contar.
226:8que un mõesteiro de religïôn
226:9grand' houv' i de monges, que de coraçôn
226:15Que día de Pasqua u Déus resorgiu,
226:18que nulla ren del non podéran achar.
226:20que nĩũa ren de fóra non ficou;
226:22que niũa ren non pode del minguar,
226:36nen ar que morressen come os dacá
226:41que dalí saíssen polo gran poder
226:42que lle déu séu Fillo pola muit' honrrar.
226:43Ca día de Pasqua, en que resorgir
226:47soía, que sól non ên menguava ren.
226:50que lles fez a Virgen; e todos loar
226:52que mantên e guarda aos que son séus.
227Como Santa María sacou un escudeiro de cativo de guisa que o non viron os que guardavan o cárcer en que jazía.
227:4que fez un mui gran miragre | que creo, se Déus m' ajude,
227:5e que sacou un cativo | de prijôn e déu saúde,
227:6a que muito mal fezéran | os mouros por sa razôn.
227:8que ía a Vila-Sirga | cada ano sen vergonna
227:14que o tirass' de cativo | sen dano e sen lijôn.
227:16da Virgen mui grorïosa | que aos cuitados présta,
227:18E os mouros que o viron | preguntárono entôn
227:19por que siía tan trist' e | tan muit' e assí chorava.
227:21da gran fésta que fazían | na térra u el morava
227:24que lógo a un séu mouro | o fez açoutar privado,
227:25que lle déu d' açoutes tantos | que non ficou no costado
227:29que dele s' amerceasse, | ca por ela tan astroso
227:32que alumẽou a cárcer, | tan muito vẽo fremosa,
227:36e caeu-ll' a meadade | deles, que o non oíron;
227:38que estavan assũados | por fazer sa oraçôn.
227:40a meadade dos férros | que ena pérna tiínna,
227:42os aduss' en testimonna, | que é préto de Carrôn.
227:44dizend': “Esto fez a Virgen | que acórr' aos coitados.”
227:45E pois que contou séu feito | a quantos i viu juntados,
228Como un hóme bõo havía un múu tolleito de todo-los pées, e o hóme bõo mandava-o esfolar a un séu mancebo, e mentre que o mancebo se guisava, levantou-s' o múu são e foi pera a eigreja.
228:2que sequér nas beschas mudas | demóstra sa pïadade.
228:4gran miragre por un hóme | que un séu múu havía
228:5tolleito d' ambo los pées | que atrás tórtos tragía,
228:6que sãou por sa vertude; | e porên ben m' ascoitade:
228:8de gota que aas pérnas | e aos pées houvéra;
228:10que sól andar non podía, | esto vos digu' en verdade.
228:12que por delivrar-se dele | lógu' esfolar-o mandava
228:16indo fraqu' e mui canssado; | mas a que bẽeita seja,
228:17tanto que foi préto dela, | fez maravilla sobeja,
228:19O manceb', a que séu dono | ja esfolar-o mandara,
228:24deste múu que ant' éra | d' ambo-los pées tolleito,
228:29senôn pola coor dele | en que se ben acordavan;
228:31Que alí u o catavan | andou ele muit' aginna
228:33a derredor; e a gente, | que lle ben mentes tiínna,
229Como Santa María guardou a sa eigreja en Vila-Sirga dos mouros que a querían derribar, e fez que fossen ende todos cégos e contreitos.
229:1Razôn é grand' e dereito | que defenda ben a si
229:2a que defend' outros muitos, | per com' éu sei e oí.
229:6u óra é Vila-Sirga, | segundo que aprendí.
229:7E foron aa eigreja | en que lavravan entôn
229:13mas per poder que houvéssen, | non podéron acabar
229:16assí que per nulla guisa, | non podéron mal fazer,
229:20pola vertude da Virgen | santa, en que encarnou
229:22per que do poder do démo | ficamos livres des i.
229:26Porên mercee lle peço | que queira defender mi.
230:4a aquela que sempre dá
230:5séu ben que nunca falirá;
230:8que nos faz o amor de Déus
230:9haver e que sejamos séus;
230:13que quanto quér póde fazer;
231Como Santa María fez que tres mininnos alçassen os mármores que non podían alçar toda a gente que se i ajuntava.
231:6por nós, que salvar quería.
231:10ll' houve do ben que sabía.
231:12desta que bẽeita seja
231:14en que gran custa prendía.
231:17que lle trouxéssen enteiros
231:24que depois, quando quiséron
231:30o mẽor que i havía.
231:43Esto é que filles cedo
231:54da Bẽeita que nos guía,
231:55que faz miragres fremosos
232Como un cavaleiro que andava a caça perdeu o açor, e quando viu que o non podía achar, levou ũu açor de cera a Vila-Sirga, e achó-o.
232:4que as tólle e guarece | a quen quér de todo mal,
232:5e outrossí enas pérdas | ao que a chama val;
232:7En Trevinn' un cavaleiro | foi que éra caçador,
232:9que éra fremos' e bõo, | demais éra sabedor
232:10de fillar ben toda ave | que açor dev' a prender.
232:12tan apóst' e tan aginna, | que non ll' achavan séu par
232:18pois viu que o non achavan, | que cuidou enssandecer.
232:20que o buscou, mais achá-lo | non pode, per com' oí;
232:24que se éu aquesto faço, | que méu açor acharei.”
232:30por que méu açor non pérça, | ca ben o pódes fazer.”
232:31Pois que sa oraçôn feita | houve, ar tornou-s' entôn
232:36loando Santa María | que taes miragres faz;
233Como Santa María defendeu un cavaleiro que se colleu a ũa eigreja súa dũus cavaleiros que o querían matar.
233:1Os que bõa mórte mórren | e son quitos de pecados,
233:3Desto direi un miragre | que mostrou Santa María
233:4por un mui bon cavaleiro, | que en ela ben creía
233:5e a que séus ẽemigos | quiséron matar un día,
233:6se ll' ela 'ntôn non valesse, | que val sempr' aos coitados.
233:9mas un día que o sóo | eno caminno achavan,
233:12ca tragía bon cavalo | que o deles alongava;
233:14que é cabo Pena-Cóva, | u jazían soterrados
233:15hómẽes bõos do tempo | que se perdera a térra, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
233:16que os mouros gaannaran, | e os mataran na guérra,
233:17E alí Santa María | o amparou, que non érra,
233:21séus ẽemigos pós ele | vĩir e que lles fugira,
233:23madre de Déus, son tan muitos | que, se me non perdõares
233:24tu que o ben fazer pódes, | ou se me non amparares
233:25destes que me matar quéren, | par Déus, muitos de pesares
233:26te farán os malcreentes | que andan desasperados.”
233:29ant' a pórta da eigreja, | que éra en un recóste,
233:31que llo defender querían, | se s' eles a el chegassen.
233:32E quand' eles esto viron, | med' houvéron que s' achassen
233:35Ca ben viron que aqueles | que o ajudar vẽéran,
233:36en como tóste chegaron, | que deste mundo non éran;
234Esta é como Santa María de Vila-Sirga fez oír e falar un moço que éra sordo e mudo, porque teve vigía ũa noit' ant' o séu altar.
234:1A que faz os pecadores | dos pecados repentir,
234:4e oír o que for sordo, | mui maior, se Déus m' ampar,
234:7E porend' a grorïosa | Virgen, que o troux' en si
234:9falar ũa vez un mudo | que éra sord' outrossí,
234:13que tiínn' aquela térra, | ca ric-hóm' éra del Rei,
234:14e que con séus cavaleiros | lle havía de servir.
234:15Onde ll' avẽo un día | que en coraçôn ll' entrou
234:16que se foss' a Vila-Sirga; | e foi i, e pois chegou,
234:20da Virgen Santa María, | de que Déus quiso nacer;
234:23E quand' a missa foi dita, | que non faliu ende ren,
235Esta é como Santa María déu saúde al rei Don Afonso quando foi en Valadolide enfermo que foi juïgado por mórto.
235:1Como gradecer ben-feito | é cousa que muito val,
235:4que avẽo a Don Afonsso, | de Castél' e de Leôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
235:5Rei, e da Andaluzía | dos mais reinos que i son;
235:10que morress' en séu serviço, | poi-lo séu ben nunca fal.
235:11E desto que lle pedía | tan muito a aficou
235:12por esto, que ũa noite | en sonnos llo outorgou,
235:13ond' ele foi muit' alégre, | tanto que s' el espertou,
235:16Ũa vez dos ricos-hómes | que, segundo que éu sei,
235:17se juraron contra ele | todos que non fosse Rei,
235:18seend' os mais séus parentes, | que divid' é natural.
235:20o que lle pouco gracían | e non tiínnan en ren;
235:23Mas éu o desfarei todo | o que eles van ordir,
235:24que aquelo que desejan | nunca o póssan comprir;
235:29u cuidavan que morresse, | daquel mal ben o sãou;
235:30fez por el este miragre | que foi começ' e sinal
235:31dos bẽes que lle fezéra | e lle quería fazer.
235:32E depois, quando da térra | saiu e que foi veer
235:33o Papa que entôn éra, | foi tan mal adoecer
235:34que o tevéron por mórto | desta 'nfermidad' atal.
235:36que quantos físicos éran, | cada ũu ben creeu
235:37que sen duvida mórt' éra; | mas ben o per guareceu
235:39E feze-ll' en poucos días | que podésse cavalgar
235:40e que tornass' a sa térra | por en ela ben sãar;
235:41e passou per Catalonna, | en que houve de fillar
235:44toda-las gentes da térra, | que lle dizían assí:
235:48sei, por deitaren do reino | e que ficasse por séu,
235:49que xo entre si partissen; | mas de fazer lles foi gréu,
235:56que houve pois en Castéla, | u quis o Fillo de Déus
235:57que fillasse gran vingança | daqueles que éran séus
235:59ardeu a carne daqueles | que non querían mollér;
235:61assí irá tod' aquele | que atal feito fezér,
235:62e do mal que lles ên venna, | a mi mui pouco m' incal.
235:65non quis que entôn i fosse, | se non sãasse mellor;
235:68e u cuidavan que mórto | éra, foi-se dessa vez
235:70o guariu do que ficara. | Mas ante quis que en tal
235:71ponto vẽéss' a séu feito, | que non houvéss' i joíz
235:72que de vida o julgasse, | e a Santa 'mperadriz
235:74de Pasqua quis que vivesse, | u fazen ciro pasqual.
235:78e parecía mas crara | que é rubí nen crestal.
235:80per ela e per séu Fillo, | aquel que seve na cruz
235:81que tragía nos séus braços, | que pera nós sempr' aduz
235:85e porende a loemos | que nos meta no jardín
235:86de séu Fill' e que nos guarde | do mui gran fógu' ifernal.
236:1A Santa Madre daquele | que a pé sôbelo mar
236:4por ũa mollér mesquinna | que no mar morrer cuidou
236:5con séu fillo que tragía; | mas a Virgen a livrou,
236:8de Marssella, dun cossairo | que dizían, com' oí,
236:10que se foi en un penedo | a galéa espeçar.
236:12quantos en ela andavan, | que non escapou barôn
236:13nen mollér dos que i éran, | se aquela sóa non,
236:18que sempre muito guardásti, | queiras este méu guardar.”
236:26muitas gentes cada día, | a que lógu' ela contar
237Como Santa María fez en Portugal na vila de Santarên a ũa mollér pecador que non morresse ta que fosse ben confessada, porque havía gran fïança en ela e jujũava os sábados e as sas féstas a pan e agua.
237:4que non seja perdudo.
237:6que houve grand' ũa mollér; | e pois que o soubérdes
237:12o día da Encarnaçôn, | que é stabeliçudo.
237:17Outro costum' esta mollér | vos direi que havía:
237:25Mais aquel día que saír | havía sábad' éra,
237:32a que mal tempo me chegou | méu feito decebudo.”
237:35que non seja, ca sábad' é, | sequér a un moógo,
237:44e os grandes miragres téus, | que o dém' han vençudo.
237:48so que el muitos meter vai, | e do séu dent' agudo.
237:49Sennor, sempr' en ti confïei, | como quér que pecasse,
237:50que dos grandes érros que fiz | a emenda chegasse;
237:51e non hei, mal pecado, ja | temp' en que os chorasse,
237:56muito lle mostrou falss' amor | aquel que foi séu drudo.
237:60a sa oraçôn ben oiu, | que sãa cégu' e mudo.
237:61Pois que a assí degolou | mui longe da carreira,
237:64que lle diss' entôn: “Erge-t' ên, | ca de pran éu t' ajudo.”
237:70e pornán que daquí a cras | mãeféstes ta falla
237:71quanta hás feita contra Déus, | e crei ben que te valla
237:74que téu mandado levará | a Santarên mui tóste;
237:78e pois que viu assí seer | esta mollér mesquinna,
237:80quen foi o que t' assí matou, | seja el cofondudo.”
237:83que quér que me conféss' ant' éu | que moira, entendades,
237:84que sobre los santos tal don | há ela recebudo.
237:86hómees a que nunca fiz | mal e que me roubaron,
237:87porque fïei no séu amor, | sól que m' eles leixaron
237:88por mórta, vẽo lóg' a mi, | que m' há ben acorrudo.
237:90a que póssa dizer méu mal; | e depois saberedes
237:92que non lle praz de me perder | com' algún descreúdo.”
237:100lóg' a alma dela levou, | que ll' houve prometudo.
238Como Déus se vingou dun jograr tafur que jogava os dados e porque perdera descreeu en Déus e en Santa María.
238:1O que viltar quér a Virgen | de que Déus carne fillou,
238:3A Sennor que nos adusse | salvaçôn e lum' e luz,
238:4e que viu por nós séu Fillo | mórte prender ena cruz,
238:5des i ten-nos amparados | do démo que nos non nuz;
238:7E desto vos direi óra | ũa vengança que fez
238:9que el e sa Virgen Madre | santa e o séu bon prez,
238:10per que o mundo foi salvo, | ante todos dẽostou.
238:12e descreía tan muito, | que quantos seían i
238:13foron ên tan espantados | que se foron os mais d' i;
238:18en viltar Santa María, | de que Déus carne fillou.
238:19E dezía que non éra | Déus nada neno séu ben,
238:20e que o da Virgen fora | chufa, ca non outra ren.
238:22que levava Córpus Crísti | a un que i enfermou
238:24ant' aquel que da cadẽa | nos foi tirar do dragôn;
238:25e o jograr mal-andante | cospiu e disse que non
238:30d' hóme, porquê dẽostavas | óra o que te formou,
238:31o que te fez de nïente | e pois há t' a desfazer,
238:34a aquel que do dïabo | per séu sángui te livrou?
238:36e filla ta pẽedença | por aquesto que dit' hás.”
238:37El respondeu escarnindo: | “Crérigo, que torp' estás!
238:39que non hajan en min parte | e que xe me façan mal
238:43do traedor Simôn Magos, | encantador que viltar
238:46eno jograr que vos dixe, | e assí o apertou
238:47que o torceu entôn todo. | E assí vingar-se quis
238:49que nunca mais falou nada; | e porên, pa-San Dinís,
238:50atanto o tev' o démo | ta que ll' a alma sacou
238:52ca assí ir devería | quen quér que foss' escarnir
238:53da Virgen e do séu Fillo, | que nos vẽo remĩir;
239Esta é dun miragre que Santa María fez en Murça por un hóme que déu séu haver a guardar a outro, e negou-llo e jurou-lle por el ant' a Magestade.
239:2ant' a omagen da Virgen, | que é Sennor da verdade.
239:5que Santa María mostrar
239:7por un que haver a guardar
239:9que llo tevésse por llo dar
239:21da Virgen, de que Déus prender
239:28e pois que a jura jurou,
239:42de que fez grand' ẽidade,
239:46que ja non pude mais mentir,
239:55e ao que fui mentiral
239:57E a Virgen que pód' e val,
239:60que non cate mia maldade.”
239:65que sempre d' érr' e d' ocajôn
239:67e que de séu Fillo perdôn
239:69assí que do démo felôn
240:5ca pois que pécan per séu mao sen,
240:12polas sas coitas, de que faz lezer
240:14polos pesares que lle fazer van.
240:18e do pecado que fezo Adán.
240:22que pecamos, por nos salvar de pran.
240:37dela, que por nós Déus verrá rogar
241Esta é como un meninno que éra esposado con ũa meninna caeu de cima dũa muit' alta pena en fondo, e quebrou per todo o córpo e morreu. E sa madre começó-o de pedir a Santa María, e déu-llo viv' e são, e ontr' o moço e sa esposa meteron-s' en orden.
241:6direi-vos un miragre | en que hei gran creença,
241:7que fez a Grorïosa | en térra de Proença.
241:8por ũa dona viuva | que un séu fill' havía.
241:13Assí foi que às donas | prougue-lles deste feito,
241:15dun clérigo mui santo, | que juntou este preito,
241:23que se entôn chegara; | mais quis a Grorïosa
241:30revolveu a pousada | o que maldito seja;
241:31el que toda maldade | ama sempr' e deseja
241:34e deitou-se de peitos, | e foi ja que pesando
241:41Contar non podería | do dóo que fezéron
241:45A madre do meninno, | que havía fïança
241:49“Ai, Virgen grorïosa, | tu que un fill' houviste
241:55porende dá-mio vivo | que éu póssa havê-lo
241:58do leit' en que jazía, | e viv' essa vegada
241:59déu vózes contra todos, | diss': “Ai, de que pousada
241:62que sól non parecía | per u fora ferido.
241:63Déu sa madr' a Déus graças | que lle tan ben comprido
241:64foi o que demandava | e donde se doía.
241:65Prometeu aquel moço | que en orden entrasse
241:66e manteer castidade | nos días que durasse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
241:76que é dos pecadores | esforç' e lum' e vía.
242Esta é como Santa María de Castroxeriz guariu de mórte un pedreiro que houvéra de caer de cima da óbra, e esteve pendorado e teve-se nas pontas dos dedos da mão.
242:1O que no coraçôn d' hóme | é mui crúu de creer,
242:4ca Déus lle déu tal vertude | que sobre natura é;
242:8que en Castroxeriz fezo | esta Reínna sen par
242:9por un bon hóme pedreiro, | que cada día lavrar
242:10ía ena sa igreja, | que non quis leixar morrer.
242:15un día en que lavrava | no mais alto logar i
242:20o teve, macar gróss' éra, | que sól non caeu per ren;
242:21e assí chamand' estava | a Sennor que nos mantên,
242:24que acorrudo das gentes | non foi, segund' éu achei;
242:26atá que vẽo a gente | e o fez ên decender.
243Como ũus falcõeiros que andavan a caça estavan en coita de mórte en un regueiro, e chamaron Santa María de Vila-Sirga, e ela por sa mercee acorréu-lles.
243:6un miragre mui fremoso, | que a Virgen corõada
243:14aas ãades deitaron | os falcões que montavan;
243:16que con coita se metían | so o geo nos regueiros.
243:20chamaron de Vila-Sirga | que os valess', e certeiros
243:21foron ben que lles valrría. | Pero ant' alí jouvéron
243:22ũa péça so o geo, | que saír ên non podéron;
243:26déron a Santa-María, | que é Sennor das sennores,
243:27que sempre nas grandes coitas | acórr' aos pecadores;
244Como Santa María guareceu un hóme que inchou que cuidou morrer, porque escarnecía dos que ían a sa igreja.
244:1Gran dereit' é que mal venna | ao que ten en desdên
244:2os feitos da Grorïosa | con que nos faz tanto ben.
244:4que fezo Santa María, | aquela de que naceu
244:5Jeso-Cristo, Déus e hóme, | que por nos salvar morreu;
244:7En Lared' há ũ' igreja | que fóra da vila 'stá,
244:8que chaman Santa María, | en que ela mostrad' há
244:10as gentes e dan i algo, | cada ũu do que ten.
244:11Ond' avẽo que un día | ũa balẽa saiu
244:14que mui poucos i ficaron, | senôn foi ou quen ou quen.
244:17na igreja que vos dixe | e a Déus s' acomendar
244:18e a sa bẽeita Madre, | de que todo ben nos ven.
244:20da gente que i entrava, | e começou a dizer:
244:22e en aquesto ben tenno | que os vencerei de sen.”
244:24e pois que beveu do vinno, | atán fèrament' inchou
244:25e creceu-lle tant' o ventre, | que per pouco rebentou,
244:26que semellava cavalo | que comera muito bren.
244:28estar, e a séus parentes | rogou-lles que fossen i
244:34aa que sempre séu nome | bẽeito seja. Amên.
245Como Santa María tirou un hóme de prijôn e o fez passar un río que éra mui fondo, e non se mollou.
245:1O que en coita de mórte | mui grand' ou en prijôn for,
245:6dereit' é que na gran coita | valla ao pecador.
245:8que fez en riba de Limia | a Madre do alto Rei,
245:10que haveredes fïança | na Madre do Salvador. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
245:12tal tempo foi, roubadores | que fazían muito mal,
245:14aquel que mẽos roubava, | entr' eles éra peor.
245:23O hóme bõo havía | nomeada que haver
245:24havía grand'; e porende | os que soían fazer
245:28e íano maltragendo | que lles déss' algũa ren;
245:30o que o peor julgava | tiínna-s' ên por mellor.
245:34o alcaide que de cuita | o faría sofredor.
245:39dizede que nos daredes, | se non, a vóssa mollér
245:45e pois que o ben feriron, | assentaron-s' a jantar;
245:49daquesta prijôn tan fórte | en que o méu córpo jaz;
245:50nembre-te se t' éu serviço | fiz que foss' a ta loor.”
245:54que se levantar podésse, | mais houvéron gran pavor.
245:55E foi-se dereitamente, | que todos a viron ir,
245:58desta prijôn en que jazes | tan fórt' e tan sen sabor.”
245:61que hóme non falou nada | nen fezéron adamán
245:65daquela que o levava | abriron-s', e con el déu
245:74Diss' ela: “Faz o que digo | e non sejas dultador.”
245:76que sól non houv' i mollado | pé, nen outro dano pres;
245:77e ante que s' i metesse, | disse-ll' ela entôn: “Ves,
245:79El, pois houv' alên passado, | ante que vẽéss' a luz,
245:81e ant' ũa majestade | da Sennor que nos aduz
245:84cuidaron entôn que éra | e entrara per algur;
245:87E disséron: “Tu que jazes, | bon hóm' e quen te meteu
245:89Acordou, e o convento, | des que o ben connoceu,
245:92que sempr' a Virgen servisse, | pois a ela prougu' e quis
245:93que de mal fosse livrado. | E per mi seede fis
245:94que fez pois ben sa fazenda | e foi grand' esmolnador.
245:96viron que assí perderan | o pres' e os sóldos mil,
245:97e que assí ũa dona | llo levara tan sotil-
245:98ment', e viron que a Madre | fora do Remiidor.
245:99Ca ben lles diss' o convento | a todos que a que sól
245:100fazer aos pecadores | que façan todos sa pról,
245:101que fez aqueste miragre; | porên se teve por fól
246Esta é dũa bõa mollér que ía cada sábado a ũa eigreja que chaman Santa María dos Martires, e obridô-xe-lle, e depois foi alá de noite, e abriron-xe-lle as pórtas da eigreja.
246:1A que as pórtas do céo | abriu pera nos salvar,
246:3Desto direi un miragre, | segundo que aprendí,
246:4que avẽo en Alcáçar, | e creo que foi assí,
246:5dũa mui bõa crischãa | mollér que morava i,
246:6que sabía ena Virgen | mais doutra cousa fïar.
246:10mas un sábado ll' avẽo | que foi aquest' obridar
246:11por fazendas de sa casa | muitas que houv' a fazer.
246:22non vira que llas abrisse. | E foi lóg' ao altar
246:25e con gran medo que houve, | lógo dalí recodiu
246:28achou-as assí serradas | que des alí foi ben fis
246:30mas rogou entôn a Virgen, | que llas abriu lógu' en par.
246:32que a fillou pela mão | e na vila a meteu
246:34mas ante que i chegasse, | começou-ll' a preguntar
246:35dizendo: “Sennor, quen sodes, | que a tan póbre mollér
246:37“éu sõo a que nas cuitas | acórr' a quen m' há mestér,
246:38en que Déus por sa mercee | quis de mi carne fillar.”
247:4dũa moça que nacera | céga e que non viía
247:7Esta, ante que nacesse, | sa madre a prometera
247:8que serviss' a sa eigreja | e un estadal de cera
247:12e pois que compriu déz anos, | séu padre, com' éu aprendo,
247:15que rogass' éu a téu Fillo | que de méu marid' houvésse
247:17que céga me nacería, | non sei ren per que quisésse
247:18havê-la; mas túa seja, | pois que cho por don hei dado.
247:20creendo que en ti éste | mui gran vertude sobeja;
247:21e se te praz séu serviço, | dá-lle lume con que veja,
247:25fezo que a moça visse | cona santa meezinna
247:26que lle séu Fillo mostrara, | e viu lógo ben provado.
247:27Aquesto viu ben a gente | mui grande que i estava,
247:28que toda comunalmente | Santa María loava
247:29que tal miragre fezéra; | e a moça i ficava
248Como dous marinneiros se querían matar en Laredo ant' o altar de Santa María, e pola sa gran mercee guardó-os que se non matassen nen se ferissen.
248:1Sen muito ben que nos faze | a Sennor esperital,
248:2guarda-nos que non façamos | quanto podemos de mal.
248:4guarda-nos ela daquesto, | que non possamos per ren.
248:6que mostrou grand' en Laredo | a Sennor que pód' e val
248:7na sa igreja que dixe, | que sôbelo mar está
248:8e que van en romería | as gentes muitas alá (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
248:9rogar aa Grorïosa, | aquela que sempre dá
248:10consello aos cuitados | e que nas cuitas non fal.
248:11Onde foi ũa vegada | que foron i albergar
248:16mas non quis a Grorïosa | que o podéssen comprir,
248:25e demais toda a gente | que aqueste feito viu,
248:26rogando Santa María | lógo, que non houv' i al.
248:28e estes que se querían | mal, perdõaron-s' entôn,
248:29e a gente que i éra | loaron de coraçôn
248:30a Virgen de que Déus quiso | nacer día de Natal.
249Como un maestre que lavrava na eigreja que chaman Santa María d' Almaçán, en Castroxeriz, caeu de cima en fondo, e guardó-o Santa María que se non feriu.
249:1Aquel que de voontade | Santa María servir,
249:4que en Castroxeriz fezo | a Madre do alto Rei,
249:7Quand' a igreja fazían | a que chaman d' Almaçán,
249:8que é en cabo da vila, | muitos maestres de pran
249:9ían i lavrar por algo | que lles davan, como dan
249:10aos que tal óbra fazen. | Mas un deles ren pedir
249:13E porend' ór' ascoitade | o que ll' avẽo entôn,
249:14e sempr' haveredes ende | que falar e departir.
249:20a Virgen Santa María, | que o mui tóste livrou:
249:21ca pero que da cabeça | sôbelos cantos topou,
249:22assí o guardou a Virgen | que sól non se foi ferir,
249:24ante s' ergeu mui correndo, | que non tev' ollo por al,
249:28aa Virgen grorïosa, | que os séus val e mantên. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
249:29E porende lle roguemos | que sempr' hajamos séu ben
249:30e nos gaann' o de séu Fillo, | que nos vẽo remiír. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
250:6A Déus que nos préste
250:11Róga que nos valla,
251Como Santa María levou consigo a meninna de Proença que pedía o fillo aa sa Majestade.
251:2o que póde amor | da Virgen ben haver.
251:4escrito que fezéra | a Madre do gran Rei;
251:5e des que o oírdes, | ben sõo fis e sei
251:6que non oístes d' outro | nunca tal retraer.
251:7Un burgês i havía | mui rico e que ben
251:10ũa que lle nacera | d' en orden-na meter.
251:11Porend' a un convento | de donas que dalí
251:16mas éran tan ben feitos, | que a moça atal
251:17amor colleu con eles, | que des alí sen al
251:24ou fruita que achasse | de mui bõa odor;
251:26que outra ren do mundo | non sabía querer.
251:27Quando chegou séu tempo | que en religïôn
251:30que faagar podésse | e en braços coller.
251:35os braços que llo désse. | E ela ar tendeu
251:38con el, que des i “fillo” | começou a dizer,
251:42assí que todas elas | ben llo viron fazer.
251:48tan aficadamente, | preguntou-lle que viu;
251:50“Rógo-vos que méu fillo | me querades render.”
251:52que vira; e a moça | lle diss': “A mi non praz
251:58cuidando que quería | por el ensandecer.
251:59E sobr' est' ao Papa, | que ten logar de Déus,
251:60que dalí mui prét' éra, | a madre e os séus
251:62dizendo: “Padre santo, | que pód' esto seer
251:63desta moça que ‘fillo’ | chama, e al non diz,
251:65Mas vós que sédes padre | da lee e joíz,
251:66rogad' a Déus que desto | a quéra guarecer.”
251:67O Papa, que sant' hóme | éra, respôs-lles: “Cras
251:72a grand' honrra da Madre | do que morreu na cruz;
251:83Quand' esto viu o Papa, | que sant' hóme fïél
251:85e a Santa María | que miragre tan bél
252Como Santa María guardou ũus hómẽes que non morressen dejuso dun gran monte de arẽa que lles caeu dessuso.
252:4direi que Santa María | fez fremoso, sen mentir;
252:7En Castroxeriz foi esto | de que vos quéro contar,
252:8que por fazer a igreja, | de que vos fui ja falar,
252:12cuidaron que éran mórtos. | Mais a Sennor spirital
252:14do démo, que ben cuidava | haver sas almas per guérra.
252:17cuidando que mórtos éran; | mas acháronos assí
252:18todos oraçôn fazendo | aa Virgen que atérra
252:22ca o que o démo mete | en férros, ela desférra.
253Como un roméu de França que ía a Santïago foi per Santa María de Vila-Sirga, e non pod' ên sacar un bordôn de férro grande que tragía en pẽedença.
253:2aos que de séus pecados | lla péden con homildade.
253:6o démo que nos quiséra | todos meter so sa grade.
253:8polos érros que fazemos | en esta vida minguada
253:9que nos perdôn os pecados, | ca x' é nóssa avogada.
253:12que, como quér que pecasse, | ena Virgen grorïosa
253:14mostrou-lle ben que havía | del mercê de voontade.
253:15O bon hóme entendeü | que andava en pecado, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
253:17recebeu en pẽedença | que fosse lógo guisado
253:19Des i un bordôn levasse | de férro en que houvésse
253:20de livras viínt' e quatro | e, como quér que podésse,
253:25de viínt' e quatro livras, | que non mingou nimigalla;
253:26sequér vi éu queno vira, | que m' ên contou a verdade.
253:29que chaman de Vila-Sirga, | e preguntou aa gente
253:30por aquel que logar éra; | e disse-ll' entôn un frade:
253:32en que muito bon miragre | sempre faz e saboroso
253:35O roméu, que muit' amava | a Virgen de ben comprida,
253:38foi da Virgen grorïosa, | en que há toda bondade.
253:42que poséra con sa mão | el ant' a sa Magestade.
253:47E o bordôn que jazía | en dúas péças no chão,
253:49per poder que el houvésse; | e porên teve por vão
253:52grand' e sobeja e féra, | que me fez fazer loucura
253:59desta Virgen grorïosa | que tal miragre fezéra.
253:60E per aquel entenderon | que o hóme bõo éra
253:61sólto de sa pẽedença, | pois que lle tolleu tan féra
253:62cárrega que el levava | do férr' e de sa maldade.
253:67que nos dé en este mundo | a fazer o séu serviço
253:69si que todos merescamos | vivermos por sempr' en viço
254Como dous monges que saíron da orden foron livres dos dïabos polo nome de Santa María que ementaron.
254:2que quand' o oe o démo | pérde séu poder astroso.
254:4que mostrou Santa María, | ond' haja ela bon grado;
254:6porque sei que o terredes | por bõo e por fremoso.
254:7Dous monges foi que saíron | un día dun mõesteiro
254:9que segund' ôrdin sofrían; | e tod' un día enteiro
254:17que muit' entre si falavan; | e pois tod' esto cousiron,
254:20que alma d' Ebrôn levamos, | un alguazil, sen baralla.”
254:23Os dïabos responderon: | “Mestér vos foi que chamastes
254:24o nome da Virgen santa | e que vós en el fïastes;
254:27logar, en que muitas cuitas | sofren os que i entraron.”
254:30e de Déus perdôn houvéron, | que é Sennor pïadoso.
255Como Santa María guareceu a mollér que fezéra matar séu genrro polo mal prez que ll' apõían con el, que non ardeu no fógo en que a meteron.
255:6que a Virgen quis mui grand' amostrar,
255:7Santa María, a que sempr' óra
255:11que fora presa
255:19de que mazéla
255:31com' este. Mais ela per que mórto
255:36que o matar-ía.
255:40e sa mollér, que por el foi, achou
255:52que achou a vía
255:53per que soub' a verdade do preito;
255:55os que fezéran aquele feito.
255:59per que fezér' a-
255:61O meirinno, que foi fórt' e bravo,
255:68 levou que ardía.
255:77Eles fezéron-ll' o que rogava;
255:80dizendo: “Madre daquel que morreu
255:84que en ti se fía.”
255:99de que a Ama
255:104ca a Virgen, a que fez oraçôn,
255:110acenduda; mas vede-lo que fez
255:111Santa María, que as coitadas
255:113que s' i perdesse
255:114nen que ardesse
255:115nen que morresse
255:116a que ben quería.
255:120que a fezéssen do fógo saír
255:125E pois que ela foi na igreja,
255:127e loaron a que sempre seja
255:128bẽeita polos miragres que faz
256:3E dest' un mui gran miragre | vos quéro dizer que vi,
256:4e pero éra meninno, | membra-me que foi assí,
256:6que fezo Santa María, | que muitos fez e fará.
256:10que fosse morar en Conca, | enquant' el foi acolá
256:13non vistes do que foi ela; | ca pero de Monpislér
256:15E por que esto dizían | non éra mui sen razôn,
256:17e havía tan gran féver, | que quena viía entôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
256:19Mas la Reínna, que sérva | éra da que pód' e val,
256:24que de todos estes maes | que atán tóste guarrei;
256:29per poder da Grorïosa, | que nada non sentiu ên.
256:30Porên será de mal siso | o que a non loará.
257Como Santa María guardou sas relicas que se non danassen entr' outras muitas que se danaron.
257:2sas relicas per que muitos receben saúde.
257:4que al Rei Don Afonsso avẽo. En Sevilla
257:8e de santos e de santas, por que Déus fazía
257:16e as arcas en que siían mal desbaratadas; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
257:22que cuido que o coraçôn nunca ende mude.
258Como Santa María acrecentou a ũa bõa dona a massa que tiínna pera pan fazer.
258:1Aquela que a séu Fillo | viu cinque mil avondar
258:2hómees de cinque pães, | que quér pód' acrescentar.
258:4que mostrou Santa María | en Proença, com' achei
258:6que, se o ben ascuitardes, | fará-vos muit' alegrar.
258:8e ũa mollér mui bõa, | que amava mais ca si
258:12a póbres do que havía, | segundo o séu poder;
258:14de que pois pães fezéssen, | con que os fosse fartar.
258:15Mas aquel ano tan caro | foi, que todo despendeu
258:18que lle vẽéron i póbres | con gran fame demandar
258:22tiínna e pera eles, | que ren non ll' ên foi ficar.
258:26dizendo-lle que os pães | foss' ao forno levar.
258:29por amor da Santa Virgen, | que é lume destes méus
258:30ollos, que os méus pecados | me faç' a Déus perdõar.”
258:33u ant' a massa estava | que ja déra, que sól non
258:35se fillou, e depois esto | ar direi-vo-lo que fez:
258:38tan grande que feit' havía, | e fez a todos chorar.
258:40por tan fremoso miragre | que fezéra por amor
258:41daquela que a servía, | e dando-lle gran loor
259Como Santa María fez avĩir na sa eigreja d' Arraz dous jograres que se querían mal, e déu-lles ũa candea que non pode outre trager senôn eles.
259:4a Virgen, que vos quéro retraer,
259:5de dous jograres que fez ben querer;
259:9que s' envïaron lógo desfïar;
259:24con que sãassen as gentes do mal
259:25a que chaman fógo de San Marçal,
259:30que nunca mentiu nen há de mentir.
259:40os jograres da térra que i van,
259:42que non han pois daquel mal a sentir.
260:5a por que Déus havedes,
260:6A Sennor que dá vida
260:8A que nunca nos mente
260:10A que é mais que bõa
260:11e por que Déus perdõa,
260:12A que nos dá conórte
260:14A que faz o que mórre
260:15viv', e que nos acórre,
261Esta é da bõa dona que desejava veer mais d' al hóme bõo e de bõa vida, e bõa dona outrossí.
261:6que fez a Virgen que non houve par
261:7por ũa bõa dona que veer
261:15que se de Déus quiséss' algo falar,
261:19e ela, tanto que o foi veer,
261:31ũa noite quiso Déus que veer
261:37se fillou o primeiro que veer
261:39que lle non fosse verdade negar
261:47E os outros que oídes leer
261:49ángeos son que o sempre veer
261:50póden; e aqueles dous que chegar
261:56quiséstes que vos foss', hoi mais levar
261:69que nullas espécïas d' Ultramar
261:70daquestas que ende sóen trager.
261:73a Jesú-Cristo que llo fez veer,
261:75que non fossen grandes loores dar,
262Como Santa María guareceu no Poi ũa mollér que éra sorda e muda.
262:3E daquest' un gran miragre | fezo a Virgen, que sól
262:5mas eno Poi fez aquesto | a mais fremosa que sól
262:6nen que toda-las estrelas, | aquest' é cousa certeira.
262:13assí que todos fogiron, | nono podendo sofrer,
262:17ant' a Virgen, que poséran | ant' encima do altar,
262:19vez que nunca foi cantada. | Mas ũa mollér ficou,
262:20sord' e muda, na eigreja, | que con medo se deitou
262:23E como quér que falasse | nas outras razões ben,
262:25toda mui compridamente, | que ren non minguava ên,
262:26como lle mostrou a Virgen, | que non houve companneira.
262:34ben cantar “Salve Regina.” | E mais gente que en feira
262:35foi lóg' alí ajuntada, | que todos en mui bon son
262:37E des alí adeante | estabiliron que non
262:40que por outros trobadores | mostrasse tan gran sinal
263Como Santa María apareceu a un hóme que éra tolleito de todo-los nembros e disse-lle que se fezésse levar a sa igreja e sería lógo são.
263:3o que da Virgen mandado
263:5Ca ela sempr' a nós dá(a) | que façamos o mellor (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
263:6per que nos guardemos d' érro | e hajamo-lo amor
263:7de Déus, e que ar sejamos | sen coita e sen door;
263:10fez a Virgen, en Cudejo, | dun hóme que gran mestér
263:11havía d' haver saúde, | que qual de séus nembros quér
263:12perdera en tal maneira, | per que o córpo perdeu.
263:13E deste mal tan cuitado | éra que sól se volver
263:16que o acorress' a Virgen, | que a muitos acorreu.
263:22u me mandades que vaa; | mas pois i for, que farei?”
263:24que pois que o Córpo vires | de Déus que por ti morreu,
263:25que tan tóste gran saúde | no córpo receberás.
263:26Onde faz-ti levar lógo | sól que vires a luz cras;
263:27mas a missa que te digo | da Madre de Déus farás
263:28dizer, e verá-lo córpo | daquel que dela naceu,
263:32Diss' ela: “Santa María, | de que Déus carne prendeu.”
263:35e viu o Córpo de Cristo, | que chorando aorou,
264Como Santa María fez perecer as naves dos mouros que tiínnan cercada Costantinópla, tanto que os crischãos poséron a sa imagen na riba do mar.
264:1Pois aos séus que ama | defende todavía,
264:2dereit' é que defenda | a si Santa María.
264:4que fez Santa María, | a que nunca demóra
264:6que nos valla nas coitas | mui grandes todavía.
264:7E ela, por vertude | que del há, nos defende
264:9ond' aqueste miragre | que vos direi porende
264:13e assí os cuitaron | que per força do río
264:15Assí que os crischãos | con mui gran cuita féra
264:16foron aa omagen | que San Lucas fezéra
264:17da Virgen grorïosa, | que ja muitos houvéra
264:21como mollér que fosse | mui ben faïçõada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
264:23E ante que morresse | a Virgen, fora feita
264:25dos judéus e do démo, | que sempre nos espreita
264:26por fazer que caiamos | en érr' e en folía.
264:28do mar un cavaleiro | que éra mui creente
264:29na Virgen grorïosa, | porque viu que a gente
264:32dizend': “Aquestes mouros | que nos assí cercaron,
264:33dá-lles tu maa cima | desto que começaron,
264:34que contra o téu Fillo | fillan tan gran perfía.”
264:37“A ti e nós defende | destes que non crevéron
264:42e da bẽeita Madre, | que os guïou e guía.
264:45aa Virgen bẽeita, | que aos pecadores
265Como Santa María guareceu a Joán Damacẽo da mão que havía corta.
265:2aos séus que tórto prenden sen razôn.
265:3Un miragre desto que escrit' achei
265:5que a Virgen Madre fez do alto Rei,
265:8por quen o miragre fez a que nos ten
265:13aprendeu nas artes, por que maior prez
265:14houve dos que éran en essa sazôn
265:16e Santa María, a que pód' e val,
265:17amou mais que al ren, e por lle leal
265:27e a Santa María, que ajudar
265:30assí que o leixou entrar a baldôn
265:33com' el escrevía, que sól connocer
265:38que lógo sen al llo envïass' en don;
265:44que éra en Roma; e íano i
265:47E sempre lle conssellava que con Déus
265:53que fezo de cartas dous pares ou tres
265:65u o Emperador achou, que abrir
265:68nóssos amigos que en África há:
265:69éu, Joán Damascẽo, que viv' acá,
265:71de Déus nósso Padre que en céo sé.
265:72Que eno empérïo pouca gent' é
265:74está; por que vós tóste de sugeçôn
265:80que ele as escriviu, par San Denís;
265:81mais farei-vo-ll' éu o que mal fazer quis,
265:82que el de si veja mui maa vijôn.”
265:84sobr' aqueste feito; e pois que oiu,
265:88ll' a mão déstra, por que fez come fól
265:95que collí da mão; mas quant' ũa nóz
265:97Mais tu que és Madre daquel que Aióz
265:99que me dé mia mão, ca éu nunca fix
265:102que te prouguésse, fas-lle tu este son.”
265:105ant' o altar. Mais la que sempre aduz
266Como Santa María de Castroxerez guardou a gente que siía na igreja oíndo o sermôn, dũa trave que caeu de cima da igreja sobr' eles.
266:2faz por que en Déus creamos | e por nos guardar de mal.
266:3E por esto contar quéro | dun escrito en que diz
266:4un mui fremoso miragre | que fez en Castroxeriz
266:7Aquesto foi na igreja | que chamada é de pran
266:13começaron a igreja | tan grande, que ben caber
266:15Onde avẽo un día | que estando no sermôn
266:16mui gran gente que i éra, | conteceu assí entôn
266:17que caeu ũa gran trave | sobre la gente; mas non
266:18quis a Virgen que ferisse | a nunll' hóm'. E quen viu tal
266:21que de cima non podía | niũa ren caer i
266:22que non matass' ou ferisse | e fezésse gran sinal.
266:24non quis que aquela trave | fezésse senôn pavor.
266:26que sempr' aos séus acórre | nas grandes coitas e val.
267Como Santa María livrou un mercador do perígoo das ondas do mar en que cuidava morrer u caera dũa nave.
267:1A de que Déus pres carn' e foi dela nado,
267:7que fez esta Virgen santa e Reínna,
267:8que é dos coitados todos meezinna;
267:12un mercador rico muito que amava
267:15Como quér que el pelas térras mercasse,
267:17e que pera o altar lle semellasse,
267:22tanto que o el podéss' haver guisado.
267:23Assí foi que el sa nav' houve fretada
267:25pois que houve ben sa fazenda guisada,
267:30que muito per foi aquel día irado.
267:32sobr' aquela nave, que aquela gente
267:33cuidou i morrer, que lógo mantenente
267:38que lle déu no peit', e no mar foi deitado.
267:41mai-lo démo, que sempre nósco traballa,
267:42quiséra que mórres i lóg' afogado.
267:44nembrou-se da Virgen que sempr' acrecenta
267:45eno nósso ben; ca pero que nos tenta
267:48tu que és Sennor santa de gran vertude;
267:50nembra-te de mi que ando tan coitado.
267:55Nembra-te, Sennor, que t' hei éu prometudo
267:60vẽo, que o dém' e séus feitos quebranta;
267:61come Sennor bõa que os séus avanta,
267:68que sól non sentiü coita nen rancura; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
267:70que por nós viu séu Fillo crucifigado.
267:72que a nave foss' a aquela cidade
267:75E tanto que os da nav' alí chegaron,
268Como Santa María guareceu en Vila-Sirga ũa dona filladalgo de França, que havía todo-los nembros do córpo tolleitos.
268:2por muitos bõos miragres | que faz, de que nós loemos.
268:3Ca o que gran confïança | en ela houvér, sen falla
268:4en toda coita que haja | ben creede que lle valla;
268:6que fezo en Vila-Sirga, | ond' outros muitos sabemos.
268:7Ũa dona filladalgo, | que ben de térra de França
268:10houv' en séu córpo doores | grandes que todos tememos.
268:11Esta dona que vos digo | havía todo tolleito
268:12o córpo, que non havía | neún dos nembros dereito;
268:16roméus que de Santïago | ían foron-lle contando
268:17os miragres que a Virgen | faz en Vila-Sirgu'; e quando
268:18os oiü esta dona, | fez o que nós vos diremos:
268:20alçou e diz. “Virgen sant', a | que non creen os pagãos,
268:21a ti ofér' estes nembros | mancos, que non tenno sãos,
268:23E promet' éu, Virgen santa, | que éu aa ta eigreja
268:24de Vila-Sirga de grado | vaa, que éu sãa seja
268:25per ti desta mia gran coita | que éu padesqu' e sobeja,
268:27Pois que prometeu aquesto | con devoçôn atamanna,
268:31E mandou que na eigreja | a metessen muit' aginna;
268:39Pois que a oraçôn feita | houv' esta mollér coitada,
268:43Pois esta dona guarida | foi da coita que havía,
269Como un menino que éra sordo e mudo resuscitó-o Santa María per rógo de sa madre do menino e fez-lle cobrar o falar e o oír.
269:1A que poder há dos mórtos | de os fazer resorgir,
269:4a Virgen Santa María, | que faz muitos quando quér,
269:6a aqueles que a chaman | ou que a saben servir.
269:7Aquesta mollér havía | un fillo que mui gran ben
269:11Pois viu que lle non prestava | nen meezinna nen al,
269:15O fillo, que éra mudo, | per sinas lle preguntou
269:16por que tanto jajũava; | e ela lle dessinou
269:17que pola Virgen bẽeita | o fazía. El fillou
269:21que por mórto o tevéron | séus parentes; pero non
269:22lle proug' a Santa María | que assí fosse fĩir.
269:30falo con Santa María, | que me fezo resorgir
269:31e me disse ‘Déus te salve’; | e éu respondí que ben
269:32fosse vĩud', e ar disse | que non leixasse per ren
269:33que me ben non confessasse; | e éu respondí porên
269:34que me quería de grado | dos pecados repentir.
269:35Ar disse-m' outra vegada, | que se éu pesseverar
269:36en séu serviço quisésse, | que me faría levar
269:38respondí que mui de grado | quería con ela ir.”
269:40que non foi mudo nen sordo, | mas comeu lógu' e beveu.
270:3Pero que noit' e día | punnamos de pecar,
270:5pois que a Déu no mundo | por avogada dar
270:6quis aos pecadores, | que pécan sen razôn.
270:9e porên lle roguemos | que aqueste cantar
270:10que óra nós cantamos | nos receba por don.
270:13aquesta a que vẽo | o ángeo dizer
270:18nóv' Adán que britass' a | cabeça do dragôn.
270:21desta que nos adusse | Déus, hóm' e Salvador,
270:22que compriu quanto disse | Daví e Salomôn.
270:25e Danïél profeta, | que dita de pastor
270:26éra, disse que Crístus | havería onçôn.
270:30que séu fruito britass' o | démo brav' e felôn.
270:33dizendo que profeta | verría, e des i
271:1Ben póde seguramente | demandá-lo que quisér
271:2aa Virgen tod' aquele | que en ela ben crevér.
271:3Desto direi un miragre | que fez aquesta Sennor
271:5que Morabe é chamado, | por lo alcaide maior
271:6dũa nave que i éra | del Rei, sennor d' Alenquér.
271:8no río que estreit' éra, | e non podía pois d' i
271:10a nave come perduda, | que atá en Monpeslér
271:13mas los que na nave éran | sabían-se defender
271:15Assí jouvéron tres meses | que non podéron saír
271:19ca como quér que ben crean | en Déus os de Portogal,
271:21que, se ll' algo prometemos, | sacar-nos-á deste mal;
271:22porên cada un prometa | de grado do que tevér.
271:24éu quéro que me façades | pelos pées pendorar
271:28ajuda pera un cález | do haver que éra séu;
271:32del Poi, que aqueste cález | receba en ofreçôn
271:33e que non cate com' éste | pera ela pouco don;
271:37lles bon vento qual querían, | que lóg' a nave sacou
272Como Santa María fez en San Joán de Leterán en Roma que se mudasse ũa sa omagen da ũa parede da igreja na outra.
272:2vai por nós, que no-lo démo | non faça desasperar.
272:3Que quand' en desasperança | nos quér o démo maior
272:5por que non desasperemos, | e porend' atal sennor
272:7E de tal razôn miragre | vos contarei que oí
272:8mui grande, que fez a Virgen | en Roma, com' aprendí,
272:9en ũa eigreja nóbre | de Leterán que há i,
272:10por ũa mollér errada | que s' i foi mãefestar.
272:11Esta mollér que vos digo, | com' este miragre diz,
272:13que en al non se fïava | senôn na Emperadriz
272:16que sól nunca a leixava | que prendesse confissôn;
272:18per que entrou na eigreja | e começou de chorar.
272:19E confessou séus pecados | a un préste que achou;
272:20e pois que llos houv' oídos, | muito se maravillou
272:21de tanto mal que fezéra, | e sobr' aquesto cuidou.
272:24que daquestes méus pecados | podéss' éu perdôn haver?”
272:25Diss' el: “Quand' esta omagen | que éu vejo se mover
272:27que éste da grorïosa | Virgen e Madre de Déus,
272:30pecados que ũa péça | de térra ant' o altar
272:31mollou, e muito rogando | aquela que Déus pariu
272:32que merce' houvésse dela; | e a Virgen a oiu.
272:35ant' a mollér e rogou-lle | que muito ll' éra mestér
272:36que a Déus por el rogasse, | ca nunca ja per mollér
272:38que tu perdõada sejas, | quéras-me tu perdõar
272:39do grand' érro que te dixe | come hóme de mal sen;
272:40ca en mudar-s' a omagen | por ti, mostrou-te que ben
272:41de coraçôn t' há parcida | a Sennor que nos mantên.
272:42E porên por mi lle róga | que me non queira culpar
272:43daquest' érro que hei feito.” | E fillou-s' a repentir;
272:44e pois que foi repentido, | começou-se lógo d' ir
272:46e mostrou-lles o miragre | que fez a Virgen sen par.
272:50que lle foi gualardõado | u nunca verá pesar.
273:1A Madre de Déus que éste | do mundo lum' e espello,
273:4que fezo Santa María, | e d' oír mui saboroso;
273:8que é dentro no castélo, | nen ben feita nen fremosa,
273:11E os panos con que éra | ende o altar cobérto
273:16que entrou un hóme bõo, | e viu estar desaposto (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
273:22pois que malparado vejo | jazer aqueste zarello.
273:25tenno que non há tan bõa | daquí atá Ribadulla
273:26pera cosê-los mui tóste, | pero que véllo semello.”
273:27Per cousa que el fezésse | nen dissésse nen rogasse
273:28a todos, non foi en preito | que sól un fío achasse,
273:32que os haver non podía, | catou e viu a séu lado
273:42a pesar do dém' astroso | que é peor que golpello.
274Esta é do frade que fazía a garnacha d' orações a Santa María.
274:2non temades que perder- | se póssa per sa folía.
274:4que pouc' há conteu en Burgos, | dun frade que quis fazer
274:8que non foi día nen noite | que non foss' en oraçôn;
274:10lle meteu que se saísse | da orden, ca ben sería.
274:12atán muito o dïabo, | que o houve de forçar
274:13que lle fez que a garnacha | leixasse por acabar,
274:17que Santa María éra | e lógo a connoceu.
274:19que ademais éra béla | e de mui rico lavor,
274:20senôn que éra mui curta | come d' algũa pastor
274:24ést' a que me tu fazías, | e leixasche-ma assí
274:27Depois que ll' a Virgen santa | esto disso, foi-lle mal
274:28e disso-lle: “Sennor, Madre | daquel que pód' e que val,
274:32a ti quanto tu cuidasche, | pois que t' end' achas mal ja;
274:38que moiras; e no méu Fillo, | que te fez, sempre confía.”
274:42o día en que disséra | a Virgen que morrería.
274:44e na óbra que leixara | por fazer ar começou;
274:53e disso que éu salrría | cras do mundo; e os séus
274:55que quiso que dos pecados | me podésse repentir,
274:56e porên me diss' a mórte | que me podéss' ên sentir.”
274:58lle foi a alma do córpo, | pero que lle non doía.
275Como Santa María de Terena guariu dous freires do hespital que ravïavan.
275:1A que nos guarda do gran fógu' infernal
275:4miragr' a Virgen, segundo que oí
275:5dizer a muitos que s' acertaron i,
275:7que no convento soían a seer
275:9de ravia, que se fillavan a morder
275:10come can bravo que guarda séu curral.
275:12de si ou d' outros que podían tomar,
275:16que logar éste de mui gran devoçôn,
275:17que os guarisse a Virgen, ca ja non
275:20que cada ũu mordía come can,
275:26a Terena que jaz en meo dun val.
275:30que ela me guariu mui ben deste mal.
275:31Mais agua me dade que beva, por Déus,
275:32ca a Virgen, que sempr' acórr' aos séus,
275:34pecados que fiz come mui desleal.”
275:43cada un deles desso que s' atreveu
275:44de séu haver, que eno logar meteu;
275:48Santa María, que muitos outros fez
275:50que sempr' acórre con séu ben e non fal.
276Como Santa María do Prado, que é cabo Segóvia, guariu un monteiro del Rei dũa campãa que lle caeu de suso.
276:3Ond' un miragre que fez
276:10en que fez, com' aprendí,
276:11esta que nos caudéla
276:14que déu a un monteiro
276:15que na sa eigreja 'ntôn
276:19e foi que os tangesse,
276:25porend' a que val os séus
276:26mestér há que lle valla
276:29que non há ósso são
276:36pois que a ten tan móle,
276:46lle déu a que confórto
276:48que s' ergesse pera ir
276:58mercee que nunca fal,
276:59de que é mui grãada;
277Como Santa María guardou oito almograves en ũa fazenda que houvéron con mouros, porque non comeron carn' en sábado.
277:2aquele que as sas féstas | non guarda e 'n pouco ten. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
277:4en dezeseis almograves | que foron en azaría
277:5aa térra que chamada | ést' Algarve, u soía
277:6haver gran gente de mouros | que s' ên foron, e foi ben.
277:8ontre si que correr fossen | o Algarv', e si fezéron.
277:11que punnou de fogir deles. | Mas tóste o acalçaron
277:13e des que foi ben assado, | lóg' a comer s' assentaron,
277:16daquel cérvo; mas os oito | que o sábado guardavan
277:19Os outros oito disséron | que da carne comerían
277:20quanta mais dela podéssen | e que a non leixarían,
277:24porên que quér comeremos | que non leixaremos nada.”
277:27Ca os que i jajũavan | foron sãos e guaridos,
277:28e os que comeron carne, | maltreitos e mal feridos;
277:29e macar que se preçavan | de fórtes muit' e d' ardidos,
277:30non foi tal que non dissésse: | “Quen foss' hoj' en Santarên!”
277:33daquel cérvo que comeran; | e desto maravillados
277:34foron end' os outros oito | que fezéran mellor sen
277:39Os outros, quand' esto viron, | prometeron que leixassen
277:40d' en sábado comer carne, | e que o muito guardassen
277:42por tal miragre que fezo | a Sennor que nos mantên.
278Como ũa bõa dona de França, que éra céga, vẽo a Vila-Sirga e teve i vigía, e foi lógo guarida e cobrou séu lume. E ela indo-se pera sa térra, achou un cégo que ía en romaría a Santïago, e ela consellou-lle que fosse per Vila-Sirga e guarecería.
278:4que mostrou en Vila-Sirga | a Madre de Manüél,
278:5u faz ameúde muitos, | que son mais doces ca mél,
278:7Esto foi en aquel tempo | que a Virgen começou
278:8a fazer en Vila-Sirga | miragres, per que sãou
278:11e de muitas térras éran | os que viínnan alí.
278:14que non sãou de sa ida | que sól podésse veer.
278:17albergar mais adeante | a ũas chóças que son
278:24que s' amercẽasse dela | e lle tolless' aquel mal,
278:25per que houvésse séu lume. | E lóg' a que pód' e val
278:26fez que foi lógo guarida. | E fillou-s' a bẽeizer
278:29que a Santïago ía; | mas ela ll' aconssellou
278:30que fosse por Vila-Sirga, | se quisésse lum' haver.
278:36dela e foi sa carreira, | tanto que s' el espediu;
278:41por tan apósto miragre | que fez, e tan sen afán,
279Como el rei pidiu mercee a Santa María que o guarecesse dũa grand' enfermidade que havía; e ela, como sennor poderosa, guarecê-o.
279:3que mal lle vai. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
279:7do que diz “ai”.
279:12que me faz a mórt', ond' hei gran pavor,
279:13e o mal que me ten tod' en redor,
279:14que me fezo mais verde mia coor (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
279:15que dun cambrai.
279:16Que fez entôn a galardõador
280:5os pecados dos que ben baratan,
280:6de que o dém' há mui grand' enveja.
280:19Porên lle rógo que por ben tenna
280:20que, quando for que mia mórte venna,
280:21que a mia alma non se detenna
281:4que non havía no reino | duc nen conde nen marquês
281:5que fosse de maior guisa, | e tal astragueza pres
281:6que quanto por ben fazía | en mal xe ll' ía tornar.
281:8senôn que quanto fazía | por ben saía-ll' a mal;
281:10de grand' algo que houvéra | non ll' houv' ên ren a ficar.
281:11Pois que se viu en pobreza, | diss' un día entre si:
281:12“Mesquinno desamparado, | que será 'gora de mi? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
281:13A requeza que havía, | non sei por que mia perdí;
281:17“Cuidas tu no que perdische? | Ja outr' hóme mais perdeu
281:20Diss' el: “Di-me que che faça, | e lógo cho éu farei.”
281:22mui mais ca o que perdische.” | E el foi-llo outorgar.
281:23Pois que lle beijou a mão, | diss' o démo: “Un amor
281:29que me faças que a négue, | nen tanto non me darás
281:30que négue tan bõa dona; | ante m' iría matar.”
281:31Diss' o démo: “Pois negaste | Déus, non mi há ren que fazer
281:34que non entres en eigreja.” | E jurou d' i non entrar.
281:41contra el e sinal fizo | que entrass'; e espantou
281:48ca a súa magestade | vos chamou, que aquí sé.”
281:50e fez sinal que ant' ela | sól non m' ousasse parar.
281:51Ca éu fiz tan mao feito, | que nunca viu hóme quen
281:58e peço-lle que se queira | de mi pecador nembrar.”
281:62nunca quix ao dïabo | que mia fezésse negar.”
282Como Santa María acorreu a un moço de Segóbia que caeu dun sobrado mui alto, e non se feriu porque disse: “Santa María, val-me.”
282:8que mostrou grand' en Segóvi' a, | com' éu en verdad' achei,
282:9un fillo de Dïag' Sánchez, | un cavaleiro que sei
282:10que na cidade morava | e éra ên natural.
282:11Est' havía un séu fillo | que amava mais ca si;
282:15A ama que o crïava | foi corrend' a aquel son
282:16do meninno que caera, | e o padre lógu' entôn;
282:17e outrossí fez a madre, | que o mui de coraçôn
282:19coidando que mórto éra, | e foron polo fillar.
282:22se éra ja que ferido | ou se se sentía mal.
282:24que me fillou atán tóste | lógo enos braços séus;
282:26que todo fora desfeito | quando caí, come sal.”
283Como Santa María de Terena sãou un clérigo da boca que se lle torcera mui fèramente.
283:4hóme contra a que vencer
283:7per que Déus quis dela nacer;
283:11un gran miragre que achei
283:12que fez a Madre do gran Rei
283:14que outros i, com' apres' hei,
283:16aos que os van buscar i.
283:22aas gentes que “gran folía
283:29que por est' escomungaría
283:32que en esta fésta que ven
283:38que nulla cousa non falou
283:41que pé nen mão non mudou
283:42per poder da que despreçou
283:43por aquelo que dit' havía.
283:45que u quis descomungaçôn
283:50loaron muit' a que nos guía
283:53que tolleit' éra e se viu
283:56assí que lógo ben guariu;
283:57e fez assí que todavía
284Esta é como Santa María livrou un monge do poder do démo que o tentava.
284:4que fez Santa María, | per com' escrit' achei
284:8e todos ben cuidavan | que mórt' éra sen al;
284:11Ca ante que morresse | un sinal lle mostrou
284:12que contra ũa pórta | mui de rijo catou;
284:13mas un frad' i estava | que o empreguntou
284:14por que esto fazía, | que llo disséss' entôn.
284:19que quantos bẽes feitos | havía, nulla ren
284:23que aquesto o démo | fazía, sen dultar,
284:24que lle metía medo | polo desasperar;
284:28o vésso muit' aginna | que ll' o frad' enssinou;
284:30que o non viu pois nunca, | e vedes por que non:
284:39e repentiu-se muito | do que foi descreer
284:41que o do leit' ergessen, | e mandou-se põer
285Como Santa María fez aa monja que non quis por ela leixar de s' ir con un cavaleiro que se tornass' a súa ôrdin, e ao cavaleiro fez outrossí que fillasse religïôn.
285:4que por ũa monja fazer quis a Santa Reínna,
285:5que, per com' éu aprendí, éra de mui bon semellar
285:10amar mais d' outra cousa | a Virgen que nos guía.
285:15e u quér que ía
285:18en todo-los séus feitos | cada que os fazía.
285:19Un sobrinn' est' abadessa haví', a que mui gran ben
285:20quería, que éra menínn' e apóst' e fremoso.
285:21Este, des que viu a monja, quis-lle mellor d' outra ren,
285:22e en guisar que a houvésse foi tan aguçoso,
285:23que non éra día
285:24que ll' el muitas vegadas | sa coita non dizía
285:26que se con el se fosse, | con ela casaría.
285:27E demais que grand' herdade lle daría e haver
285:29e que nunca del pesar recebería, mais prazer.
285:30E tanto lle diss' aquesto, que ela saborosa
285:32lle jurou en sas mãos | que con ele s' iría
285:33e que leixaría
285:38chorand' ant' ũa sa omagen que éra mui béla,
285:42deant' a magestade | que ll' a pórta choía.
285:44que se foi quanto ir mais pode ao dormidoiro.
285:46fezo que a el essa noite enganou agoiro,
285:50coitada en séu leito, | que per ren non durmía.
285:51Outro día gran mannãa, atanto que a luz viu,
285:53E lóg' aquel séu amigo vẽo, que ll' arreferiu
285:54como non saiu a ele, de que mui gran querela
285:56mas ela lle jurava | que mui mal se sentía,
285:58quando vẽéss' a noite, | que pera el ir-s-ía.
285:63que tan gran folía
285:74un palafrên mui branco | en que a el subía.
285:76mui ben ll' houve comprid' aquelo que lle convẽéra;
285:77aínda mui mais lle déu, que ante que passass' un mes
285:80a mais viçosa dona | que viver podería,
285:84e Déus sofreu que houvéssen fillos muitos e fillas
285:85mui grandes e mui fremosos. Mas a Virgen, que mui gran
285:87que aparecía
285:96por ben que te tornasses | pera a ta mongía,
285:98lógo con Déus, méu Fillo, | que te perdõaría.”
285:100que tremendo muit' e chorando diss' a séu marido
285:101toda a visôn que vira. E per quant' éu aprendí,
285:102quiso Déus que da sa graça foss' ele ben comprido,
285:103e o que ll' oía
285:106religïôn fillava, | en que a Déus servía.
286Esta é como caeu o portal sobre dous judéus que escarnecían a un hóme bõo.
286:1Tanto quér Santa María | os que ama defender,
286:2que non sofr' en nulla guisa | leixa-los escarnecer.
286:3Ca, sen que lles dá sa graça | con que póssan fazer ben,
286:4guarda-os nas grandes coitas | que se non pérçan per ren,
286:5e non sofre que maltreitos | ar sejan nen en desdên
286:8que mostrou Santa María, | que nunca faz se ben non,
286:9por un hóme que sempr' ía | rogar-lle de coraçôn
286:10que eno séu paraíso | o quisésse receber.
286:12oraçôn, jazend' en prézes, | que o guardasse de mal
286:15que el fazendo sas prézes, | un gran can per i passou
286:17que houv' a leixar sas prézes; | e lógo se levantou,
286:20e viu dous judéus que lógo | se fillaron a riír
286:21do que o can lle fezéra | e muito o escarnir;
286:22e el foi ên tan coitado | que non soub' ên que fazer.
286:25que mataron a téu Fillo, | que éra hóme e Déus
286:30a outro senôn a eles, | que foi todos desfazer.
286:33que tan grand' é sa bondade | que sempre faz o mellor;
286:34e o hóme que vingara | fillou-a a bẽeizer.
287Como Santa María de Scala, que é a par de Jénüa, livrou ũa mollér de mórte que ía alá per mar en romaría.
287:1O que en Santa María | todo séu coraçôn ten,
287:2que quér que lle por mal façan, | todo llo tórna en ben.
287:4que mostrou Santa María | por ũa bõa mollér
287:5que en Génüa morava; | e queno logar quisér
287:6saber: foi ena ermida | de Scala, que prét' é ên.
287:7Aquesta casada éra | con un hóme que peor
287:12mais d' outra cousa que fosse, | e avẽo-ll' end' assí
287:13que a guareceu de mórte, | com' oïredes per mi;
287:20mais o falsso, que havía | gran sabor de a matar,
287:22Mas sãa a pos na riba | a Sennor que nos mantên.
287:25que entrou con el na barca; | e tan tóste a fillou
287:26e meteu-a en un saco, | por que nunca saíss' ên.
287:31cuidando que éra mórta, | e foi da barca decer
287:35que hoi mais comigo sejas: | ca a Virgen me guariu
287:38ca non quis que i morresse; | bẽeita seja, amên.”
287:40e perdôn pediu chorando | por aquele que naceu
288Como un hóme bõo de relijôn foi veer a igreja u jazía o córpo de Sant' Agostín, e viu i de noite Santa María e grandes córos d' ángeos que cantavan ant' ela.
288:4que mostrou Santa María | a un bon religïoso
288:5que de lle fazer serviço | sempr' éra muit' aguçoso,
288:7El natural dũa térra | foi que óra é chamada
288:10servindo a Grorïosa | que aos séus non falece.
288:11Onde foi ũa vegada | que se meteu en caminno
288:12pora veer o sepulcro | en que jaz Sant' Agostinno;
288:14ant' a capéla da Virgen | que os céos escrarece.
288:17e tantos santos cantavan | que vos non sei dizer quantos,
288:19E ar cantavan un vésso | en que diz de com' honrradas
288:21aqueles que as carreiras | de Déus houvéron andadas
288:22e por el prenderon mórte | que ao dém' avorrece.
288:25“Amigas, mui ben cantemos | ant' aquesta que nos guía,
288:26que a sa gran fremosura | mais ca o sól esprandece.”
288:28a Déus e pois a sa Madre, | que é Sennor das sennores;
288:32según disse Jesú-Cristo, | que nunca mentiu nen mente,
288:33que aos que o serviren | nunca lles falrrá nïente
289Como Santa María de Tocha guariu un lavrador que andava segando en día de San Quirez, que se lle cerraron os punos ambos.
289:1Pero que os outros santos | a vezes prenden vingança
289:2dos que lles érran, a Madre | de Déus lles val sen dultança.
289:3Desto direi un miragre | grande que cabo Madride
289:6que vos gãe de séu Fillo | dos pecados perdoança. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
289:7Onde foi assí un día | que un lavrador na fésta
289:10de pallas, per que cuidava | do sól haver amparança.
289:12Déus, por honrra daquel santo, | a mão con que cuidava
289:14de guisa que non podía | haver ende delivrança.
289:22dela que lle perdõasse | aquela mui grand' errança
289:23que fezéra, e chorando | el muit' e de voontade,
289:24rogando Santa María | que pela sa pïadade
289:26e que daquela gran coita | o tirasse sen tardança.
289:28lle valeu, que sempr' acórre | de grad' aos pecadores,
289:30Por que todos ben devemos | haver en ela fïança.
290:2a que en si todas bondades há.
290:3Maldito seja o que non loar
290:4a que de bondades non houve par
290:9de que naceu Déus, hóm' e Salvador,
290:11Bẽeito seja o que loará (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
290:12a que en si todas bondades há.
290:14daquela en que non falece ren
290:19ca, pois que deste mundo se partir,
290:25Bẽeito seja o que gran prazer
290:26há de loar tal Sennor, que haver
290:28ela que por nós todos rogará.
291:7Aquele que o miragre | sabía, disso-m' assí:
291:8que un escolar liía | en Salamanca, e i
291:14disséron aa jostiça | que o fosse recadar.
291:17da prijôn que éra fórte. | E ele jazendo tal,
291:21a que se tornass'; e lógo | Santa María chamou,
291:23“Virgen santa, de Déus Madre, | que font' és de todo ben,
291:25mas tu que nunca faliste | a quen te chamou de ren,
291:27Mais pola ta pïadade | que sempr' ao pecador
291:29te peço que tu mi acórras, | e enquant' éu vivo for (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
291:32fez ũu cantar que disse | a gran mercee que fez
291:34que o cantar houve feito, | o começou de cantar.
291:36apareceü-ll' a Virgen, | a que de todo ben praz, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
291:38põer desta prijôn fóra, | pois que por méu hás d' andar.”
291:40do cárcer en que jazía | e da vila con el déu
291:43El, pois que se viu en salvo | pela Madre do gran Rei,
291:46este feito que hajades | gran sabor de a honrrar.
292Como el Rei Don Fernando vẽo en visiôn ao Tesoureiro de Sevilla e a Maestre Jorge que tirassen o anél do séu dedo e o metessen no dedo da omagen de Santa María.
292:2sa lealdad' a aquele | que acha sempre leal.
292:5polo bon Rei Don Fernando, | que foi comprido de prez,
292:8nonas pód' haver mellores | outre que el houv' en si;
292:10amava Santa María, | a Sennor que pód' e val.
292:12que en todo-los séus feitos | atán ben o ajudou,
292:13que quanto começar quiso | e acabar, acabou;
292:15Assí que en este mundo | fez-ll' acabar o que quis
292:17que a Paraís' iría, | ben u éste San Denís,
292:23E ar fezo-ll' a sa mórte | que polo mellor morreu
292:24rei que en séu logar fosse, | e fez per que o meteu
292:25el Rei séu fill' en Sevilla, | que Mafométe perdeu
292:26per este Rei Don Fernando, | que é cidade cabdal.
292:31Ond' avẽo que séu fillo, | Rei Don Alfonsso, fazer
292:32fez mui rica sepoltura | que costou mui grand' haver,
292:36non quis que se desfezéssen, | ca ambos éran ben séus
292:37quites, que nunca mais foron | San Marcos e San Matéus,
292:38outrossí da Santa Virgen, | que do mund' é estadal.
292:40de Burgos pera Sevilla, | que jaz cabo d' Alquivir,
292:43Depois que esto foi feito, | el Rei apóst' e mui ben
292:45de seer rei en cadeira, | e que sa espada ten
292:46na mão, con que déu cólbe | a Mafométe mortal.
292:49que tod' hóme que o veja | ben dirá, per bõa fé,
292:50que o ten por mui mais nóbre | ca se fosse de cristal.
292:54que mostrou en este feito | o que naceu por Nadal.
292:56a aquele que fezéra | o anél, e disse: “Non
292:58aa omagen da Virgen | que ten vestido cendal,
292:59con que vin ben des Toledo; | e lógo cras manamán
292:60di a méu fillo que ponna | esta omagen de San-
292:63Mas ponnan-mi en gẽollos, | e que lle den o anél, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
292:67Maestre Jorge havía | nom' o que aquesto viu
292:69e foi lógo a eigreja, | e fez tanto que ll' abriu
292:75sería que o fezésse.” | Maestre Jorge diss': “éu,
292:80que esta noit' hei sonnado | vél dúas vezes ou tres.”
292:83Entôn ambos o contaron | al Rei, a que proug' assaz,
292:84des i ao arcebispo, | a que con tal feito praz;
292:86Déus mui fremosos miragres, | que aos séus nunca fal.
293:2o que contrafazer cuida | aquel de que há faiçôn.
293:8que atán ben remedava, | que havían ên sabor
293:13mas o dém', a que criía | de conssello, fez-ll' atal
293:15E assí foi que un día | per ũa pórta entrar
293:17ũa mui béla omagen | da Virgen que non há par,
293:19mas parou-lle muito mentes, | e pois que a ben catou,
293:22que ben cabo da orella | pos-ll' a boqu' e o grannôn.
293:24que en pées estar non pode | e lógu' en térra caeu; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
293:25mas a gente que viu esto | o fillou e o ergeu,
293:28que mostrasse por sa Madre | alí dos miragres séus;
293:30son tan muitos, que aquesto | mi avẽo con gran razôn.”
293:34e tornó-o mui ben são; | por que mui gran devoçôn
293:36que tan fremoso miragre | assí ante todos fez.
293:37E o bispo da cidade, | que o oiu dessa vez,
294Como ũa mollér que jogava os dados en Pulla lançou ũa pédra aa omagen de Santa María, porque perdera, e parou un ángeo de pédra que i estava a mão e recebeu o cólbe.
294:3Onde vos rógo, amigos, | que un gran miragr' ouçades
294:4que fezo Santa María | en Pulla; e ben sabiades
294:5que, des que o ben oírdes, | cérto sõo que tennades
294:8que ant' ũa sa eigreja | mui ben feita e fremosa
294:10con outros tafures muitos, | que non éran séus parentes.
294:13que fez ũa gran sandece, | e oíd' óra quamanna,
294:14por que guardados sejades | de seerdes descreentes.
294:22que en Déus sas voontades | tẽen sempre mui ferventes.
294:26ca os ángeos que éran | ant' ela foron presentes
294:32que parou ant' a omagen | pera seer defenduda;
295Como Santa María apareceu en visiôn a un rei que a servía en todas aquelas cousas que el sabía e podía, e semellava-lle que se homildava contra el en gualardôn do serviço que lle fezéra.
295:1Que por al non devess' hóm' a | Santa María servir,
295:4que mostrou Santa María, | per com' éu pud' aprender,
295:5a un Rei que sas figuras | mandava sempre fazer (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
295:9corõas con muitas pédras | ricas, que grand' esprandor
295:16muitos e maravillosos | que móstra por ela Déus,
295:21dela; e porên ll' avẽo | o que vos óra direi,
295:22onde vos róg', ai, amigos, | que o queirades oír.
295:23Onde foi a ũa Pasqua | maior, que Déus resorgiu,
295:24que el Rei fez sa omagen | da Virgen; e poi-la viu
295:27que a vissen com' estava | e houvéssen devoçôn
295:28en ela e que rogassen | por el Rei de coraçôn.
295:30lles diss': “O que me rogades | farei-o, se el Rei vir.”
295:32e el Rei vẽo tan tóste, | e lógo que i chegou,
295:34e as mãos que beijasse | lle começou a pedir.
295:36chorando muit' e dizendo: | “A ti, Sennor, que és luz,
295:38sempre saúd' e me guarda | dos que me quéren nozir.”
295:41Fillo, que é Déus e hóme; | e porên no reino séu
296:2convên-lle que a sêrvia | com' a ela prouguér.
296:4nen amar nunca muito | o que a non honrrar,
296:6por muitos de miragres | que faz quand' ela quér.
296:8que en Conturbél fezo, | per com' escrit' achei,
296:10que sempre fará est' a | quena servir soubér.
296:14pedía que lle désse, | ca ll' éra mui mestér,
296:15siso per que podésse | a saber ben servir;
296:17E a Virgen non quiso | que en séu don falir
296:19mais fremosa e crara | que lũa nen sól é,
296:20e disse-ll': “O que pédes | praz-me, per bõa fé;
296:22ten por ben que cho diga, | e direi-cho, sennér.
296:33e pois que del for fóra, | Paraíso verá;
297Como Santa María mostrou vertude na sa omagen, porque dizía un frade que non havía vertude no madeir' entallado.
297:1Com' é mui bõ' a creença | do que non vee hóm' e cree, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
297:2ben assí é mal creente | de non creer o que vee.
297:3Dest' un fremoso miragre | vos róg' óra que ouçades,
297:4e des que o entenderdes | fará-vos que ben creades
297:5en Déus e ena sa Madre, | per que séu amor hajades,
297:6o que nunca haver pude | quen en eles ben non cree.
297:7E porên creer devemos | que Déus comprida vertude
297:8éste e que del os santos | la han per que den saúde
297:9a aqueles que o creen; | e porên, se Déus m' ajude,
297:10mui cégu' é d' entendimento | o que aquesto non vee.
297:12d' obrar en aquela cousa | que acha enderençada
297:14que na omagen vertude | acha o que o ben cree.
297:16vertude, sól que a creen, | ben assí por semellança
297:18daquel de que é fegura, | macar hóm' a el non vee.
297:19Onde foi ũa vegada | que un rei sigo tragía
297:21por que Déus muitos miragres | demostrava cada día,
297:22en que foi travar un falsso | frade que en Déus non cree,
297:23dizendo: “Muito per tenno | que é hóme sen recado
297:24o que cree que vertude | há no madeir' entallado
297:25que non fala nen se móve, | est' é ben sandeu provado,
297:26e tenno que é mui cégo | o que aquesto non vee.”
297:28que todas estas sandeces | que dizía ascuitava;
297:30dizendo: “Este rei tenno | que enos ídolos cree.”
297:32e diss' aos que estavan | ant' el: “Muit' é atrevudo
297:37e a Virgen grorïosa | non querrá que s' el avante
297:38daquesto que el há dito, | pois que en ela descree.”
297:42del por si e por sa Madre | come d' hóme que non cree.
298:8que en Seixôn fez a Madre do gran Rei;
298:14a Seixôn que lle tolless' esta door.
298:17candeas e cera e al que convên
298:18a tod' aquel que en romaría for.
298:21e foi-s' a Seixôn. E depois que foi i,
298:23que do dém' havía fez sa oraçôn
298:26que houvéron todos ên mui gran temor.
298:31e diz: “Grorïosa Virgen, que nacer
298:35que me fillou óra ante ti tan mal
298:39Sennor, os pecados non cates que fiz
298:41mas tu, que dos céos és Emperadriz,
298:43que me dé saúde polo amor téu.
298:45que de ti pres carne, Virgen, rógo-t' éu
298:46que t' amercees de mi que sofredor
298:47soon de gran coita que mi o démo dá
298:53daquela mollér que se quitasse fez,
298:56fóra do poder daquel peor que can,
299Como Santa María vẽo en visiôn a un freire e mandou-lle que désse ũa sa omagen que tragía a un rei.
299:2mercees faz aos que por séus ten.
299:7Est' avẽo a un rei que servía
299:10e direi-vos que ll' avẽo porên.
299:12a séu cólo, en que muito criía,
299:13ũa omagen desta que nos guía,
299:14d' almafí, que séu Fill' en braços ten.
299:17viu a Madre de Déus que lle dizía:
299:19que trages, ca fazes i gran folía
299:26“Aquest' é sonno que non vai nen ven.”
299:30que lle diss' assí en mui gran desdên:
299:32de non dar o que te mandad' havía
299:33que désses al Rei, e gracir-cho-ía?
299:37que lle respôs: “Fezéstes bavequía
299:41que lla déssedes, ca el sabería
299:43que vaa vósqu'”. E ele lógo s' ía,
299:44e achou el Rei que missa oía,
299:45e déu-ll' a omagen, que alegría
300:6seer a que Déus por Madre
300:11a fez tanto, que sen par
300:16a por que somos honrrados
300:18dos pecados que fazemos;
300:20que devemos
300:24que nos pód' ela guardar.
300:32que non valla
300:36que lle non venna emente
300:37do que diz a maa gente
300:39e que ando
300:45mas que lles dé galardões
300:51que por ela vou fillar;
300:64con que me cuidan matar.
301Como Santa María de Vila-Sirga tirou un escudeiro de prijôn, que o tiínnan en Carrôn pera matar.
301:5por un escudeiro preso | que ena prijôn rogada
301:6a houve que o livrasse | daquela prijôn tan dura.
301:8pres' en Carrôn, ca fezéra | por que a morrer devía;
301:11Quando soube que julgado | éra que lle déssen mórte,
301:13dizend': “Ai, Santa María, | tu que és lum' e conórte
301:15que en tal prijôn non moira | nen ar seja justiçado;
301:17e se t' algún pesar fige, | que seja éu perdõado,
301:18e des hoi mais te prometo | que me guarde de loucura.”
301:20dos céos con gran companna | d' ángeos que sigo tiínna, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
301:26que o fezéra a Virgen, | cujo ben por sempr' atura.
302Como Santa María de Monsarrat descobriu un furto que se fez na sa igreja.
302:1A Madre de Jesú-Cristo, | que é Sennor de nobrezas,
302:2non sofre que en sa casa | façan furtos nen vilezas.
302:3E dest' un mui gran miragre | vos direi que me juraron
302:5que fezo Santa María | de Monssarrat, e contaron
302:6do que fez un ávol hóme | por mostrar sas avolezas.
302:8e acolleu-s' a un hóme | con que fillou companía;
302:9e quando chegou a noite, | os dinneiros que tragía
302:11Outro día de mannãa, | des que as missas oíron,
302:12os que alí albergaron | da eigreja se saíron;
302:14ca non quis Santa María, | que é con Déus nas altezas,
302:15atá que ben repentido | foss' e ben mãefestado
302:17e que disséss' ante todos | de com' havía errado,
302:21que non quis que en sa casa | fossen per nulla maneira
303Como ũa omagen de Santa María falou nas Ólgas de Burgos a ũa moça que houve medo.
303:3Desto direi un miragre | que conteu no mõesteiro
303:5que mostrou Santa María | por toller med' e fazfeiro
303:6dũa moça que havía | tod' esto sen dovidança.
303:7Costum' é que as meninnas | que ena orden crïadas
303:8son, que grandes travessuras | fazen algũas vegadas;
303:9porên freiras que as guardan | lles dan, per que castigadas
303:10sejan e non façan cousas | per que cáian en errança.
303:11Onde daquesto avẽo | que ũa moça fazía
303:12amïúd' i travessuras | que pesavan a sa tía;
303:15atán gran medo havía | dela, que sól non ousava
303:19Onde un día ll' avẽo | que fez mui gran travessura,
303:20por que aquela sa tía | houve dela gran rancura
303:24acórre-m' a esta coita | tu que és tan pïadosa
303:25que acórre-los coitados; | porên, Sennor precïosa,
303:26fais que est' érro que fige | que cáia en obridança
303:27de mia tía, que aquesto | nunca lle venna emente.”
303:29“Aquesto que me tu rógas | farei éu de bõa mente,
303:30tanto que hoi mais téu feito | nono metas en balança.”
303:31Desto que diss' a omagen | foi a moça espantada,
303:32pero recebeu esforço | de que foi mui conortada;
303:34e depois que soub' o feito, | houve na Virgen fïança.
303:38e do que sabor havía | fez-ll' end' amor e pitança.
304Esta é como Santa María de Ribéla non quér que arça outr' óio ant' o séu altar senôn d' olivas que seja ben claro e muit' esmerado.
304:1Aquela en que Déus carne | prendeu e nos déu por lume,
304:5en ũ' aldea que nome | há Ribéla, u soía
304:8non ficou, que é da Virgen | que sempre bẽeita seja,
304:9en que há ben cinc' altares, | u gran vertude sobeja
304:10móstra Déus no que é dela: | Ca non pód' i arder lume
304:13non é que ant' o da Virgen | arça; e est' é provado
304:18atán tóste se matavan, | que sól non deitavan lume.
304:21ende cada que o próvan, | e por esto son tornados
305Como Santa María fez ũa carta de pẽedença que tragía ũa mollér pesar mais en ũa balança que quant' haver poséron na outra
305:6de fazer per que perçades | d' haver de Déus galardões. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
305:7Esto foi dũa mesquinna | mollér que pecador éra,
305:8e confessou-s' a un frade | dos pecados que fezéra;
305:10que do perdôn pediu carta, | mostrando muitas razões
305:11por que a haver devía | ao frade que lla désse.
305:12E el déu-lla de tal guisa, | mandando-lle que fezésse
305:13serviç' a Santa María | per que sa mercee houvésse,
305:18Mas atán muit' éra póbre | que pidía as rações;
305:19e u quér que ela ía, | sempre sa carta levava
305:20dentr' en ũa seeleira | en que a mui ben guardava;
305:25un cambiador que cambiava | d' haver mui gran quantidade,
305:28e ela pediu-lle algo | por aquela que non érra.
305:32que non tragu' ergu' esta carta, | que é de mia pẽedença”
305:35El entôn leeu a carta, | e ante que lla tornasse
305:36disse-lle que lle daría | sobr' ela quanto pesasse,
305:37e que esto lle faría, | e d' al non se traballasse
305:40outorgou-lle que posésse | a carta ena balança;
305:41mas que lle désse o peso | dela lógo sen tardança,
305:42que non morresse de fame | a 'scusa polos rancões.
305:44se fez lógo, que na outra | non pode pois meter nada
305:45que tanto per ren pesasse, | esto foi cousa provada,
305:49mas pero non meteu tanto | na balança que movê-la
305:51que meteü na balança, | chẽos de prata e d' ouro; (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
305:52mas mui mais pesou a carta | en que havía tesouro
305:53daquel que perdõar póde | crischão, judéu e mouro,
305:54atanto que en Déus hajan | ben firmes sas entenções.
305:56mercee que se leixasse | do peso, e lle daría
305:57quant' ela do séu quisésse, | per que sempre viviría
305:60que o fezéss', e foi feito; | e lóg' a Virgen loaron
306Como Santa María fez converter un herége en Roma que dizía que Santa María non podía seer virgen e haver fillo.
306:2a dizer que Déus non póde | quanto xe quisér fazer.
306:4por que fezo Déus as cousas | que non éran ant' e son
306:8a un herége en Roma, | e contan que foi assí, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
306:9dũa omagen que éra | da Virgen, com' aprendí,
306:11Esta eigrej' é aquela | que chaman de Leterán,
306:12que do 'mperador foi casa | que nom' houv' Octavïán;
306:14mui nóbre e mui ben feita | e que costou grand' haver.
306:15Alí ést' ũa omagen | da Virgen que non há par
306:17vẽo o ángeo do céo, | per que s' houve d' emprennar (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
306:19E tan bon maestre éra | o pintor que a pintou,
306:20que fezo que semellasse | que quando a saüdou
306:23e fez que tevésse cinta | ven como prennada sól
306:26e disse aos crischãos: |Veede que ides creer: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
306:27que Santa María virgen | foi, sól non dizedes ren,
306:28ca vedes que ten a cinta | como mollér prenne ten
306:34o ventr', assí come ante | que foss' ela conceber.
306:37Esto fez Déus por sa Madre, | por mostrar que con razôn
306:38foi prenne, seendo virgen | depois que el foi nacer.
307:5que é madr' e filla daquel Déus que fez
307:9de toda-las cousas que pód' hóm' achar
307:12que veen de longe os que van alá,
307:13que Mongibél chaman, e de fógos dá
307:16que en aquel monte fógo s' acendeu
307:22que cuidaron todos morrer a door.
307:24e quarenta noites, que nunca quedou
307:25atá que Santa María se mostrou
307:28“Se tu quéres que se tólla este mal,
307:29un cantar me façan que seja atal
307:31O hóme bõo, que aquesto veer
308:2sól que am' a Déus, séu Fillo, | que soub' ela muit' amar.
308:4que mostrou en ũa vila | que Rara sóen chamar,
308:6por ũa mollér a Virgen, | que non houve nen há par.
308:9de lle fazer nulla cousa | que lle jouvéss' en pesar,
308:12rogando-lle que do démo | a guardass' e de pecar
308:14Mas Déus, que dá as doores | a muitos polos provar,
308:15lle déu tal enfermidade | que começou a inchar
308:17assí que todos cuidavan | que quisésse rebentar;
308:21que por Déus aa eigreja | punnassen de a levar,
308:22que ant' o altar podésse | o Córpo de Déus fillar.
308:25e des que foi comungada, | mantẽente sen tardar
308:35a Virgen Santa María, | que se sab' amercẽar
308:36dos coitados que a chaman, | e sabe galardõar
308:38u é todo ben comprido, | que nunca póde menguar.
309:3Dest' un fremoso miragre | vos direi que foi verdade
309:4que mostrou Santa María | en Roma, nóbre cidade,
309:5eno tempo que ja éra | tornada en creschandade,
309:10en que Déus quis prender carne | e fazer dela sa Madre.
309:11En aquel tempo tan bõo, | de que vos éu óra digo,
309:16desta Virgen grorïosa | que sempre bẽeita seja,
309:18en que fosse Déus loado | e ela que é sa Madre.
309:20e porend' un hóme bõo | lles disse que se tevéssen
309:23Onde foi pois ũa noite | que o Papa xe jazía
309:25a si vĩir ũa dona | mui nóbre que lle dizía:
309:27e porên te rógu' e mando | que digas a esta gente
309:28de Roma que mia eigreja | façan lógo mantenente
309:32viu essa mẽesma noite | que o Papa; e sentindo
309:33que de Déus aquesto éra, | foi chorand' e non riíndo
309:37que lle mandou que fezésse | sa eigreja, sen mentira,
309:38en que foss' ela loada | e Déus, verdadeiro Padre.
309:39“E demais, por sinal déu-me, | por que éu esto creesse,
309:40que na sa fésta d' Agosto, | u éu visse que caesse
309:42en que fosse Jesú-Cristo | load' en ela, sa Madre.”
309:44e ben é que atendamos | aquel día sinaado;
309:48viron caer tanta néve | que tod' un campo foi chẽo;
309:49e entôn comprar mandaron | aquel logar, que allẽo
309:50éra, en que hoj' é feit' a | eigreja da Virgen Madre.
309:57de que ele prendeu carne, | que foi mui maravillosa
309:58cousa da que el crïara | fazer pois dela sa Madre.
310:6foi des que a fez séu padre
310:15que lle disso: “Déus o santo
310:19que por nós prendeü mórte
310:23que por dar a nós saúde
310:27que me léves u te veja
311Como Santa María de Monsarrat resuscitou un hóme que ía alá en romaría e morreu na carreira.
311:1O que diz que servir hóme | aa Virgen ren non é,
311:6ca descre' en Déus, séu Fillo, | e en ela que Madr' é.
311:8que d' entender é mui bõo | a quen i mentes parar,
311:9que a Virgen grorïosa | de Monssarraz quis mostrar
311:10por un hóme que a sempre | servía con mui gran fé.
311:13e rogou-lli que na fésta | qu' é en meógo do mes
311:21assí que feriu un deles | aquel hóme, que morrer
311:23que en quen fér lóg' afoga | ou talla ou queimar faz.
311:24Mais aquel hóm' afogado | foi, que pera Monssarraz
311:29nen te guardou desta mórte, | per que o dém' infernal
311:32des i que o soterrassen, | ca tal éra come pez
311:37demais perdísti grand' algo | que lle désti; mais a mi
311:42fora, se non foss' a Virgen, | que chav' é de nóssa fé,
311:43que me livrou de sas mãos | u éra en poder séu;
311:46de ren que por ela faça, | ca mui ben empregad' é.”
311:49que sempre seja loada | enquanto o mundo for,
312Como o cavaleiro non pude comprir sa voontade con sa amiga na casa en que lavraran a omagen de Santa María.
312:1Non convên que seja feita | niũa desapostura
312:2eno logar en que seve | da Virgen a sa fegura.
312:4os que creen ena Virgen, | que é Sennor de nobrezas,
312:5que mais ama limpidõe | que avarento requezas,
312:9Déus e Rei, que por tirar-nos | do inférno tẽevroso
312:11Esto foi dun cavaleiro | que apóst' e fremos' éra
312:15E rogou a un maestre | que mui ben a entallasse;
312:16e porên dentr' en sa casa | lle déu en que a lavrasse
312:17ũa cámara fremosa | e hórt' en que s' apartasse,
312:23Des que tod' esto foi feito, | o cavaleiro fillou-a
312:24e a un bon mõesteiro | que havía i levou-a,
312:25a que a el prometera, | e tan tóst' apresentou-a,
312:29ficou dela en tal guisa | que sól comer nen bocado
312:32e pero que se deitava | pera dormir, non dormía;
312:35Mais entrou-ll' en voontade | que aquelo non fezésse,
312:36mais que s' esforçasse muito, | o mais que ele podésse,
312:37e que buscasse carreira | per que a mui ced' houvésse,
312:40per que a haver podésse, | e ar catou mandadeiras
312:41que ll' envïou, alcaiotas | véllas e mui sabedeiras
312:44del, per que a poucos días | a venceron e vẽéron
312:45a el, e fezéron tanto | que a sa casa ll' a trouxéron. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
312:49aquesto fazer non pode, | empéro que prazenteira
312:52e foron jazer a outra; | e lógo que se deitaron,
312:55Onde con nojo da casa | que houve, o cavaleiro
312:58que sól podésse con ela | haver prazer nen folgura.
312:59Entôn aquel cavaleiro | entendeü que errara
312:61omagen da Virgen santa, | e que a ela pesara
312:66que aa Virgen fezéra, | que con Déus é na altura.
312:68que pose ant' a omagen | da por que o mundo cata;
313Esta é da nave que andava en perígoo do mar, e os que andavan en ela chamaron Santa María de Vila-Sirga, e quedou lógo a tormenta.
313:2consello, pono a Virgen, | de que Déus quiso nacer.
313:4sa graça ca d' outro santo, | pois que Déus quiso fillar
313:8que loaredes séu nome; | aínda vos mais direi:
313:9connoceredes de cérto | que sabença do gran Rei,
313:25e santos muitos e santas, | outorgando que roméus
313:28e ben cuidavan que fossen | mórtos, non houvéss' i al;
313:29mais un crérigo que éra | i, pois viu a coita tal
313:31que ela en Vila-Sirga | fez e faz a quantos van
313:32i mercee e ajuda | pedir das coitas que han,
313:44e a ta virgĩidade, | per que s' o mundo mantên.
313:47Pois que tu en Vila-Sirga | aos cégos lume dás
313:48e ressuscita-los mórtos | pela vertude que hás,
313:64que o crérigo adusse | a Vila-Sirga, u faz
313:66E porende lle roguemos | que nos faça ben viver.
314Como Santa María guareceu ũu cavaleiro de Segóvia que havía perdudo o lume dos ollos.
314:2E desto vos dizer quéro | un miragre que éu sei
314:3que fezo Santa María, | segund' en verdad' achei;
314:7que ũa dona i éra | que muito de coraçôn
314:8amava Santa María | mais que quantas cousas son;
314:9e do que porên ll' avẽo | non vos ên negarei ren.
314:12porên foi veer sa fonte | que éra end' a mellor
314:16viçosos cab' ũa fonte | que éu hei; des i caçar
314:21sa mollér que i folgasse; | mais a que o mundo ten
314:22en poder e que é Madre | de Déus, fezo que decer
314:24E ela orou tan muito, | que fillou ên desprazer
314:26que a mia mollér dissésse | que vẽésse pera mi?”
314:28oraçôn faz na eigreja, | e semella que há i
314:31e demais que foi fazê-la | en un ávol muradal
314:33dizede-lle que se venna, | ou que se vaa daquên.”
314:38E lógo chegou a dona | aas vózes que oiu;
314:41que séu lume lle tornasse, | ca: “Muitas vezes avên
314:42que érran por séus pecados | os hómees muit' a Déus;
314:51cobrou aquel cavaleiro | pola Virgen que aduz
314:52sempr' a nós ben e saúde, | que guaanna do que na cruz (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315Esta é como Santa María guareceu en Tocha, que é cabo Madride, un meninno que tiínna ũa espiga de triígo no ventre.
315:2per que séu santo nome | dev' a seer mui loado. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:4que fez Santa María, | e d' oír saboroso,
315:6que vos contarei óra, | se me for ascuitado.
315:9que havía pequeno, | que mais ca si amava,
315:10que a perder houvéra, | se non fosse guardado
315:16agarimou o moço | a feixes que estavan
315:17feitos d' espigas muitas, | que todos apannavan,
315:19que llo guardass'. E lógo | o meninno achada
315:21de triígo, que na boca | meteu e que passada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
315:23tan muito, que o ventre | lle creceu sen mesura.
315:25porque cuidou que éra | mórto per sa ventura
315:27E cuidando que éra | de poçonna aquel feito
315:30que sempre sospeitava | que morress' afogado.
315:32que a Santa María, | que éste nóss' espello,
315:45senôn que a espiga | lógo lla saír viron
315:49que faz taes miragres | e outros mui maiores;
316Como Santa María fillou vingança do crérigo que mandou queimar a ermida, e fez-lla fazer nóva.
316:2o que a Santa María | s' atrev' a fazer pesar.
316:3Desto direi un miragre | que conteu en Portugal,
316:5e vós punnad' en oí-lo | por aquel que pód' e val,
316:7de fazer con que lle pese, | nen vos atrever per ren
316:9nen que tennades en pouco | séus feitos nen en desdên,
316:10mais que sempre a sabiades | servir, temer e amar.
316:12que sas cantigas fazía | d' escarnno mais ca d' amor,
316:20assí que de muitas partes | viínnan alí roméus;
316:25por est' outra que vos digo; | e mandou lóg' un tiçôn
316:26fillar e põer-lle fógo, | assí que a fez queimar.
316:27Deste feito que fez ele | muit' aa Virgen pesou,
316:29assí que d' ambo-los ollos | Martín Alvítez cegou,
316:35E des que foi toda feita, | fez missa dizer alí
316:37e tan tóste que foi dita, | per quant' end' éu aprendí,
316:39de gran prazer que havía, | ca aquest' avĩir sól
316:40que hóme con prazer chóra, | e diss' el: “Sennor, éu fól
316:41fui de que trobei por outra | dona, ca niũa pról
316:43que enquant' éu vivo seja, | nunca por outra mollér
317Como Santa María se vingou do escudeiro que déu couce na pórta da sa eigreja.
317:5que quis mui felôn
317:15O escudeiro que vos dixe chegou
317:16e viu ũa moça, de que se pagou,
317:17que forçar cuidou;
317:25que daquel que viu
317:31O escudeiro, tanto que viu fugir
317:36per poucas que de sanna sandeu tornou,
317:38que a couces toda-las britaría.
317:40quis acabar aquelo que prometeu,
317:46Fillo da Virgen, a que desprazía.
317:51en tal guisa, que pois nunca disse ren
318Como Santa María se vingou do crérigo que furtou a prata da cruz.
318:4un miragre mui fremoso, | e creo que foi assí;
318:5que fez a que do linnage | deceu do bon Rei Daví,
318:7En Fita conteceu esto, | en ũa vila que jaz
318:9ena eigreja da Madre | de Déus, a que muito praz
318:11Alí un crérig' havía | de missa, que devoçôn
318:15Este cada que podía | mui de grad' ía furtar;
318:21se foi que ren non sabía | daquel feit' e a mentir
318:22se fillou, dizendo muito: | “Hóm' ou mollér que soubér
318:26móstra sobre quen tal feito | fez; e o que non dissér
318:28E poi-lo todos disséron, | a que o mundo mantên
318:29o cegou d' ambo-los ollos | que deles sól non viu ren,
318:32que se lle fez atán grande | o nariz, que lle deceu
318:34que chegou aas orellas. | E quen verdade quisér
318:40que non quis matar aqueste, | mas pose-lle tal sinal
318:41por que quantos lo pois vissen | leixassen de fazer mal;
318:42e dereit' é que tal haja | quena en pouco tevér.
319:4a ela séu Fillo, que enfermidades
319:6que a quena chama non é vagarosa.
319:9houvér, saberedes que faz mui guisado
319:10o que faz serviç' a esta pïadosa.
319:12desta Virgen santa que bẽeita seja,
319:13que chaman Teren'; e quen quér que deseja
319:15que haja de ravia ou d' outra doença,
319:17desta Virgen santa, que nos atrevença
319:18dá que a sirvamos come gracïosa.
319:20un hóme que muito na Virgen fïava;
319:21e ũa sa filla a que muit' amava
319:23que a non podían tẽer en prijões,
319:25nen aínda santos a que orações
319:29nen sabían que lle valvéss' érgo mórte;
319:32Des i prometeron que a levarían
319:34que saúd' houvésse. E porên trigosa
319:40que a ta mercee santa i ajude;
319:45muito dos séus ollos, que foron chegando
319:47Tanto que a moça que éra doente
319:50que a deslïassen, ca a merceosa
319:52tal que se sentía que ben sãa éra.
319:58ao que a chama, é muit' avondosa.”
319:63que é de Déus Madr', e muito a loaron;
319:66que a sa mercee non é dovidosa.
320:2o ben que perdeu Éva.
320:3O ben que perdeu Éva
320:7O ben que perdeu Éva
320:11O ben que perdeu Éva,
320:15O ben que perdeu Éva
320:19O ben que perdeu Éva
320:23O ben que perdeu Éva
321Esta é como Santa María guareceu en Córdova ũa moça dũa grand' enfermidade que havía.
321:1O que mui tarde ou nunca | se póde por meezinna
321:3Ca o que física manda | fazer por haver saúde
321:6vos direi un séu miragre | que fez en ũa mininna.
321:8enfermedades mui fórte | que na garganta havía,
321:9a que chaman lamparões, | que é maa maloutía;
321:10e passara ja tres anos | que esta door tiínna.
321:11Sa madre con coita dela, | en tal que lla ben guarissen,
321:13nen a físicos da térra, | rogando-lles que a vissen,
321:15Mais eles, por nulla cousa | que lles désse, non podéron
321:17pero todo-los dinneiros | que ela lles déu houvéron,
321:18assí que a mollér bõa | ficou ên cona espinna.
321:19A mollér con esta coita | non sabía que fezésse
321:20e do haver e da filla | que consello i presésse;
321:21mas entôn un hóme bõo | conssellou-lle que dissésse
321:25que sól que ponnan sas mãos | sobre tal door, saúde
321:26han. E porên vos consello | que sejades mannaninna
321:29e des que llo houvér dito | ben sei lógo sen contenda
321:30que el Rei por sa mercee | vos acorrerá aginna.”
321:32a esto que me dizedes | vós respond' assí e digo
321:33que o que me consellades | sól non val un mui mal figo,
321:34pero que falades muito | e tóste com' andorinna.
321:35Ca dizedes que vertude | hei, dizedes neicidade;
321:38da Virgen que é envólta | ena púrpura sanguinna.
321:41e beva-o a meninna | do cález que sobr' a ara
321:48foi do braç' e da garganta | pola Sennor que dá vida
321:49aos que aman séu Fillo, | e tal saúde comprida
322Como Santa María guariu ũu hóme en Évora que houvéra de morrer dun ósso que se ll' atravessara na garganta.
322:1A Virgen, que de Déus Madre | éste, Filla e crïada,
322:10un gran miragre que fezo | esta Sennor muit' honrrada.
322:11En Évora foi un hóme | que ena Virgen fïava
322:12muito e que cada día | a ela s' acomendava;
322:14que houvér' a seer mórto | a desóra, sen tardada.
322:19a houve de tal maneira | que cuidou ser afogado;
322:21assí que en pouca d' hóra | o houve tan fórt' inchado,
322:22que fôlego non podía | coller nen ar falar nada.
322:23Assí esteve gran tempo | que sól comer non podía
322:25atá que chegou a fésta | da Virgen Santa María,
322:26que cae no mes d' agosto, | quand' ela foi corõada.
322:32que todos cuidaron lógo | que éra chegard' a mórte.
322:33Mas a Virgen grorïosa, | que dos cuitados cõórte
322:34éste, non quis que morresse | alí daquela vegada,
322:35mas guisou que en tossindo | lle fez deitar mantẽente
323Como Santa María ressucitou ũu meninno en Coira, ũa aldea que é préto de Sevilla.
323:1Ontre toda-las vertudes | que aa Virgen son dadas,
323:2é de guardar ben as cousas | que lle son acomendadas.
323:3Ca ela, que é guardada, | póde guardar sen contenda
323:4ben o que ll' a guardar déren | e tẽer en sa comenda.
323:6que fez esta que ja outros | há feitos muitas vegadas.
323:8no tempo que Aboíucef | passou ben pelo estreito
323:11Alí éra un bon hóme | que un fillinno havía
323:12pequeno, que tant' amava | com' a vida que vivía;
323:17quiséra éu que tu visses | min com' éu vi téu avóo,
323:18méu padre, que me fazía | muitas mercees grãadas.”
323:23Aquel hóme que séu fillo | pera soterrar estava,
323:33e guardou as outras cousas, | que non achou pois falida
323:35E achou séu fillo vivo | e preguntou-lle que éra,
323:37e el lle disse que ũa | dona con el estedéra
323:38que o guardara dos mouros; | e sas cousas ben guardadas
323:39foran, que sól non tangeran | en elas, nen nïún dano
324Como Santa María guareceu en Sevilla ũu mudo que havía dous anos que non falara.
324:1A Sennor que mui ben soube | per sa lingua responder
324:5que mostrou Santa María, | aquela que foi parir
324:6Déus e hóme Jesú-Cristo, | que por nós quis pois morrer.
324:8dũa omagen mui béla | que trouxéra el Rei i
324:9da Virgen Santa María, | que éu per méus ollos vi
324:12que quen quér que a viía | folgava-ll' o coraçôn;
324:15Ond' avẽo pois na fésta | do día en que naceu
324:16esta Virgen grorïosa | que nos muito mal tolleu
324:17que o démo nos fazía | e ena graça meteu
324:18de séu Fillo Jesú-Cristo, | que quis hóm' e Déus seer;
324:19esse día que vos digo | el Rei sa missa oiu
324:20na grand' eigreja da Sée, | que se nunca ên partiu
324:21atá que foi toda dita; | mais o póblo lle pediu
324:22que aquela sa omagen | lles fezéss' alí trager.
324:23E el Rei con amor grande | que havía do logar,
324:25outorgou-lles a omagen, | que non quis per ren tardar
324:26que lla non trouxésse lógo, | sen fillar neún lezer.
324:27E foi lóg' a sa capéla, | que se non deteve ren,
324:30loand' a que é loada | e deve sempre seer.
324:31E tanto que a omagen | aa eigreja chegou,
324:32un mudo que dentr' estava | per sinas empreguntou
324:33que ér'; e pois llo disséron, | a lingua se lle soltou
324:35Dous anos foron que nunca | falara el tal nen qual;
324:36mais o que primeiro disse | foi: “Santa María, val,
324:42que tan fremoso miragre | foi ben ant' eles fazer.
325:3Ca a que nos abr' os braços | e o inférno nos sérra,
325:8miragre que fez a Virgen, | e d' oír mui saboroso;
325:12mollér a que davan pẽa | cada día muit' esquiva
325:16dun logar en que miragres | faz a de Déus Madr' e Filla,
325:17que Tudía é chamado; | e d' oír a maravilla
325:18que avẽo deste feito | muito m' ende prazería.
325:20dũa moura que o démo | fillou pera si en sórte,
325:21que enfermidade grande | adusse mui tóst' a mórte;
325:22mais enante que morresse | amba-las chamar fazía.
325:23E conssellou-lles que fossen | mouras e crischãidade
325:26e que con mouros mui ricos | a ambas casá-las faría. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
325:29que lles non ficassen sãos | coiros nen nervos nen vẽas,
325:31A ũa disse con medo | que o faría de grado;
325:34aa eigreja da Madre | de Déus que é en Tudía.”
325:41que pan non comeu bocado | nen beveu agua nen vinno,
325:42atá que préto de Silve | foi quando aluzecía.
325:44que ían cavar as vinnas, | deles brancos, deles louros;
325:48que ían veer sas vinnas, | todos sas lanças nas mãos;
325:49e entendeu que séus sonnos | non foron falssos nen vãos,
325:52da Virgen Santa María, | que é bẽeita e seja,
325:62que me sacou de cativo | u mui coitada jazía.”
325:63Eles déron-ll' algu', e foi-se. | E lógo que foi entrada
325:65caeu-ll' o colar do cólo, | que se non deteve nada;
326Como Santa María de Tudía prendeu os ladrões que lle furtaron as colmẽas.
326:3Ca a Sennor que o atán ben dá
326:8un gran miragre que fez ũa vez
326:10e daqueles que foron i o sei.
326:15Onde foi que un hóme mui fïél
326:17sas colmẽas, de que podéss' haver
326:20saberá que as poséron alí
326:25assí que non envergonnaron ren
326:26a ela neno que morreu na cruz.
326:32que de toda a térra a redor
326:37atá que os viu jazer como jaz
326:42os prendeu, que non atendeu a cras.
327Como Santa María guariu o crérigo que se lle tornaran as pérnas atrás porque fez ũus panos mẽores dun pano que furtou de sôbelo altar.
327:4un miragre mui fremoso | que fez a Madre do Rei
327:10que está fóra da vila, | assí com' oí contar.
327:15Un crérigo da eigreja | que o viu alí seer,
327:16creceu-ll' ên tal cobiíça | que o foi lógu' ên toller, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
327:18panos con que cobriss' ende | o con que ía pecar.
327:19E pois que os houve feitos | e con eles se cobriu,
327:22que ll' entraron tan de rijo | que os non pod' ên tirar.
327:23E con mui gran coita féra | que havía de door,
327:25rógo-te que éu non moira | assí, se t' ên prazer for.”
327:26E do érro que fezéra | fillou-s' a mãefestar
327:33e ela guariu-o lógo, | que non prendeu i afán;
328Esta é como Santa María fillou un logar pera si eno reino de Sevilla e fez que lle chamassen Santa María do Pórto.
328:1Sabor há Santa María, | de que Déus por nós foi nado,
328:2que séu nome pelas térras | seja sempre nomeado.
328:3Ca se ela quér que seja | o séu nom' e de séu Fillo
328:6el e o dïab' antigo | que o fez séu avogado.
328:7E desto mui gran miragre | a que éste Madr' e Filla
328:9préto de Xerez, que éste | eno reino de Sevilla
328:10un logar que Alcanate | soía seer chamado.
328:14tant' é, que de dur sería | en un gran día contado.
328:16o grand' e o que a térra | parte per muitos logares,
328:17que chaman Mediterrano; | deis i ambos e dous pares
328:18s' ajuntan i con dous ríos, | per que ést' o lóg' honrrado.
328:19Guadalquivir é un deles, | que éste mui nóbre río
328:20en que entran muitas aguas | e per que ven gran navío;
328:21o outro é Guadalete, | que corre de mui gran brío;
328:25que Çalé britaron toda, | gran vila e muit' honrrada,
328:26e o haver que gãaron, | de dur sería osmado.
328:29e do que mestér havía | a fróta ben avondando,
328:30per que fosse mais aginna | aquel feit' enderençado,
328:35e ar dizer-ll' outro nome, | de que han gran desconórto
328:37de que ven a nós gran dano | e a vós fazen i tórto.
328:40e mandou a sa jostiça | que lógo sen detardada
328:41que pola hóst' ascuitando | de pousada en pousada
328:50quería que do séu nome | foss' aquel logar chamado.
328:52temendo que non crecesse | sobr' esto vólt' ou baralla
328:53ontre mouros e crischãos; | mais a Virgen, que traballa
328:55Ca ao alguazil mouro | fezo lógo que falasse
328:57que aquel logar tan bõo | pera crischãos fillasse.
328:59ca entendeu ben que Cádiz | mais tóste pobrad' houvésse;
328:60mas temendo que o mouro | por engano o fezésse,
328:61non lle quis responder nada | a cousa que lle dissésse.
328:64se esto que vos éu rógo | o faço por null' engano,
328:66que póde seer, se este | feito non for acabado.”
328:68d' outras aldeas que éran | do Gran Mar todas na beira,
329Como déus fez a un mouro que fillou a oférta do altar de Santa María que se non mudasse do logar.
329:4de furtar ren do da Virgen, | que faz os céos abrir
329:9que de mouros mui gran gente | vẽéron correr alí
329:13meallas d' our' e dinneiros | que poséron no altar
329:14a honrra da Virgen santa, | de que Déus quiso nacer.
329:17que do Espêrito Santo | s' emprennou sen null' afán
329:19virgen; e des que foi prenne | ar pariu fillo barôn
329:21que sôbrelos anjos todos | quantos eno céo son (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
329:23Onde, pero que os mouros | non teman a nóssa fé,
329:24tod' esto da Virgen santa | tẽen que gran verdad' é;
329:26e cada un do que teve | foi sobr' o altar põer.
329:32mais ante que aa pórta | chegasse, cégo tornou
329:34ben come madeiro duro, | que se non pode mover.
329:38mandou que buscá-lo fossen | e pera el o trager.
329:45gu' e atal com' ũa pédra. | Diz un deles: “Que farei? (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
329:50a companna que se fora, | non viü i ren seer.
329:52foi furtar a oferenda, | que lle Déus aquesto faz;
329:55Aquel mouro que estava | mui mais negro que o pez
329:60viu polo prazer da Madre | daquel que morreu na cruz.
330:2ant' e depois que foi nada?
330:7Gabrïél e que sería
330:8Qual é a que sen mazéla
330:12Qual é a que sempre bõa
330:14Qual é a que per séu siso
331:1Ena que Déus pos vertude | grand' e sempr' en ela crece,
331:4que o que en ela cree | non busc' outra meezinna;
331:5que quant' é o mal chus fórte, | tanto o tól mais aginna,
331:9de sas graças e mercees, | e que por nósso ben vẽo
331:10Jesú-Crist' en ela carne | fillar con que nos nodrece.
331:11Ũa mollér houv' un fillo | que mui mais ca si amava,
331:14como madr' a fillo beija | con que muit' afán padece,
331:17e o dóo que por ele | entôn sa madre fazía,
331:26e muit' hei coraçôn fórte | que agora non perece.”
331:30come a mollér transsida | que ni un nembro non mece.
331:34que tornou porên sandía; | ca muitas vezes contece
331:35que con gran coita o siso | pérden os que mui coitados
331:37assí que todo-los santos | éran ja dela nojados
331:38andando dũus en outros. | Mas a que nunca falece,
331:41foi assí que atán tóste | lle déu lógo sãidade:
332Esta é como en ũu mõesteiro eno reino de Leôn levantou-se fógo de noite, e mató-o a omage de Santa María con o véo que tiínna na cabeça.
332:5maior o déu a sa Madre, | de que ele quis nacer
332:8que avẽo en Carriço, | per com' en verdad' achei,
332:9un mõesteiro que éste | préto de Leôn, e sei
332:10que o fez Santa María | por sa vertude mostrar.
332:12e há i ũa omagen | que ten séu Fillo, mui bél
332:19Onde foi ũa vegada | que palla deitaron i
332:21por gran frío que fazía, | e ar deitaron lógu' i
332:26a chama del, que s' houvéra | ao altar a chegar.
332:28nen quis que aquele fógo | podésse adeant' ir;
332:32ante foi tan tóste mórto | polo prazer da que ten
332:35que ordinnou que o véo | delgado mais ca cendal
332:36podéss' amatar o fógo | e non sofrer que mais mal
332:37fezésse do que fezéra, | por vertud' esperital
332:39Entonce a sancreschãa, | que dormía, s' espertou
332:41monjas e aa eigreja | foi; e pois que dentr' entrou,
332:42viu tod' esto que ja dixe | e foi-o lógo contar
332:44por vos mostrar gran miragre | que óra conteu a min;
332:45e sei que poi-lo oírdes, | diredes, par San Martín,
332:46que d' outro maior daqueste | nunca oístes falar.”
332:47Lógu' entôn a abadessa, | que éra bõa mollér,
332:50que dest' a Santa María | sabiamos loores dar.”
333Como Santa María de Terena guariu ũu hóme contreito que andava en carreta mais havía de quinze anos.
333:2en aqueles que a chaman | de coraçôn noit' e día.
333:3Ca por esto quis Déus dela | nacer, que dos pecadores
333:4foss' ant' el por avogada, | des i que todas doores
333:6somos que sobre los santos | todos há tal melloría.
333:7E porên vos direi óra | un miragre que há feito
333:9en un mesquinno que éra | de todos nembros contreito
333:10si que en carret' andava | mais de quinz' anos havía.
333:17pera a sa Madre Virgen | que o guariss'; e rogava
333:18el sempre a Grorïosa | que daquela malautía
333:20ja houve per muitas térras, | assí que houve chegado
333:23Pois que foi ena eigreja | da Sennor de ben comprida,
333:24fez fazer candeas lógo | que sa oraçôn oída
333:30aa Virgen grorïosa | o mellor que el podía.
333:31As gentes que o viían | assí tolleit' e perdudo,
333:32maravillavan-se dele; | mais quise Déus que sabudo
333:33foss' ante que fosse são, | e de todos i veúdo,
333:34por que foss' este miragre | mais provado todavía.
333:37que ll' houvésse pïadade, | foi-se-ll' o temp' alongando,
333:38que non pud' haver saúde | tan tóste com' el quería.
333:44mais, que fez a Virgen santa, | dos pecadores vogada?
334Como Santa María de Terena resorgiu ũu hóme que morrera de sandece e tornó-o são.
334:5que houv' ũa vez guarido | un mancebo lavrador
334:6dun mui gran mal que havía, | que lle fezéran fazer.
334:8morou con un bõo hóme | que el mui de coraçôn
334:14séus bois con que lavrar fosse, | pois viu que se non erger
334:16e que mui ben del penssassen | a sa companna mandou.
334:28que no vinno mal havía, | e diz: “Pero me mandar
334:29foi mia ama que llo désse | a méu am', ant' éu provar
334:32que siíra non havía. | E séus parentes porên
334:33levárono a Terena, | que lonj' é de Santarên;
335Como Santa María converteu un gentil que adorava os ídolos, porque havía en si pïadade e fazía caridade aos póbres.
335:2assí naturalment' ama | os en que há caridade.
335:3En amar os que ben fazen, | Déus, Déus, non me maravillo,
335:4pois aquel que é bondade | comprida se fez séu Fillo,
335:5que fez os montes mui grandes | e fez o grão do millo,
335:7E por dar a cada ũu | segundo o que merece,
335:8fez todo quanto veemos | e o al que non parece;
335:9e o que non cree esto | muito per faz gran sandece
335:10e que a cabeça toda | ten chẽa de vãidade.
335:12Jesú-Cristo e a Virgen | que é sa Madr' e sa Filla,
335:14que rico e avondado | éra d' haver e d' herdade.
335:15E pero que gentil éra | e que en Déus non criía,
335:16dava de grad' aos póbres | o mais do que el havía.
335:19Onde foi que aquel hóme | bõo e sen tod' engano
335:21e caro todo a póbres, | que non catou pról nen dano
335:22que ll' ende porên vẽésse. | Mais a que por homildade
335:26por Déus, dade-lle que cômia, | e a nós mentes parade
335:31de que papelinnas faça | que dé a este meninno,
335:32que me non moira de fame, | ca non peço pan nen vinno.”
335:39Eles fezérono lógo; | e des que foi ben caente,
335:44pera dar-ll' aquelas papas | que a séu fill' adubara
335:45e achar sól nona pode, | e cuidou que se mudara
335:47ũa mollér con séu fillo, | que agor' aquí estava.”
335:50Entôn s' acordaron todos | que fazían neicidade
335:51buscar o que non podían | achar per nulla maneira;
335:54que buscada non hajamos, | sen duvida end' estade.”
335:55Pois que ll' aquesto disséron, | a sa casa déu tornada
335:58que avondar podería | a todo-los da cidade.
335:62muito que daquesta cousa | lle déssen certãidade,
335:64que fill' en braço trouxésse, | ou que nom' havía essa,
335:65que ll' a verdade disséssen, | e fezo-lles gran promessa.
335:69se há ontre vós omagen | que non han estes pagãos,
335:72que de Déus foi Madr' e Filla, | e crïada e esposa,
335:79Quand' o gentil oiu esto, | rogou que o batiçassen,
335:80e esto foi lógo feito; | e ar rogou que rogassen
335:84aa Virgen grorïosa, | que é Sennor das sennores,
335:85que móstra grandes miragres | sempre aos pecadores,
335:86por fazer que sejan bõos | e se partan de maldade.
336Esta é como un cavaleiro que éra mui luxurïoso, per rógo que fezo a Santa María, houve cambïada a natura que nunca pois catou por tal preito.
336:1Ben como punna o démo | en fazer-nos que erremos,
336:6por que mercee hajamos | de Déus, que sempr' atendemos.
336:7E daquest' un gran miragre | que oí dizer-vos quéro,
336:8que fezo ũa vegada | maravillos' e mui féro
336:9a Virgen mui grorïosa, | de que gran merce' espéro;
336:11Esto foi dun cavaleiro | que de coraçôn amava
336:12a esta mui Grorïosa | e que sempre a loava
336:18éra que mais non podía | seer, per quant' aprendemos.
336:21mais depois ll' escaecía, | como hóme que s' obrida
336:22e que non é en séu siso, | e de taes connocemos.
336:27cada que fezérmos érro. | Porend' a ta santidade
336:28rógo que m' hajas mercee | e pola ta pïadade
336:30éu e os mais deste mundo | por pecados que fazemos.”
336:32e disse-ll: “A esperança | que hás en mi é perduda
336:33se daquesto que tu fazes | téu coraçôn non se muda
336:34e non leixas aquel érro | que nós muit' avorrecemos.”
336:38de que non seremos sãos, | se per vós non guarecemos.”
336:41éu farei que o méu Fillo | te cambiará a natura
336:42que ja mais esto non faças, | ca desto poder havemos.”
336:45o cavaleiro que ante | con gran luxúri' ardía
336:48mui bõa, assí com' hóme | que sempr' en séu ben avanta,
336:49por prazer da Grorïosa | que ao démo quebranta,
336:50a que sempre pecadores | porende loores demos.
337Como Santa María guardou un fillo dun hóme bõo que non morresse quando caeu o cavalo sobr' el.
337:2de mal, come aos outros | que nunca passaron mar.
337:4haveredes poi-l' oírdes, | que conteu a un barôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
337:5que a Ultramar quería | ir, e foi i en vijôn
337:8que con todos contendía; | e macar ll' ían dizer
337:9que ên ben se soltaría, | non llo quería creer,
337:11assí que lle-los tollía, | segundo que aprendí.
337:13que toda ren que achasse | entôn a redor de si
337:17que mui mais ca si amava; | porend' un día lle déu
337:18un séu caval' en que fosse, | polo mais apessõar.
337:20que dũa muit' alta ponte | foi o meninno caer
337:24Entôn a Virgen bẽeita, | que séu Fillo Salvador
337:27E mandou a esses santos | que o fossen acorrer
337:28que i estavan, e ela | foi o séu Fill' asconder
337:29con medo daquel braado, | que o non podéss' haver
337:33o meninn' e o cavalo, | que se non feriron ren;
337:36da boca de Rei Herodes | que llo quería tragar.
338Como Santa María guareceu na cidade de Évora ũu hóme que éra cégo.
338:1Muitos que pelos pecados | que fazen pérden o lume
338:3Desto direi un miragre | que fezo a Virgen santa,
338:4Madre de Déus grorïosa, | que nos faz mercee tanta
338:5que nos dá saúd' e siso | e ao démo quebranta,
338:6que nos quér ao inférno | levar, en que nos afume.
338:8que havía séu mancebo, | per com' aprix en verdade,
338:9que lle fazía serviço | lavrando-lle sa herdade,
338:10e a que muitas vegadas | dizía: “Vai e adú-me
338:13que a mais de sa fazenda | toda per ele tragía,
338:14ca non lle fazía cousa | de que houvésse queixume.
338:17que cegou d' ambo-los ollos, | e foron-se-ll' apertando
338:19Tan tóst' os que con el éran | pelas mãos lo fillaron
338:22dizendo: “Rei Jesú-Cristo, | tu que en Jordán no frume,
338:23Sennor, fuste batiçado, | fas que aquest' hóme veja.”
338:25que é de Santa María, | u gran vertude sobeja
338:28que fazían chama crara | sen fumo, non come teas;
338:30E jurou que en tal día | non comess' érga legume.
339Esta é como Santa María guardou ũa nave que non perigoasse no mar.
339:8mui fórte e mui nóbre e que sé
339:10que muit' adur pód' hóm' atal veer.
339:18assí que muita d' agua foi coller.
339:19Os que na nave ían lógu' entôn
339:23como a Virgen, que Madr' é de Déus,
339:24que sempr' ajuda e acórr' os séus;
339:32que sacassen, e non fezéssen al,
339:33a agua da nave. Mais a que val
339:37assí que non pód' entrar nen saír
339:41graças a aquela que nos mantên;
339:43en Alecant'. E lógo que chegou
339:47na nave, que non há tan sabedor
339:49que podésse calafetar mellor
339:50per cousa que i podésse meter.
339:52e os dous que éran mórtos comeu;
339:53e o que ficava vivo tendeu
339:56que fez muitos miragres, com' éu sei,
339:57por que a loo sempr' e loarei
340:6Ca Déus que é lum' e día,
340:9senôn por ti, que fust' alva.
340:10Tu és alva per que visto
340:11foi o sól, que éste Cristo,
340:12que o mund' houve conquisto
340:15e de que non saïría;
340:20que faze-los pecadores
340:21que vejan os séus errores
340:23que desvía
340:24d' haver hóm' o que devía,
340:25que perdeu por sa loucura
340:26Éva, que tu, Virgen pura,
340:29que non érren os caminnos,
340:32per que ía
340:34que nos sacou da escura
340:36per ti que és nóssa alva.
340:38que cégos por séus pecados
340:46Tu és alva dos que creen
340:47e lume dos que non veen
340:48a Déus, e que por mal teen (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
340:51que é maa ousadía,
340:55Tu és alva que pareces
340:57os céos, e que mereces
341Como Santa María do Poi salvou ũa dona d' érro que ll' aponna séu marido.
341:1Com' há gran pesar a Virgen | dos que gran pecado fazen,
341:2outrossí en salvar punna | os que en tórto non jazen.
341:3Desto direi un miragre | que en térra de Gasconna
341:4fez a Virgen grorïosa, | que sobre nós mão ponna
341:5por que ao gran joízo | non vaamos con vergonna
341:6ant' aquel que as maldades | e os érros se desfazen.
341:10como se fezésse tórto, | en que outras muitas jazen.
341:11En coidando que ll' errara, | dava-lle mui maa vida,
341:15A dona maravillada | foi desto que lle fazía,
341:18de vós se han d' haver pẽa | os que en tórto non jazen.”
341:20andar contra mi sannudo, | de que hei medo sobejo;
341:21e de saber por que éste, | ren tan muito non desejo,
341:22e os que me mezcran vósco, | par Déus, mui gran tórto fazen.”
341:23Disse-ll' el: “A min disséron | que me fazedes gran tórto,
341:24e tan gran pesar hei ende | que querría seer mórto;
341:27Diss' ela: “Ja Déus non queira | que éu en tal tórto jaça,
341:28e non há no mundo salva | que éu sobr' esto non faça;
341:30me meterei, ca non sõo | daquelas que esto fazen.”
341:31Diss' ele: “Par Déus, no fógo | non quéro que vós queimedes,
341:32mais en aquel altar santo | do Poi quéro que juredes
341:33que tórto non me fezéstes, | e ar quéro que saltedes
341:34de cima daquela pena | con esses que juso jazen.”
341:35Diss' ela: “De mui bon grado | farei o que me mandades,
341:36en tal que maa sospeita | per ren de mi non hajades.”
341:38que foron i grandes gentes | come enas féstas fazen.
341:40jurando que non ll' errara | pela lee dos crischãos
341:43Des que aquest' houve dito, | lóg' ante toda a gente
341:45e diss' a mui grandes vózes: | “Madre daquel que non mente,
341:46val-me, ca tu sempre vales | aos que tórto non fazen.”
341:50non houve, com' han aquelas | que en culpa mortal jazen.
341:52havend' en Santa María, | que é verdade, creença,
341:53que quis que as cousas duras | lle fezéssen reverença
341:55Assí que non foi ferida | nen en pée nen en mão
341:57e o logar que esquivo | éra, tornou-se-lle chão,
341:62“perdõa-me, ca perdõa | Déus aos que érro fazen.”
341:64aa Virgen grorïosa, | que é Sennor das sennores;
341:66miragres eno gran livro, | en que outros muitos jazen.
342Como Santa María fez parecer a sa omage d' ontre ũas pédras mármores que asserravan en Costantinópla.
342:3Ca en fegurar as cousas | da fegura que hoj' han
342:12que Don Manüél, o bõo | Emperador, mandou i
342:20tẽendo séu Fill' en braço, | que dela carne fillou.
342:22e pois que viu a omagen, | tan tóste a aorou
342:24e alí sé hoge día, | en que han gran devoçôn
343Como Santa María de Rocamador guariu ũa manceba demonïada de demónio mudo e fez que falasse.
343:1A Madre do que o démo | fez no mudo que falasse,
343:3Ca diz eno Evangeo | dun hóme que non falava,
343:4en que jazía o démo; | mais aquel Déus que sãava
343:6atanto que o viu, lógo | mandou-lle que non leixasse
343:7de falar e que dissésse | todo quanto que sabía.
343:9que fezo un gran miragre | de que vos dizer querría
343:10en tal que gente m' oísse | que me mui ben ascuitasse.
343:11Ond' avẽo en Caorce | dũa mollér que sa filla
343:12houve mui grande fremosa; | mais o dïabo, que trilla
343:17que acorrades mia filla | que con o démo peleja,”
343:18dizendo ca med' havía | que no fógo a deitasse.
343:22feziste, que gran dereito | faría quen te matasse.
343:23E demais que trages agua | bẽeita e és maldito,
343:24a per poucas non m' é hóra | que os ollos non te brito.”
343:26ca mui gran pavor havía | que o chus non dẽostasse.
343:28por veê-la lles dizía | aquelo en que pecavan;
343:30tanto dela, que apẽas | achavan quen i entrasse.
343:32a Rocamador levou-a, | que é préto de Gasconna,
343:33e diss': “Ai, Santa María, | róga téu Fillo que ponna
343:35Ca, sen que a ten coitada, | faz-lle que diga nemiga
343:36a todos, ond' hei vergonna | tal que sól non sei que diga;
343:37mas tu que és verdadeira | Madre de Déus e amiga,
343:38mandasses-lle que se fosse | dela e se desterrasse.”
343:42a que quen quér as daría | que se migo conssellasse.
344Como Santa María de Tudía fez a ũa cavalgada de crischãos e outra de mouros que maséron ũa noite cabo da sa eigreja e non se viron, por non haveren ontr' eles desavẽença.
344:1Os que a Santa María | saben fazer reverença,
344:3Ca a que éste comprida | de ben e de santidade,
344:6que ela fez en Tudía; | e meted' i ben femença.
344:15Assí foi que essa noite | muit' en paz alí jouvéron;
344:20que mais cerca non podían; | e na font' abeveraron
344:22que s' oíssen nen se vissen | nen soubéssen connocença.
344:24a derredor da eigreja, | que sól non sentiron nada
344:26a que todos essa noite | fezéron obedeença.
344:28e depois que cavalgaron | e sen sospeita se viron,
344:31Pois que a trégua houvéron | e eles todos juntados
345:4vos direi que end' avẽo, | sól que me seja oído,
345:5que conteceu en Sevilla | quando foi o apelido
345:8reinava, que da Reínna | dos céos tiínna bando
345:10andava dos séus miragres | grandes que sabe fazer.
345:11Este dous anos havía, | ou ben tres, que gaannara
345:12Xerez e que o castélo | de crischãos ben pobrara;
345:14e avẽo que por esto | a houvéra pois a perder. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
345:19tan fèramente, en guisa | que un ric-hóme honrrado
345:20muito, que dentro jazía, | e Don Nun' éra chamado,
345:22que al Rei envïou lógo | que o mandass' acorrer.
345:28de Don Nuno, que lle disse | de com' estava cercado
345:29e que per séu córpo fosse | ll' acorrer; se non, pagado
345:31que esto que ll' envïava | dizer que o ajudasse,
345:32que por al nono fazía | senôn que, quando chegasse
345:33el Rei a Xerez, que lógo | o castélo ll' entregasse,
345:34que per dereit' e per fóro | non devía a seer.
345:36con que ll' andava, e lógo | fillou sas cavalerías
345:37que ll' envïou en acórro, | e foron i en dous días;
345:38e tan tóste que chegaron, | foi-os lógo a veer.
345:39E el disse-lles que grande | prazer con eles havía,
345:40mais que aquele castélo | per ren tẽer non podía
345:41e que per nulla maneira | en el morrer non quería,
345:42e a eles rogou muito | que o fossen receber.
345:44que leixassen no castélo | poucos hómes; e leixaron
345:46que ante de meio día | s' houv' o castél' a perder.
345:48e britaron a capéla | da que é nóss' amparança,
345:51Aa hóra que aquesto | fazían, ben en Sevilla
345:53viu en sonnos, com' aquela | que é de Déus Madr' e Filla
345:56que mais seer non podía, | pero éra pequeninno;
345:61se perez' este mininno, | que é cousa atán béla,
345:63E a el Rei semellava | que lle dizía: “Uviade
345:64e, por Déus, este mininno | que tragu' en braços fillade
345:65que o non queim' este fógo, | e sequér a mi leixade;
345:68ao menínn' e à Madre | do fógo que muit' ardendo
345:71a sa mollér a Reínna, | que jazía eno leito
345:74“Outro tal hei éu sonnado, | que vos quéro retraer.”
345:75E entôn lle contou todo | aquel sonno que sonnara,
345:77que lle tirass' o mininno, | e que ela os tirara
345:80houvéron que o alcáçar | de Xerez éra perdudo
345:83Mas depois a poucos días | quiso Déus que gaannada
345:87E el Rei e a Reínna | e séus fillos, que vẽéron
346Como Santa María guariu ũa mollér d' Estremoz do braço e da garganta que ll' inchara.
346:4que fezo Santa María, | a Madre do gran Déus véro
346:5que no día do joízo | verrá mui brav' e mui féro
346:8que guariu ũa enferma | a Madr' onde Jesú-Cristo
346:9naceu por salvar o mundo, | que foi connosçud' e visto,
346:13ca o braço ll' inchou tanto, | de que foi mui temerosa
346:16que mais seer non podía, | e vermell' e ampolado
346:18non comía, nen al nada. | Mais aquela que sempr' óra
346:20súa, a que a levaron, | lóg' a que bẽeita seja
346:22por mostrar a sa vertude | que muito tóste lavóra. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
346:24aa Virgen grorïosa, | a que sempre sejan dadas,
346:25que as pórtas do inférno | ten por nóss' amor sarradas
347Esta é como Santa María de Tudía resorgiu ũu meninno que éra mórto de quatro días.
347:3Desto direi un miragre | que en Tudía avẽo,
347:5de que fiz cantiga nóva | con son méu, ca non allẽo,
347:6que fez a que nos amóstra | por ir a Déus muitas vías.
347:10per física que provasse | nen per outras maestrías.
347:12aa eigreja da Virgen | santa que é en Tudía;
347:13e des que foi i chegada, | teve mui ben sa vigía
347:17que fill' ou filla lle désse, | e prometeu-lle que quando
347:21e houve del ũu fillo, | con que foi mui conortada;
347:24que pesou a Jesú-Cristo; | porend' o mininno mórto
347:26que sandía foi sa madre | por el com' outras sandías.
347:27Pois que viu séu fillo mórto, | lógu' entonce na carreira
347:29contra ti, Madre de Cristo; | mas tu que és verdadeira,
347:38assí que os que choravan | fezéron pois alegrías.
347:41e pediu-lles que comesse, | e déron-lle pan e vinno;
348Como Santa María demostrou a ũu rei que trobava por ela gran tesouro d' ouro e de prata.
348:2aos que sérven séu Fillo | ben e ela contra mouros.
348:3Desto direi un miragre | que avẽo en Espanna,
348:4que mostrou Santa María, | a pïadosa sen sanna,
348:5contra un rei que de gente | levava mui gran companna
348:7Aquel rei tesouros grandes | despendera que havía
348:8pera conquerer a térra | que chaman Andaluzía;
348:10que nunca jamais cuidava | haver mingua de tesouros.
348:11Onde foi ũa vegada | que sacara mui grand' hóste,
348:12e os que o séu guardavan | non ll' acorreron tan tóste,
348:14per que mantẽer podésse | muito a guérra dos mouros.
348:18que se del amercẽasse | per que houvésse tesouros.
348:20onde por mingua que hajas | non dês ren, mais atrevudo
348:21sei ben, ca mui gran tesouro | te darei que ascondudo
348:22jaz so térra, que meteron | i mui peiores ca mouros.”
348:25e disse-ll' o que sonnara; | e pois llo houve contado,
348:27E ja ante lle disséron | que aquel haver sen falla
348:31Assí quis Déus que daquela | vez non achass' el rei nada.
348:38dos judéus, séus ẽemigos, | a que quér peor ca mouros.
348:40e bẽezeu muit' a Virgen, | que é de Déus Madr' e Filla;
349Como Santa María mostrou muitos miragres por ũa sa omagen que tragía ũu Rei en sa capéla.
349:1Muito praz aa Virgen santa | que Déus fillou por parenta (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
349:3Ca pero é mais que santa, | sempre lle creç' a vertude
349:5e de que quér que lle róguen | entôn con séu ben recude,
349:13que a quantos la viían | éra atán gracïosa
349:14que achar non poderían | tal ontre mil e setenta.
349:17E os que aquest' oían | de mais longe ca cen millas
349:18viínnan por seer sãos | por esta que acrecenta
349:19nósso ben per sa vertude | que ela grande mostrava
349:23sõo do Sennor que dizes | e estou aparellada
350:4ca mestér é que nos vallas,
350:44tan grande que sempr' houviste,
350:48que tu sempre manteviste,
350:50nos guarda, que mal quisiste
351Esta é como Santa María acrecentou o vinno na cuba en Arconada, ũa aldea que é préto de Palença.
351:1A que Déus avondou tanto | que quiso dela nacer
351:4que mostrou Santa María, | com' éu en verdad' achei,
351:5na eigreja d' Arconada, | ũ' aldea que éu sei
351:6que é préto de Palença; | e oíde-m' a lezer.
351:9que tragen i pan e vinno | en carretas, e ben i
351:11Ond' avẽo, non há muito | tempo, que s' i ajuntou
351:15Outros ar corrían vacas | que fazían pois matar,
351:16que cozían en caldeiras | grandes e íanas dar
351:17a póbres que as comessen. | En tod' est' a lazerar
351:19E pero que ben comían, | non tiínnan que éra ren, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
351:22que du tóllen e non põen, | que é sempr' a falecer.
351:24que, se non foi a madeira, | en ela non ficou al.
351:28mas chegou un hóme bõo, | que lles diss' esta razôn:
351:32e o que lles diss' aquesto | ben per cima a catou
351:35E os que ante choravan | começaron de riír
351:37que nunca atal beveran; | e os enfermos guarir
352:4que fezo Santa María; | e se i mentes parardes,
352:7Aquest' a un cavaleiro | conteceu que vassal' éra
352:9e que un açor mui bõo | ũa vegada lle déra
352:10que fora dun cavaleiro | natural d' Estremadura.
352:14muito por el que llo désse. | Mas non havía ên cura
352:18ante que o haver outre | ou perdê-lo per ventura.
352:21pero foron ben dous anos | que o açor non mudava,
352:24que nulla ren non valvéron; | pois no tempo quand' as vinnas
352:26a sa eigreja do Viso, | que jaz en ũa altura.
352:28do açor, que non quería | comer e tal come mórto
352:34que séu açor lle daría | viv' e são sen laidura.
352:36da Virgen Santa María | que é bẽeita e seja,
352:37que ll' amostrou essa noite | mui gran mercee sobeja,
352:39E demais fez-ll' outra cousa, | que as penas que mudadas
352:42que per ren non poderían | taes pintar de pintura.
352:43Esto fez Santa María, | Madre do que formou suso
352:45que miragres mui fremosos | fez sempr', e há-o por uso,
353Como un meninno que crïava un abade en sa castra tragía de comer ao meninno que tiínna a omagen enos séus braços, e disso-ll' a omagen que comería con ele mui cedo.
353:2deles será muit' honrrado | no séu ben, que non há par.
353:4miragre que fez a Virgen, | que sempre nósso ben quér,
353:5per que hajamos o reino | de séu Fill', ond' a mollér
353:6primeira nos deitou fóra, | que foi malament' errar
353:7en comer ũa maçãa, | que ante lle defendeu
353:8Déus que per ren non comesse, | e porque dela comeu
353:11Mas depois Santa María, | en que há bondad' e sen,
353:13de Déus, séu Padr' e séu Fillo, | que el pera os séus ten,
353:14en que vivan con el sempre | sen coita e sen pesar.
353:15Este miragre mui grande | foi, segundo que oí
353:16dizer a hómees bõos, | que o contaron a mi,
353:17dun ric-hóme que morava | en térra de Venexí,
353:18a que morrían os fillos, | que non podían durar.
353:19E con mui gran pesar desto, | un deles, que lle ficou,
353:21o déu-llo que llo crïasse, | e tan muito o rogou,
353:22que o fillou por séu rógo | e feze-o ben crïar
353:24cada que o faagava | chamava-lle “fillo méu”
353:26E mandava-lle que fosse | pela claustra trebellar.
353:31E tan gran ben lle quería | que ameúde veer
353:34non viía que lle davan, | fillou-s' a maravillar.
353:36que daquelo que lle davan | que lle déss' ên séu quinnôn;
353:41foi de pées, e daquelo | que lle davan a servir
353:43que comesse, e dizendo: | “Cada día t' adurei
353:44desta raçôn que me déren | e tigo a partirei;
353:45e porên te róg', amigo, | que cômias, ca mui ben sei
353:46que se desto non comeres, | outro non cho verrá dar.”
353:54éu te darei ben que cômias, | ca te vejo magr' andar.”
353:57mas éu ao bon meninno | daquelo que mi a min dan
353:60E qual é aquel meninno | a que fazes ess' amor?”
353:61Diss' el: “O fillo da dona | que sé no altar maior,
353:62a que non dan ren que cômia, | e vejo-o lazerar.”
353:63Entôn lle diss' o abade, | a que chamavan Fiíz:
353:64“Méu fillo, o que lle lévas | come-o, ou que che diz?”
353:65Diss' el: “Come cada día; | mas des que ll' aquesto fiz,
353:67que con el e con séu padre | éu fosse a jantar cras.”
353:68Entôn lle diss' o abade: | “Pois que tu est' oíd' hás,
353:69e creo certãamente | que con eles jantarás,
353:70rógo-t' éu que vaa tigo | comer de tan bon manjar.”
353:77galardôn aos que ama | a Sennor esperital
354Como Santa María guardou de mórte ũa bestiola que chaman donezinna.
354:2aos séus sérvos a Virgen, | Madre do que todo vee.
354:3Desto direi un miragre | grande que fez a Reínna,
354:4Madre de Déus Jesú-Cristo, | a un rei que muito tiínna (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
354:7Este pesar foi por ũa | bestiola que muit' amava
354:8el Rei, que sigo tragía | e a que mui ben crïava,
354:9a que chaman donezinna | os galegos, e tirava
354:14que tiínna que fezéra | Déus en dar-lla gran mercee.
354:15E por esto lle fezéra | de fust', en que a guardava,
354:18do gato, que ena noite | mellor ca no día vee.
354:20que a quis tirar da arca; | e com' ela é ligeira,
354:22que el Rei con coita disse: | “Santa María, mercee!
354:23guarda-me mia donezinna | que a non pérça per mórte.”
354:27dade-mia qual quér que seja, | sequér viva, sequér mórta,
354:29Entôn fez Santa María, | a que é dos céos pórta,
354:30que de so o pé saísse | viva pola sa mercee.
354:32que fezo a Grorïosa, | que é de Déus Madr' e Filla,
354:33en fazer que o cavalo, | que con séu pé tan mal trilla,
354:34nona matasse. E esto | fez aquel que todo vee
354:35per prazer da Grorïosa, | sa Madr', a que comendada
355Esta é como Santa María de Vila-Sirga livrou ũu hóme da forca, que non morreu, por un canto que déra a sa eigreja.
355:1O que a Santa María | serviço fezér de grado,
355:2na mui gran coita que haja | seer-ll-á galardõado.
355:3Ca o que lle faz serviço | mui de grado ou dá dõa
355:8que fez esta Virgen, Madre | de Déus, ante muita gente
355:14porque cuidava que fosse | con outra mellor casado.
355:21e disse-ll' a que viínna. | E ela entôn rogou-lle
355:22que por Déus no-lle pesasse | d' ir dela acompannado.
355:26seer do que prometudo | hei mui gran temp' há passado.”
355:27Nunca tanto dizer pode | que s' ela tornar quisésse
355:28per rógos nen per mẽaças | nen per ren que lle dissésse.
355:29O mancebo foi mui triste | e non soube que fezésse,
355:32rogou-ll' ela que quisésse | séu amor e sa companna.
355:42pediu mercee e ajuda | que ll' houvésse perdõado. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:46altar de Santa María; | e pois que houve jantado,
355:48a manceba que vos dixe | disse-lle desta maneira:
355:51Ca, se mi a Virgen María | guardar, que é méu espello, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:55Ela houve gran despeito | del por esto que disséra,
355:59E meteu mui grandes vózes | e disse que a forçara
355:62que ren valer no-lle pode, | pero houve braadado.
355:66E el, pois viu que sería | de tod' en tod' enforcado,
355:74deste feito que mi apõen. | Se éu non sõo culpado,
355:78de mi algún pouco fuste, | fais esto que ch' hei rogado.”
355:79Pois que a oraçôn feita | houve, tan tóste ll' ataron
355:83Mais a Virgen glorïosa, | que chaman os pecadores
355:84e que ela mui de grado | acórr' aas sas doores,
355:86troux' aquel canto mẽesmo | que el houvéra comprado
355:89e teve-o viv' e são | esta Sennor que chamamos
355:97que todo o mund' avonda | e nósso ben sempre avanta, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
355:98e per ela hei éu vida, | pero que estou colgado.”
355:100tallaron-lle lóg' a soga; | e pois que foi decendudo,
355:102daqueste feit' a verdade, | que non houv' ên ren negado.
355:104foron ên maravillados | que nunca tan muito vistes;
355:105e déron todos loores | aa que nos faz de tristes
356Como Santa María do Pórto fez vĩir ũa ponte de madeira pelo río de Guadalete pera a óbra da sa igreja que fazían, ca non havían i madeira con que lavrassen.
356:2a Madre do que o mundo | fezo e é del Sennor.
356:3Desto direi un miragre | que no Pórt' aconteceu,
356:4que fezo Santa María, | Madre daquel que prendeu
356:5paixôn e ena cruz mórte | por nós, e que nos tolleu
356:10Mais madeira lles falía, | de que estavan peor
356:11ca d' outra cousa neũa | que i houvésse mestér,
356:15E por fazer que a óbra | s' acabasse ben sen al,
356:16fez vĩir ũa gran chẽa | d' agua que pelo portal
356:22de s' acabar ao tempo | que o maestre maior
356:24a un tempo sinalado | que lle poséra el Rei;
357Como Santa María do Pórto guareceu ũa mollér que vẽéra a sa casa en romaría e havía a boca tórta e os nembros; e começa assí:
357:3E desto fez un miragre | a que é chamada hórto
357:5en ũa mollér coitada | que o rostro todo tórto
357:8alí por cobrar saúde, | e que mui gran coita féra
357:9daquela door sofría | que des longo temp' houvéra,
357:10que comer ja non podía | nen sól trocir tres bocados.
357:14se non, conta que agora | méus días son acabados.”
357:18os reïs aos séus presos | que non sejan justiçados,
357:19assí que o rostro todo | e a boca com' ant' éra
357:21E entôn aquela gente | toda que alí vẽéra
358Como Santa María do Pórto mostrou per sa vertude un logar u jazían muitos cantos lavrados, que meteron ena sa igreja.
358:1A que às cousas coitadas | d' ajudar muit' é tẽuda,
358:3Desto fezo eno Pórto | que de séu nom' é chamado
358:4gran miragr' a Grorïosa, | que será per min contado,
358:5no lavor da sa igreja | que fazían per mandado
358:6de Don Afonso que éste | séu rei, cousa é sabuda.
358:10que a mẽor pédra delas | non podía seer movuda (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
358:14que, se muitos end' houvérdes, | a lavor será creçuda
358:18per que a lavor mui tóste | foi mui de longe veúda.
358:19Pois maestr' Alí viu esto, | empéro que x' éra mouro,
358:20entendeu que ben guardadas | tevéra com' en tesouro
358:21a Virgen aquelas pédras | que tan preçadas com' ouro
358:23Entôn, quando todos viron | que assí foran achados
358:25por que a lavor foi feita | tóst' e os muros iguados
358:28que quis pera si igreja | fazer nóbr' e mui fremosa
358:29e fórt', en que s' acollesse | a gente, que pavorosa
359Como Santa María do Pórto se doeu dũa mollér que vẽo aa sa igreja en romaría, a que cativaran un séu fillo; e sacó-o de cativo de térra de mouros e poso-llo en salvo.
359:1As mãos da Santa Virgen | que tangeron acarôn
359:4que é chamado o Pórto | da Virgen que non há par,
359:5a un hóme que vẽéra | a Xerez e i morar
359:6fora con mollér e fillos, | que el mui de coraçôn
359:7amava mais d' outra cousa. | E des que chegou alí
359:12chamavan, e ao outro | Pedro, que éra mẽor.
359:13Estes ambos o servían | muito, de que gran sabor
359:15Onde ll' avẽo un día | que ao maior mandou
359:16que foss' a ũa sa vinna | veer que ele chantou;
359:17e o moç', alá estando, | avẽo que cativou,
359:20dessí compró-o un mouro | que déu por ele séu prez
359:23E alá u o levavan, | a Virgen que nos mantên
359:33que Domingo éra vẽudo | a sa casa, e se ir (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
359:38grandes, que de mui de longe | foi end' oído o son.
360:2amor de Déus e que punna | de nos guardar de sa sanna.
360:4en rogar-lle que nos ame | sól non há Déus que lle diga,
360:10de nós e guardar do démo, | que nos engana per manna.
360:11Demais que dirá Déus Padre | a séu Fill' o día fórte
360:13e as chagas eno córpo | que pres pera dar conórte
360:16quando lle sa Madr' as tetas | mostrar con que foi crïado
360:17e dissér: “Fillo, por estas | te rógo que perdõado
360:20pois que tu és de Déus Filla | e Madr' e nóssa vogada,
360:21que esta mercee haja | por ti de Déus acabada,
360:22que de Mafomét' a seita | póssa éu deitar d' Espanna.
361Como Santa María fez nas Ólgas de Burgos a ũa sa omagen que se volveu na cama u a deitaron.
361:2que non póde na omagen | da Virgen vertud' haver.
361:4que avẽo na cidade | de Burgos, e mui ben sei
361:5que foi e é gran verdade, | ca por assí o achei
361:8que fezo no mõesteiro | das Ólgas, que el Rei fez
361:9Don Afonso de Castéla, | aquel que primeira vez
361:16que as monjas que moravan | en aquel logar, assí
361:17tiínnan por gran dereito | de pedir-lle, que lógu' i
361:24que quen quér que a viía | en ela gran devoçôn
361:27Ond' avẽo ena noite | de Navidad', en que faz
361:28Santa Igreja gran fésta, | que as monjas por solaz
361:29fezéron mui rico leito, | e come mollér que jaz
361:31come mollér que parira. | E as monjas arredor
361:37pola sa bẽeita Madre, | en que el quis encarnar
361:40“Santa Virgen sen mazéla, | que per bondad' e per sen
361:41feziste que Déus o Padre, | que o mundo en si ten
361:42e en que os céos caben, | que podéss' en ti caber.”
362:2pois que dos pecados póde | as almas alumẽar.
362:4un miragre mui fremoso | que foi en França fazer
362:5a Virgen Santa María, | que fez un cégo veer
362:7Este cég' ourívez fora | que non houvéra mellor
362:14pois que soube que havían | as reliquias i andar.
362:15Esta foi aquela arca | de que vos éu ja falei
362:16que tragían pelo mundo | por gãar, segund' achei
362:20as fillou lógo correndo | un que éra i daián
362:22por gãar con elas algo | con que podéssen cobrar
362:23la igreja que perderan. | E grandes miragres fez
362:30“Par Déus, éu fiz aquel' arca | ante que fosse cegar.”
362:33e na sa Madre bẽeita | que veerei destes méus
362:34ollos, que por méus pecados | muit' há se foron serrar.”
362:35E pois que foi ant' a arca, | se deitou e lle pediu
362:36mercee muito chorando; | e da agua que saiu,
362:37con que a arca lavaran, | trouxe pelo rostr' e viu
362:38mui mellor que ante vira. | E fillou-s' a braadar,
363Como Santa María livrou de prijôn un cavaleiro por ũa cantiga que lle fez, que tiínna preso el Con Simôn.
363:1En bon ponto vimos esta Sennor que loamos,
363:2que nos tan cedo acórre quando a chamamos.
363:4al Con Simôn e a muitos, si que se queixava
363:5a gente del, ca dizían que os dẽostava
363:8e diss' a un séu hóme, que non foi preguiçoso: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
363:10e busca fórtes prijões en que o metamos.”
363:16que o trobador matasse lógu' en outro día;
363:18a vegadas nos estorva do mal que pensamos.
363:19El se viu nas prijões e cuidou que morresse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
363:20e chamou Santa María que lle socorresse,
363:21e jurou-ll' alí jazendo, que mentre vivesse
363:22polo séu amor trobasse, de que nós trobamos.
363:23Pois que o trobador houv' a oraçôn comprida,
363:25de Virgen Santa María, que lle déra vida
363:26e o guardou de tal mórte que todos dultamos.
364Como Santa María do Pórto guardou triínta hómees que cavavan térra pera sa igreja, e caeu ũa torre sobr' eles e non lles empeeceu.
364:3Desto direi un miragre | que eno gran Pórt' avẽo
364:4que chaman da Grorïosa, | que cabo do Mar Terrẽo
364:5éste e cabo do Grande, | que ten a térra no sẽo
364:7Alí fazían eigreja | en que lavrava gran gente
364:9e fazían fondamentos | fondos, per que mais tẽente
364:11E havíana tan fonda | feita, que quena ben visse
364:12cuidaría que null' hóme | per ren dela non saísse
364:13se dentr' en ela caesse, | mais que tan tóste fĩisse,
364:17e a torre, que estava | pósta sobre terronteiros,
364:20lavrando na sa igreja, | en que de grado lavravan,
364:21guardó-os entôn de guisa | que nïún mal non fillavan
364:28assí que en pouco tempo | a eigreja acabaron
364:29mui fremosa e mui fórte, | tal que quantos la cataron
364:30disséron que non havía | tal en tod' Estremadura.
365Esta tricentésima e sesagésima quinta é como Santa María tirou de dulta un frade noviço que dizía que a alma non éra nada, no mõesteiro de Fontefría en Narbona.
365:4que por un monje noviço | mostrou a Virgen María,
365:5que éra dun mõesteiro | que chaman de Fontefría,
365:6que é no arçobispado | de Narbona a cidade.
365:7Este monje con loucura | grande que ll' o démo dava,
365:9que alma nada non éra | senôn vento que passava
365:10tóst' e que se desfazía | come fum'; e en verdade
365:11tiínna de tod' en todo | aquesto que assí éra.
365:12Assí andava perdudo | per sen que ll' o démo déra,
365:13que o metía en dulta, | e cuidava i mui féra-
365:15E est' andava cuidando | tanto, que disse sen falla
365:16que na ôrdin non querría | viver: “ca, si Déus me valla,”
365:20do mõesteir' e da ôrdin | que o nengũu non visse;
365:21vistiu-se lógu' e calçou-se, | ca atá que non comprisse
365:24que levavan ũa alma | dun póbre mans' e sen sanna
365:26que contar non sabería. | E diss' ela: “Estad', estade, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
365:27e verá aqueste monje | que anda en gran loucura
365:28en cuidar que non é nada | a alma, ca da altura
365:33daquela visôn que vira | e de sa dulta tirado,
366Esta tricentésima e sesagésima sésta é como Santa María do Pórto fez cobrar a Don Manüél un açor que perdera. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
366:1A que en nóssos cantares | nós chamamos Fror das frores, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
366:4avẽo ja en Sevilla | eno tempo que i éra
366:5el Rei, e que de Grãada | de fazer guérra vẽéra
366:6aos mouros dessa térra, | que i éran moradores,
366:7e outros muitos genetes | que d' África i passaran;
366:13mais guariu pela mercee | da que é Madre e Filla
366:14de Déus, que o guarecera | ja d' outras grandes doores.
366:17fillou-se con séus falcões | que mudara no verão
366:18a caçar, que é dos viços | do mundo un dos maiores.
366:21que levavan séus falcões | de garça, e ar grüeiros;
366:22mais ante que se tornasse | perdeu ũu dos mellores,
366:23que se foi da outra parte | d' Aguadalquivir voando,
366:24de guisa que foi perdudo. | E andárono buscando
366:26cuidando que o achara | algún desses lavradores
366:27que os achan a vegadas | e os tẽen ascondudos
366:29Porên mandou o infante | que fossen apercebudos
366:32en dereito da aldea | que Coira éste chamada;
366:34ũa ave que tragía | un falcôn dos montadores
366:36que éra o que perderan, | e en el mentes meteron,
366:38e foron caer en térra. | Mais os que connoscedores
366:39éran de connoscer aves, | que doral éra ben viron.
366:41aa Virgen do gran Pórto, | de que falar muit' oíron,
366:42que se lles o falcôn désse, | que de cera con loores
366:43un falcôn lle déssen feito, | que mui de grado farían,
366:44e que ena sa igreja | ant' o séu altar porrían;
366:46o falcôn que lles vẽésse. | Mais macar braadadores
366:49da caça que há fillada, | con medo que o enarte
366:50o que o trage en toller-lla, | punna d' haver séus sabores (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
366:56de Guadalquivir o río | con séu doral que tiínna
366:57e pos-lo ant' o Infante, | que loou muit' a Reínna
366:58dos céos, Santa María, | que é Sennor das sennores.
367Como Santa María do Pórto guareceu al Rei Don Afonso dũa grand' enfermedade de que lle inchavan as pérnas tan muito que lle non podían caber enas calças.
367:3Ca en aquele que s' a ela chama
367:7Dest' un miragre quéro que sabiades
367:8que fez mui grande na que esperades
367:14que el fezéra na Andaluzía,
367:15que en mui pouco tempo acabada
367:21de que guariu por aquela que trilla
367:29guïó-o ben aquela que non érra
367:33assí vermellas que todos cuidaron
367:34que daquel mal mui tarde sãaría.
367:36que enas hosas caber non podían;
367:39Mais el Rei, que toda sa esperança
367:44daquesta Virgen que bẽeita seja,
367:48os séus clérigos, que os ben cantaron,
367:52que viron a maravilla tamanna,
367:53loaron muito a que nos gaanna
368Como Santa María do Pórto guariu ũa mollér dũa coobra que tragía eno ventre, e havía ben tres anos.
368:1Como nos dá carreiras | a Virgen que façamos
368:4direi, que fez a Virgen, | a que queira que ande
368:6que no inférno móre, | u nunca o vejamos.
368:10que tragía coobra, | donde nós espantamos.
368:13ll' avẽo, que en sonnos | lle disséron: “Loucura
368:15que fomos end' abade; | e dar-t-emos consello
368:16per que ben guarir póssas, | ca non é por trebello
368:17esto que te dizemos; | que a que é espello
368:19guïará ta fazenda, | per que sejas guarida.”
368:20E ela foi-s' a Silos; | e pois que fez sa ida,
368:24vai-t' a Santa María | que jaz ontre dous mares,
368:25que chaman o Gran Pórto; | e pois que i chegares,
368:31a Cáliz atán tóste | que for a madurgada,
368:32aa Sée que éste | de Santa Cruz chamada,
368:33en que méu Fillo pósto | foi, ond' éu fui prennada,
368:39e a Virgen, sa Madre, | a que non há parella.”
369Como Santa María guardou de mal ũa bõa mollér de Santarên dun alcaide malfeitor, que a quiséra meter en pérdeda de quant' havía por ũa sortella que lle deitara en pennor.
369:1Como Jesú-Cristo fezo | a San Pedro que pescasse
369:2un pex' en que achou ouro | que por si e el peitasse, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:3outrossí fez que sa Madre | per tal maneira livrasse
369:5E de tal razôn com' esta | vos direi un gran miragre, | sól que me ben ascoitedes,
369:6que fezo Santa María, | por que mui mais d' outra cousa | sempr' en ela confïedes;
369:7ca nunca o atal fezo | que s' ên mui ben non achasse
369:8e que llo a Santa Virgen | pois ben non gualardõasse.
369:9En Santarên contiu esto | a ũa mollér tendeira, | que sa cevada vendía,
369:10e dizía ameúde: | “Aquel é de mal guardado | que guarda Santa María.”
369:11E collera-o por uso | en que quér que razõasse
369:12e en toda merchandía | que vendess' e que comprasse.
369:14que per el nïún dereito | nunca ben éra juïgado; | demais éra orgulloso (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:15e cobiiçava muito | por achar en que travasse
369:16a quen quér, ou póbr' ou rico, | per que algo del levasse.
369:17Ond' avẽo que un día | séus hómees do alcaide, | estand' ant' el, razõavan
369:18daquela mollér, dizendo | que a tiínnan por louca, | e muit' ende posfaçavan.
369:19Diss' o alcaide: “Quen ll' óra | fezésse per que errasse
369:20e que daquela paravla | por mentiral ên ficasse!
369:21Mais hei agora osmado | ũa cousa, per que lógo | en est' érro a metades:
369:22fillad' esta mia sortella: | e dade-lla por cevada, | que me lóg' aquí tragades.”
369:23E envïou, dous, dizendo | a cada un que punnasse
369:24en lle furtar a sortella, | per que pois se lle achasse.
369:26e ar déron-ll' a sortella, | que en pennos a tevésse | atá que fosse pagada.
369:27Mais non quiso ũu deles | que o anél lle durasse,
369:28ante buscou soteleza | per que llo lógo furtasse;
369:29ca enquanto ũu deles | recebía a cevada | que ll' a bõa mollér dava,
369:31E tornaron-s' a séu dono | dizendo que s' alegrasse,
369:32e a sortella lle déron, | mais que os non mesturasse.
369:33Outro día o alcaide | mandou aos dous mancebos | que envïara primeiros,
369:34que fossen lógo correndo | a aquela mollér bõa | e lle déssen séus dinneiros,
369:35que lógo a sa sortella | mantenente lle tornasse,
369:36e se non, que quant' havía | a mollér que llo fillasse.
369:39ond' a pédra foi vermella: | e quen quér que a catasse
369:40por rubí sen nulla dulta | cuido que a juïgasse.
369:43e rogou a un daqueles | que o alcaide rogasse
369:44que se sofresse un pouco | atẽen que a achasse.
369:45O alcaide mui sannudo | disse que o non faría, | mais que lle déss' a sortella,
369:46de que o vinqu' éra d' ouro, | mui ben feito e fremoso, | e a pédr' éra vermella;
369:47e se lle lógo non désse, | que quant' havía ll' entrasse,
369:48atẽen que a valía | da sortella lle dobrasse.
369:51non quisésses, Sennor bõa, | que a tal coita chegasse,
369:52que con pobreza mui grande | pelas pórtas mendigasse.”
369:55E 'n lavando-o de rejo, | quis Déus que ll' escorregasse
369:58dessí todo séu despeito | daquel anél que perdera | tornou sobre la mesquinna
369:59e mandou a u séu hóme | que tan muito a coitasse,
369:60atá que de quant' havía | de todo a derrancasse.
369:61A bõa mollér coitada | foi tanto daqueste feito, | que sól non soube consello
369:62de si nen ar que fezésse, | e diss': “Ai, Santa María, | tu que és lum' e espello
369:64en ti, cona mui gran coita, | que se ben non conortasse.”
369:67se con tal coita morrerdes, | que vóssa alma entrasse
369:69Des que ll' aquest' houve dito, | foi-se correndo a Tejo, | u o pescado vendían,
369:70e preguntou os dos barcos | que lle disséssen verdade | se algún pexe tragían.
369:71Diss' un deles: “éu o trago, | que con mia mollér cẽasse,
369:74que fillei óra no río, | u andavamos pescando | éu e un méu companneiro.”
369:75Rogou-ll' ela entôn muito | que por Déus que llo mostrasse
369:76e que quanto x' el quisésse | dinneiros por el fillasse.
369:77Des que ll' houv' assí comprado | aquel pexe, a meninna | foi-s' a sa madre correndo (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:79Entôn lle mandou a madre | que o peixe ll' adubasse
369:81Entôn fillô' a meninna; | e pois lavou aquel peixe, | quando foi que o abrisse,
369:83como aquel anél achara. | E ela que llo mostrasse (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
369:84mandou; e poi-lo viu, lógo | ar mandou que se calasse.
369:86se ll' a sortella non désse, | pois lle dava séus dinneiros, | que morrería por ela.
369:87Entôn chorand' a mesquinna | rogou que a ascoitasse,
369:88dizendo que lla daría, | sól que ll' o séu entregasse.
369:89El disse que lle prazía. | Entôn ela ante todos | tirou o anél do dedo
369:90e déu-llo. E ele, lógo | que o houve connosçudo, | fillou-se-ll' ên mui gran medo;
369:91e ant' o póboo todo | lle rogou que lle contasse
369:92en qual guisa o houvéra, | que nulla ren non leixasse.
369:95e ante toda a gente | rogou que lle perdõasse,
369:96e do séu, que lle tollera, | déu quena apoderasse.
369:97Entonce toda a gente | que i éra assũada | déron mui grandes loores
369:98por tan fremoso miragre | aa Virgen glorïosa, | que é Sennor das sennores;
370:4pois que a Déus prougue, Sennor dos sennores,
370:5que dela pres carn' e as nóssas doores
370:9que nos gãará dos érros que fazemos
371Como Santa María do Pórto guariu ũa mollér que perigoara dũa pinaça e caera no mar.
371:2de miragres, que trobando | non póss' os mẽos dizer.
371:3Pero direi un daqueles | que pouco temp' há que fez
371:5en Barrameda, que éste | muit' a préto de Xerez;
371:14das herdades que partissen, | segundo podéss' haver.
371:16que lles davan por britaren | pédra ou por fazer cal
371:21que os mórtos resurgía | e os doentes guarir
371:23Onde foi que de Sevilla | ũa pinaça chegou
371:26que feriu en ũas penas | e houve de perecer,
371:27assí que morreron todos | quantos andavan alí;
371:36e ela encima dele, | chus liviãa que froxél,
371:39as gentes aa ribeira. | E pois que soubéron ben
371:41a Madre de Jesú-Cristo, | que o mund' en poder ten,
372Como vẽo ũa mollér de Névra, que raviava, a Santa María do Pórto, e apareceu-lle Santa María de noit' e guareceu-a.
372:4que a Virgen bẽeita | fez por ũa mollér
372:8que ben havía cinque | días, com' aprendí,
372:9que raviava tan fórte, | segundo que oí,
372:10que mordía as gentes | e come can ladrar
372:13demais éran passados | cinque días que non
372:20mais há mestér que cômias | e que queiras bever;
372:21ca éu sõo aquela | que pósso guarecer
372:22tod' aquel que na coita | que houvér me chamar.”
372:25e pediu que comesse | e bevess' outro tal,
372:26e os que i estavan | foron-llo lógo dar.
372:27Quando viu o marido | que cobrara séu sen
372:28sa mollér e que éra | ja guarida mui ben
372:30aa Virgen bẽeita, | que se quis mercear
372:34Jesú-Cristo, que vẽo | en ela encarnar.
374Como ũus almogavares, que sempre entravan a térra de mouros e éran desbaratados, tevéron vigía na capéla do alcáçar de Xerez e prometeron-lle ũa dõa, e entraron en cavalgada e gannaron mui grand' algo.
374:2que quand' aos séus ajuda, | que seja deles servida.
374:3Desto direi un miragre | grande que me foi mostrado
374:4que fezo Santa María, | de que Déus quis seer nado,
374:5en Xerez, na sa capéla | do alcáçar, que gãado
374:6foi de mouros per sa graça | que nunca será falida
374:7aos que a haver quéren. | E porend' ũus peões,
374:12Mais depois que entenderon | que esto per séus pecados
374:15E houvéron séu acórdo | que fossen tẽer vegía
374:19a cousa que mais fremosa | e mais rica i fillassen.
374:20E porend' a Glorïosa | lles fez que desbaratassen
374:21ũa récova mui grande | de mouros, e que achassen
374:23E tan tóste que a viron | non houv' i quen non dissésse
374:24que aquel pano tan rico | Santa María houvésse;
374:29en que non gãassen muito, | ca a Virgen corõada
374:30lles guisou cada que foron | que fezéron bõa ida.
375Como Santa María do Pórto guariu un cavalo dun escrivan del Rei que lle quería morrer.
375:2a Sennor que todo vee.
375:10a Sennor que todo vee.
375:16que é grand' a maravilla,
375:18de Déus que nos sempre vee,
375:19a Bonamic, que havía
375:23que, se ll' o cavalo désse
375:25un de cera que sevésse
375:26ant' ela que todo vee.
375:28que do cavalo preséra
375:30que morría; e mercee
375:32que é Sennor pïadosa,
375:33que de llo dar poderosa
375:37fez-llo a que nóss' escudo
375:42a Sennor que todo vee.
376:2fazer achar pód' a cousa | aos que a han perduda.
376:4as cousas mui mal paradas | a que faz as voontades
376:9el Rei por guardar a térra | e que fosse ben pobrada
376:10e houvésse per mar fróta, | per que fosse mais temuda.
376:11El en Sevilla morando, | avẽo que séu irmão
376:12Don Manüél con el éra, | que o amava de chão;
376:13e o ben que ll' el fezéra | non lle saíra en vão,
376:17un anél lle mostrou lógo | el Rei, que sigo tragía,
376:18que dun jaspís mui riqu' éra, | pédra nóbre connosçuda,
376:19e disse que lla daría. | E pois foi en sa pousada
376:23Don Manüél e dá-ll' este | anél que ll' hei prometudo.”
376:28“Muit' é mestér que me valla, | Sennor, a ta pïedade,
376:30seis livras de bõa cera | que en ta casa arduda
376:32El dizendo est', outr' hóme | que lógo pós el vẽéra
376:33achou aquela sortella | e viu ben que súa éra
376:34daquele que a levava; | e pois que houv' entenduda
376:35esta cousa, foi pós ele | en tal que o preguntasse
376:36se aquel anél perdera, | e dessí que o fillasse.
376:38tal sortella, que lla désse | e non lle foss' asconduda.
376:40non querría por mia culpa | que vos valía dun figo
376:42que se outro a achasse, | de vós non fora veúda
376:44u Don Manüél pousava, | que o estav' atendendo,
376:48aa Virgen glorïosa | que mercees e amores
377Como un rei déu ũa escrivanía dũa vila a un séu crïado, e havía muitos contrarios que o estorvavan contra el Rei, e prometeu algo a Santa María do Pórto, e fez-ll' haver.
377:1Sempr' a Virgen grorïosa | ao que s' en ela fía
377:2ajuda-o per que vença | gran braveza e perfía.
377:4Santa María do Pórto | por un hóme que se tiínna (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
377:6assí que a muitos outros | de saber pintar vencía.
377:10Sennor, que el muit' amava, | prometeu que lle daría
377:11herdade ou outra cousa | que ele dar-lle podésse,
377:12en tal que aquesta óbra | sempre a mui ben fezésse;
377:13mais o hóme por mercee | lle pediü que lle désse
377:15El Rei entôn outorgou-lla | e mandou que sen tardada
377:17mais o que tiínna os seelos | lla houve mui mal parada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
377:19Mais depois que a verdade | deste feit' houve sabuda,
377:20mandou lógo que a carta | non lle fosse detẽuda
377:21e que lle déss' outra tóste, | se non, pẽa connosçuda
377:22lle faría que peitasse, | en que al non havería.
377:23Mais aquele, por meaças | que el Rei ll' ameaçasse,
377:24sól fazer nono quería, | mais dizía que leixasse
377:25aquele outro a carta | e que dela se quitasse,
377:26ca séu amig' o outr' éra | que a meadad' havía.
377:27Sobr' esto muitas vegadas | mandou el Rei que lla déssen
377:28e que per nulla maneira | de dar non lla detevéssen,
377:29e se non, que a sa ira | haverían, se fezéssen
377:31Mais aquel Pedro Lourenço | que a carta demandava
377:32rogou, a Santa María | do Pórt', en que se fïava,
377:33que se el a cart' houvésse | e per ela a gãava,
377:34que maravedís duzentos | lle désse, ou a valía.
377:35Tanto que esta promessa | el houv' assí prometuda,
377:37e fez contra o notario | que el Rei cara sannuda
377:38lle mostrou, e lóg' a carta | houv' aquel que a pedía.
377:40aa Virgen grorïosa | que aos séus ben defende,
378Como un hóme bõo con sa mollér, que morava na colaçôn de San Salvador de Sevilla, tiínna ũa sa filla doente pera mórte, e jouve tres días que non falou; e prometêrona a Santa María do Pórto, e guareceu.
378:8creendo o séu consello | con que nos faz el pecar,
378:10que há de fazer nemiga, | ca dos maos é peor.
378:11Mais a nóssa avogada, | que ten ben nóssa razôn,
378:12róga por nós a séu Fillo | que nos de sa tentaçôn
378:14e que nos día saúde | cada que nos mestér for.
378:16qual vos óra contar quéro; | e des que oírdes qual
378:17foi, por grande o terredes, | ca ela que pód' e val
378:20que fezo Santa María | do Pórto, e quen quisér
378:21sabê-lo, que en Sevilla | avẽo dũa mollér
378:22que éra mui ben casada | con un hóme mercador.
378:23Estes havían sa filla | que amavan mais c' a si,
378:24a que pres enfermidade | tan grande, com' aprendí,
378:25que per narizes e ollos | e da boca outrossí
378:26deitava tanto de sangre, | que foi perder a coor.
378:27E esteve ben tres días | e noites que non falou;
378:31e disse: “Se vós fezérdes | o que vos quéro dizer,
378:35Ca éu mia mollér tiínna | que ja quería transir,
378:37a fez; e porên vos rógo | que me queirades oír,
378:39que lógo que ofrecerdes, | que a menina guarrá.”
378:40E eles lle prometeron | que a levassen alá
378:43E pois pediu que comesse, | e déron-lle manamán
378:46dizendo: “Bẽeita sejas, | que dos téus és guardador.”
379Como Santa María do Pórto se vengou dos cossárïos do mar que roubavan os hómees que viínnan pobrar en aquela sa vila.
379:1A que defende do démo | as almas dos pecadores,
379:3Dest' avẽo no gran Pórto | que el Rei pobrar mandava,
379:4que é de Santa María, | en que el muito punnava
379:10en tal que pobrar vẽéssen | i mui ricos mercadores.
379:11E por aquesto sas cartas | lles mandava que vẽéssen
379:13e que non houvéssen medo, | enquant' alí estevéssen,
379:19E roubavan aos mouros | que alí per mar querían
379:23Onde foi ũa vegada | que alí un salto déron
379:24a mouros que i viínnan, | e a todo-los preséron,
379:28fez-lles que se non podéssen | mover daqueles logares
379:30fezo que nada non fossen, | macar éran chufadores.
379:31Assí que pela tormenta, | que foi grand' a maravilla,
379:32non soubéron que fezéssen, | senôn ir pera Sevilla
379:33a tornar o que fillaran | a pesar da Madr' e Filla
379:34de Déus, a que dessonraran. | E daquesto fïadores
379:35déron al Rei en Sevilla; | e depois que entregaron
379:40que faz ataes miragres | come Sennor poderosa,
379:41Madre do Rei justiceiro. | Ca, pero que pïadosa
379:42é, non quér que mal receban | per ren os séus pobladores
379:43nen outros que a sa casa | vennan per mar e per térra;
379:44e, empéro que os mouros | a vezes lle fazen guérra,
379:45aos que vee coitados | nunca lle-la pórta sérra
379:46d' acorrer con sa mercee, | que é maior das maiores.
380:27a nós que somos séus
380:30é Madre que nos val
380:41que sen par,
380:50que se de mi servir
381Como Santa María do Pórto resuscitou un menino que morrera, fillo dun hóme bõo que morava en Xerez.
381:3Desto direi un miragre | que no Pórto conteceu
381:4que é de Santa María, | dun menino que morreu,
381:5de Xerez, por que sa madre | porên tal coita prendeu
381:6que a poucas a mesquinna | houvéra d' ensandecer.
381:10con que muito s' alegrava | e prendía gran prazer.
381:13que mais amar non podía | outra ren; e foi assí
381:14que ben como llo Déus déra, | assí llo ar foi toller.
381:19Sa madre, pois viu que mórto | éra, ũa gran vóz déu
381:23Da gran vóz que déu a madre | quando a Virgen chamou,
381:24Jesú-Cristo, o séu Fillo, | aquel que resuscitou
381:30por tan fremoso miragre | que fora alí fazer.
382Como un ric-hóme pidía un herdamento al Rei que lle havía a dar por outro que lle fillara, e nono podía haver dele; e prometeu algo a Santa María, e fez-llo haver lógo mui bõo.
382:1Verdad' éste a parávoa | que disse Rei Salamôn (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
382:2que dos reis as voontades | enas mãos de Déus son.
382:7E de tal razôn com' esta | vos quéro contar que fez
382:9dun ric-hóme que pedía | al Rei herdade ũa vez, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
382:10que de dar tẽudo ll' éra, | mais dizía-lle de non.
382:11E al Rei muit' aficava | que lla désse sen tardar;
382:13en logares que ja déra, | que non podía tomar
382:15“Se queredes que vos herde, | de grado vos herdarei
382:17cousa que éu dada haja; | mais tal logar buscarei
382:18per que sejades herdado | mui ben e vos dé bon don.”
382:20ao ric-hóm' este preito, | que houv' a morar alí
382:21muit' e o séu despendendo; | e, segundo que oí,
382:25que lle déss' o herdamento, | e se non, que s' espedir
382:30de fillos que lle naceran. | E aquel ric-hóm' entôn
382:31con gran coita que havía | quis al Rei entrar porên;
382:34non póss' estar que non faça | óra ũa oraçôn
382:36que ela na voontade | al Rei meta, se lle praz,
382:37que dé aos monges cambio | por Alvaça; e assaz
382:40do gran Pórt', éu lle prometo | que lle darei como quér
382:45de lle dar aquel meesmo | que o ric-hóm' enmentou
382:48ido.” E el vẽo lógo | e diz: “Que vos praz, Sennor?”
382:49Diss' el Rei: “éu dar-vos quéro | Alvaça, que é mellor
382:53al Rei est' en voontade; | e o que ll' el prometeu
383Como Santa María de Segónça guardou ũa mollér que quería entrar en ũa nave e caeu no mar, e guareceu e sacó-a Santa María.
383:4que fezo a Santa Virgen, | Madre do Rei glorïoso,
383:5por ũa mollér que tiínna | o coraçôn desejoso (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
383:7na cibdade de Segónça | que é mui rico bispado;
383:9que chaman Santa María | a Vélla, a que de grado
383:11Esta mollér ũa filla | havía que muit' amava,
383:16e levou sigo sa filla | por que non fosse senlleira,
383:19que passou o mar en salvo | sen neún detẽemento,
383:21e des que foron en Acre, | sen outro delongamento
383:29a aquel cuja nav' éra | que as levass', e punnaron
383:37de Segónça, en que fío, | e fais que mia romaría
384Como Santa María levou a alma dun frade que pintou o séu nome de tres coores.
384:1A que por mui gran fremosura | éste chamada Fror das frores,
384:2mui mais lle praz quando lle loan | séu nome que d' outras loores.
384:4que avẽo a un monge | bõo e ben ordinnado
384:5 que as hóras desta Virgen | dizía de mui bon grado, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
384:6e maior sabor havía | desto que d' outras sabores.
384:9mais u quér que el achava | nome de Santa María
384:14que ao céo semella | quand' é con sas esplandores.
384:17aa Virgen que é rica, | mui santa, e que parella
384:20da Virgen Santa María, | de que éra muit' amigo,
384:22dïabo que sempre punna | de nos meter en errores.
384:23Onde foi ũa vegada | que jazía mui doente
384:24dũa grand' enfermidade, | de que éra en possente;
384:29que lle tevésse companna; | e pois alí estevéron
384:31apareceu ao frade | que o guardav', en dormindo,
384:32e viü que ao leito | se chegava passo indo,
384:38serás ontr' os que non mórren, | nen han coitas nen doores.”
384:41e pois que o achou mórto, | fez sõar a campaínna
384:44que éran i de companna | ben oiteenta ou cento;
384:46o que vi vos direi todo, | se m' ên fordes oïdores.”
384:47Entôn contou o que vira, | segundo vos hei ja dito;
384:50que nos quér levar a lógo | u sempr' hajamos pavores.
384:54punnaron de se guardaren | que non fossen pecadores.
385Como Santa María do Pórto guareceu un hóme dũa pedrada mui grande de que nunca cuidara a guarecer, ca tiínna a tela sedada e tornou-se paralítico, e guarecê-o Santa María.
385:2póde ben sãar a Virgen, | que de vertud' é comprida.
385:9de muitos que i vẽéron | enfermos e foron sãos,
385:10ca os que a sa mercee | mestér han nunca oblida.
385:11E tan gran sabor havían | os hómes de que sãava
385:12os enfermos, que quen coita | havía lógo chamava:
385:15Ond' avẽo en Sevilla | que déron ũa pedrada
385:16a un hóme na cabeça | mui grand', assí que britada
385:18assí que nunca cuidava | da chaga haver guarida.
385:19E pois viu que non sãava, | prometeu que ao Pórto
385:20da Virgen Santa María | fosse, que éste conórto
385:22e que de cera levasse | un estadal sen falida.
385:24dizendo que o sãassen; | mais esto non foi en preito
385:25que consello lle poséssen. | Porend' o hóme contreito
385:27en que a chaga havía, | u foi da pédra ferido.
385:30e são, ben com' aqueles | que tórnan de mórt' a vida.
385:34nen como d' outras que arden | en algũa póbr' ermida.
386Como Santa María avondou de pescado al Rei Don Afonso con mui gran gente que convidara en Sevilla.
386:1A que avondou do vinno | aa dona de Bretanna, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
386:3Desto direi un miragre | que avẽo en Sevilla,
386:4ena cidade mui nóbre | que fez Déus por maravilla,
386:5ca non há outra cibdade | que non semellasse filla, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
386:6daquelas que son mais grandes | no sennorío d' Espanna.
386:11E pois que se partiu ende, | vẽo a Sevilla cedo,
386:12en que fazía sas cortes | ajuntar, que des Toledo
386:15Des que todos i chegaron | e el Rei lles houve dito
386:16por que os vĩir fezéra | por paravr' e por escrito,
386:18o que passar contra esto | que mandades; ca tamanna
386:20en fazer vósso mandado, | e demais que seeremos
386:21vósqu' en assessegamento, | por que pois non temeremos
386:22enquisas de mascarade, | que contra todos reganna.”
386:25en todas sas petições | nas que pedían guisado;
386:28todos del Rei que comessen | con el, e que avondados
386:30foron quantos que i éran | des Tüí atá Ocanna.
386:32que pescado non houvéssen, | ca per ren nono achavan
386:35é, Sennor, se Déus nos valla, | aquesto que vós fazedes
386:38que fará Santa María, | u jaz mercee quamanna
386:40E por aquesto vos mando | que vaades tod' a fita
386:41lógo catar os canales | méus que son mia renda quita;
386:44na Virgen Santa María, | que éste mia amparança,
386:45que nos dará tal avondo | de pescado, que en França (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
386:50que sól non lles minguou dele | que valvéss' ũa castanna.
386:53que o assí de pescado | avondara aquel día;
386:54ca o que a mui ben sérve | sempre con ela gaanna.
389:1A que pera paraíso | irmos nos móstra caminnos,
389:3Poder há de sãar véllo | se é tal que o merece,
389:8a Virgen Santa María, | que róg' a séu Fill' e mande
389:9que polos nóssos pecados | mui sannudo non nos ande,
389:10mas que do séu paraíso | nos queira fazer vezinnos.
389:12por un meninno que éra | mui mal doent' en verdade,
389:13fillo de Maestre Pedro | de Marsella, que abade
389:15de sa mollér el havía, | que mui mais ca si amava.
389:17de tan grand' enfermidade | que por mórto o juïgava (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
389:19E con gran coita sobeja | que a madre del havía
389:20comendó-o ao Pórto | que é de Santa María,
389:21dizendo que se vivesse, | que lógo en romaría
389:24que partir de si podéssen, | nen ovellas nen carneiros
389:27E tal promessa com' esta, | como quér que pequeninna
389:28foss', assí proug' aa Virgen, | que dos céos é Reínna;
389:29fez que o moço pedisse | de comer, e foi aginna
389:33dous capões que crïava, | que fez assar, e sabores
390:4A nós faz que non possamos errar,
390:5e a Déus que nos queira perdõar
390:8A nós faz que queiramos Déus servir,
390:9e a el que nos faça repentir
390:12A nós faz que sabiamos Déus temer,
390:13e a ele que queira receber
390:16A nós faz que connoscamos a Déus,
390:17e a ele que nos tenna por séus,
390:20A nós faz que o amemos mais d' al,
390:21e a ele que nos guarde de mal
391Como Santa María do Pórto corregeu ũa moça contreita dos nembros que levaron alá en romaría.
391:3Desto direi un miragre | que eno gran Pórto fez,
391:4que é séu desta Reínna | glorïosa de gran prez,
391:5a ũa moça que vẽo | i contreita de Xerez,
391:6que bẽes assí nacera, | según que oí dizer.
391:11Ond' avẽo ũa noite | que gran door a fillou
391:14come se ferida fosse | ou que cuidass' a morrer.
391:15E séu padre, que jazía | cabo dela, preguntar
391:16lle foi por que braadara; | diss' ela: “Porque britar
391:21que os a tẽer devía, | e tan ben sãos que non
391:23se fillaron a Reínna | que taes miragres faz,
391:28que perdõas os pecados | e sãas toda door;
391:29e porende te rogamos | que, se ta mercee for,
391:30que no santo paraíso | nos faças tigo caber.”
392Como Santa María do Pórto consentiu que enforcassen un hóme que jurou mentira pelo séu nome.
392:3Ca aquel hóra que mente | jurando pelo séu nome,
392:4tal hóra é juïgado | que o dïabo o tome
392:5e que dentro no inférno | o tormente e o dome,
392:8dun hóme que con dereito | foi enforcado e mórto
392:15Ond' avẽo que un día | furtou a ũa mesquinna
392:19que lle disse se verdade | éra o que querelava
392:22o alcaide que jurasse, | ca fór' é d' Estremadura
392:26 que ambos lo cofondessen | se fezéra tal loucura (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
392:27e que ante tercer día | enas sas mãos tornasse
392:28do alcaide, en tal guisa | que lógo o enforcasse.
392:29Entôn mandou a un hóme | que da prijôn o tirasse;
392:30e el foi-s' e fez un furto, | en que passou a postura.
392:31E lógo que fez o furto, | tan tóste foi recadado
392:33foi con esso que furtara, | que lle disse: “Malfadado,
393Como Santa María do Pórto guareceu a un meninno que trouxéron a sa casa ravïoso.
393:2aginna a tóll' a Madre | do que ena cruz pres mórte.
393:4ven que é negra e fórte | e dura e de perfía.
393:6que éste dele contralla, | a tólle e dá conórte.
393:8a Virgen Santa María | a un hóme que vẽéra
393:9d' Arcos, e que ja raivoso | séu néto alí trouxéra
393:10en tal que chegass' i ante | que uviasse prender mórte.
393:12assí come séu avóo | que o alí aduzía;
393:15que a Virgen grorïosa | aquel mininno sãasse,
393:16que atal ravia havía, | que quen quér que ll' ementasse
393:17que bevess' agua ou vinno, | que lógo non s' espantasse,
393:19Desta guisa quatro días | passara que non bevera
393:20cousa que de bever fosse, | e tan gran coita sofrera,
393:21que tod' hóme que o visse | terría que ja morrera;
393:22mas non quis a que nas coitas | acórre e dá conórte.
393:23E ena primeira noite | que teve ena igreja
393:24vigía da Virgen santa, | que sempre bẽeita seja,
393:26que beveü muita d' agua, | con que guareceu de mórte. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
393:29entendeu quen ben servía | aa Virgen, que en vão
398:1A madre do Pastor bõo | que connosceu séu gãado
398:2ben póde guardar aquele | que lle for acomendado.
398:4a séus discípulos, disse | que per ele mui guardados
398:5serían, ca pastor éra | bõo e que séus gãados
398:8gran miragre no séu Pórto, | que ant' o séu nom' havía,
398:9que de Xerez é mui préto, | na fin da Andaluzía,
398:13que déu a Santa María | por casa e por capéla,
398:14en que dela foss' o nome | de muitas gentes loado.
398:17pera os que sa mercee | d' havê-la son desejosos;
398:19Un poblador i morava | que vẽéra dos primeiros,
398:21que i tiínna perdera; | e per vales e outeiros
398:26que aquel gãado haja | de lobos per ti guardado.”
398:31E do pesar que houvéra | grande houv' entôn conórto,
398:33que nunca daqueles lobos | un dos cordeiros foi mórto;
398:36aa Virgen grorïosa, | que é Sennor das sennores,
398:37porque fez que os cordeiros | houvéssen por guardadores
399Esta tricentésima nonagésima novena é como ena vila d' Élvas ũa mollér quiso matar séu fillo e meteu-lle ũa agulla pela cabeça, e apareceu-lle Santa María ante que o matasse e disse-lle que tomasse pẽedença.
399:2non lle falirán razões | mui bõas que diga.
399:8que mostrou na vila d' Élvas, | e maravilloso,
399:10que quiséra dun séu fillo | seer ẽemiga.
399:14que non dava por matá-lo | sól ũa formiga.
399:15Ond' avẽo que un día, | seend' enserrada
399:26será pera mi ta mórte.” | Mais a que abriga
399:29que non mates o menino, | mais a un moógo
399:30te vai confessar correndo. | Ca Déus, que castiga
399:38e come mollér non faças | maa que se triga
400:4a que nos dá carreiras
400:6sól non tenno que dixe ren:
400:8a loor da que nos mantên,
400:9que nunca há fĩida.
400:11que fez Santa Sofía,
400:12que sa mealla ofrecer
400:16que lle dou mui de grado,
400:24que ll' éu dé, cento me dará
400:29que méu don pequeninno
400:31por aquel que meninno
401Esta é petiçôn que fezo el Rei a Santa María.
401:3que rógues a téu Fillo | Déus que el me perdôn
401:4os pecados que fige, | pero que muitos son,
401:7nen que polos méus érros | se me móstre felôn;
401:11Pois a ti, Virgen, prougue | que dos miragres téus
401:12fezéss' ende cantares, | rógo-te que a Déus,
401:13téu Fillo, por mi rógues | que os pecados méus
401:16San Pédr' e Santïago, | a que van os roméus,
401:17e que en este mundo | queira que os encréus
401:18mouros destrüír póssa, | que son dos Filistéus,
401:20Judas, que foi gran tempo | cabdélo dos judéus.
401:21E al te róg' aínda | que lle queiras rogar
401:22que do dïab' arteiro | me queira el guardar,
401:23que punna todavía | pera hóm' enartar
401:25e que el me dé siso | que me póss' amparar
401:26dele e das sas óbras, | con que el faz obrar
401:28e que contra os mouros, | que térra d' Ultramar
401:32que rógues a téu Fillo | que me faça viver,
401:33per que serví-lo póssa, | e que me dé poder
401:35o que tẽen forçado, | que non deven haver,
401:37e que de méus amigos | veja sempre prazer,
401:38e que póssa mias gentes | en justiça tẽer,
401:39e que sempre ben sábia | empregar méu haver,
401:40que os que mio fillaren | mio sábian gradecer.
401:42que rógues a téu Fillo | que, mentr' éu aquí for
401:43en este mundo, queira | que faça o mellor,
401:44per que del e dos bõos | sempr' haja séu amor;
401:45e, pois Rei me fez, queira | que rein' a séu sabor,
401:47que me déu e dar póde | quando ll' ên prazer for;
401:48e que el me defenda | de fals' e traedor,
401:50e d' hóme que mal sérve | e é mui pedidor.
401:52mercees que me gães, | se o Déus por ben vir,
401:53róga-lle que me guarde | de quen non quér gracir
401:54algo que ll' hóme faça | neno ar quér servir,
401:59e d' hóme mui falido | que outro quér cousir,
401:60e d' hóme que mal jóga | e quér muito riír.
401:62que me guard' o téu Fillo | daquel que adamán
401:63móstra sempr' en séus feitos, | e daqueles que dan
401:65e por pouco serviço | móstran que grand' afán
401:66prenden u quér que vaan, | pero longe non van;
401:67outrossí que me guardes | d' hóme torp' alvardán,
401:68e d' hóme que assaca, | que é peor que can,
401:69e dos que lealdade | non preçan quant' un pan,
401:70pero que sempr' en ela | muito faland' están.
401:72que rógues a téu Fillo | que el me dé atal
401:73siso, per que non cáia | en pecado mortal,
401:74e que non haja medo | do gran fógu' infernal,
401:76e d' amigu' encubérto, | que a gran coita fal,
401:78e daquel que se preça | muit' e mui pouco val,
401:81sennor Santa María, | pois que começad' hei
401:83porên te rógu' e peço, | pois que téu Fillo Rei
401:84me fez, que del me gães | siso, que mestér hei,
401:85con que me guardar póssa | do que me non guardei,
401:86Per que d' hoj' adeante | non érre com' errei
401:88en algũus logares, | segundo que éu sei,
401:89perdend' el e méu tempo | e aos que o dei;
401:91Tantas son as mercees, | Sennor, que en ti há,
401:92que porende te rógo | que rógues o que dá
401:93séu ben aos que ama, | ca sei ca o fará
401:94se o tu por ben vires, | que me dé o que ja
401:95lle pedí muitas vezes; | que quando for alá
402:2e daquelo pouco que vos serví.
402:5e por un mui pouco que de loor
402:6dixe de vós, en que ren non mentí.
402:8mais catad' o gran ben que en vós jaz;
402:12mais catad' o gran ben que vos Déus déu;
402:16mas catad' o vósso ben que sen par
402:18nos há por vós; e sei que ést' assí.
402:22u a achei cada que a pedí.
402:23E querede que vos veja alí (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
403Esta quinquagésima é dos séte pesares que viu Santa María do séu fillo.
403:2lágrimas que chorasse
403:6viu con que lle pesasse
403:7do Fillo que havía
403:8ante que a levasse.
403:14que Herodes maldito
403:20que judéus ascondudo
403:22que mórto ou traúdo
403:28disse que recadado
403:47per que chegou a mórte,
404:2o santo leite que Déus quis mamar.
404:4o leite que crïou o que nos ten
404:8vos direi, que xe valrrá un sermôn,
404:10Santa María, que el foi loar.
404:14que en sa térra non havía par.
404:18óbras que xas ant' el non foss' obrar.
404:22que cada u viía séu altar
404:26polo ben que Déus pos en ti loar.
404:30que fez o céo e térra e mar.
404:33carne téu Fillo, que Déus envïou
404:35E as tas tetas que el mamar quis
404:41en tal enfermidad' a que judéus
404:44tan muito que sa lengua xe comeu,
404:49que non podían dele a serviz
404:53que o quería guardar de falir
404:57que ti havía aqueste pecador (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
404:58que en gẽollos t' ía saüdar.
404:59E ja sa lengua, que de bon talán
404:61e os séus beiços que feos están,
404:62con que soía no téu ben falar.
404:64que se non pérça; ca éu sõo séu
404:67E que non quéras que aquesta vez
404:68se pérça polos pecados que fez,
404:69nen que o démo mais negro ca pez
404:78que con sabor o fez adormentar.
404:81e entendeu que fezéra sa pról
405:10aquela que nos encóbre
405:11e que nos faz perdõar,
405:12madre do que nos govérna,
405:13e que é nóssa lentérna,
405:14ena que chaman Luzérna,
405:22que póo nen outro dano
405:29ángeo que ven do céo,
405:30que alça aquele véo
405:43da Virgen que non há par.
405:51que se quér sa Madr' honrrar.
406:3que a séu Fillo | rógue todavía
406:4que el nos guarde | d' érr' e de folía.
406:7por que roguemos | a de gran vertude
406:8que a Déus rógue | que nos sempr' ajude
406:11por que roguemos | a de gran bondade
406:12que sempre haja | de nós pïadade
406:13e que nos guarde | de toda maldade.
406:15e nós roguemos | a que há nobrezas
406:16en si mui grandes, | que nos de tristezas
406:19e nós roguemos | a que sempre duitas
406:21que nos defenda | do dém' e sas luitas.
406:24aa que sempre | por nós pecadores
406:25róg' a Déus, que nos | guarde de doores.
406:27e nós roguemos | a que nos tesouros
406:28de Jeso-Cristo | é, que aos mouros
406:32ben de séu Fillo, | que nos dé tamanna
406:33força, que sáian | os mouros d' Espanna.
406:35e nós roguemos | a que os pecados
406:36faz que nos sejan | de Déus perdõados,
406:37que de séu Fillo | nos faça privados.
406:40que nos defenda | d' hóme mui vilão
406:43e nós roguemos | a que Déus mininno
406:44troux' en séus braços, | que nos dé caminno
406:45por que sejamos | con ela festinno.
406:47e nós roguemos | a que nóss' escudo
406:48é, que nos guarde | de louc' atrevudo
406:52roguemos que nos | guarde do nojoso
406:57que nos defenda | de grandes pesares.
407Esta düodécima é como Santa María fez veer ao hóme que cegara porque se comendara ao démo.
407:5Dest' un miragre vos contarei que vi
407:8que foi a Virgen fazer
407:9en un cativo d' hóme que foi errar
407:14aquí por mi que mi méu pée britou;
407:15e pois que póde tan muit', a el mi dou
407:19que come tolleito se parou, atal
407:20que cuidou lóg' a morrer.
407:24que se non pod' end' erger.
407:31que dos séus érros podéss' haver perdôn
407:32e que lle foss' ên prazer.
407:33Mas pois, na fésta en que Déus resurgiu,
407:39que cedo sães e recebas sabor
407:40per que póssas ben viver.
407:41E cre' i óra esto que ti digu' éu: (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
407:42fas que te léven tóst' ant' o altar méu;
407:48a de que Déus quis nacer.
408Esta é como Santa María sãou o escudeiro a que déron a saetada polo costado.
408:6con vertude que en si há.
408:7Dest' avẽo un miragre | que mostrou ũa vegada
408:9dun que grande saetada
408:11Este de que vos éu falo | éra fidalgu' escudeiro,
408:15Ca lle falssou os costados | a saeta que de fórte
408:17que ben cuidou prender mórte,
408:18que al i non havería.
408:22foi que ren non parecía.
408:24no logar, que o miragre | viron, muito a loavan,
408:26que foss' i en romaría.
409:4que é nóss' asperança.
409:12que de Déus haveremos
409:15per ela, que há dada
409:21esto convên que seja,
409:24de Déus, per que honrrada
409:26de que o dém' enveja
409:27há, e por que peleja
409:56miragres, que son frores
409:69por ela, que contadas
409:70sejan, que verdadeiros
409:87que o démo quebranta
410:8das sas cinque féstas, que son
410:10que praza a quena oír.
410:15A primeira, que ‘ÉME’ é,
410:20d' Ave que Gabrïél entôn
410:21lle disse que fillo barôn,
411Esta é a primeira, da nacença de Santa María, que cae no mes de setembro; e começa assí:
411:2a hóra que a Virgen | Madre de Déus, foi nada.
411:4e profetando disse | que árvor saïría
411:5ben de raíz de Jésse, | e que tal fror faría
411:6que do Sant' Espírito | de Déus fosse morada. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:11Mas pero de séu padre, | que Joaquín chamado
411:14que de quanto havían | non lles ficava nada.
411:16que fezéron tres partes | de quant' haver houvéron;
411:21mais non lles dava fillo, | por que coitad' andava
411:25que levass' ao templo | con outros séus parentes;
411:27que lle disséron lógo: | “D' aquí entrar és quito,
411:29que te non quis dar fillo, | ca assí é escrito;
411:32que non foi a sa casa, | neno viu sa companna;
411:34assí que por gran tempo | non fez alí tornada.
411:36que con coita chorando | se deitou en séu leito
411:41de que éra sen fillos | de Joaquín, chorando,
411:42quis Déus que do séu ángeo | foss' ela confortada. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:45de téu marido filla | haverás, que comprida
411:48a Joaquín, que éra | metudo no meógo
411:50que tórnes a ta casa | lógo sen alongada.”
411:51El, cuidando que éra | hóme, respôs-ll' atanto:
411:53grand' entre méus vezinnos, | que éu, palo Déus santo,
411:54quiséra que a tésta | me foss' ante tallada?
411:61que nunca alá tórne; | e eno mes d' agosto
411:62haverá ben seis meses | que fiz aquí estada
411:63entr' aquestas montannas, | que é térra esquiva,
411:64con estes méus gãados; | ca mais me val que viva
411:65en logar apartado, | que vida mui cativa
411:69que de ta mollér Ana | haverás tal herdeiro
411:70per que toda a térra | será enlumẽada.
411:71E se esto que digo | tẽes por maravilla,
411:72certãamente cree | que te dará Déus filla,
411:73que o que perdeu Éva | per sa gran pecadilla
411:74cobrar-s-á per aquesta, | que será avogada
411:75entre Déus e as gentes | que foren pecadores.
411:77que guarden téus gãados; | ca muito son maiores
411:78de Déus as sas mercees | ca ren que foss' osmada.”
411:81atẽes que o ángeo | foï dalí partido, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:82que séus hómes o foron | erger sen detardada
411:83e que lle preguntaron | lógo o que houvéra,
411:84que tal péça en térra | esmorido jouvéra.
411:90vos dará Déus tal mórte | que será mui sõada.”
411:92que lles respôs chorando: | “Pois que vos praz, varões,
411:97que o bẽeito ángeo | fezéra ja certeira (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
411:98que Joaquín verría | pela pórta dourada,
411:99e que a el saísse | recebê-lo aginna;
411:101e lle daría filla | dele tal que Reínna
411:103Quand' aquest' oiu Ana, | que jazía gemendo
411:113a que pelos profetas | nos fora prometuda
411:114ante que esto fosse | mui gran sazôn passada.
411:115E lógo que foi viva | no córpo de sa madre,
411:116foi quita do pecado | que Adán, nósso padre,
411:117fezéra per consello | daquel que, pero ladre
411:120e abriu paraíso, | que per malaventura
411:121serrou nóssa madr' Éva, | que con mui gran loucura
411:122comeu daquela fruita | que Déus ll' houve vedada.
413:5por que Déus do céo con sa deïdade
413:6en ela pres carne que el non havía,
413:8ficou virgen, que foi maravilla féra;
413:10que houvésse fillo. Queno cuidaría
413:11que aquestas cousas de sũu juntadas
413:13que houvéss' as tetas de leit' avondadas
413:16que a emprennou do Espírito Santo,
413:21que pero a passa, en nulla maneira
413:23Que macar o vidro do sól filla lume,
413:25outrossí foi esto que contra costume
414:6per que sábian quantos no mundo son
414:10e ena carn' ante que fosse dada
414:11a Joséf, con que foï esposada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
414:14que foi prenn' e pariu fillo barôn,
414:20en que nos mostrasse humanidade
414:22con que podésse pois sofrer paxôn
414:31foi fillo da que el crïad' havía,
414:34que dos céos, u éra sa morada,
414:37en que el pose tan gran bẽeciôn
414:39que quantos o dém' enfermar fazía
414:42que róg' a Déus, de que ficou prennada
414:44que nos guarde de toda tempestade
414:45que nos non nuza, e ar d' ocajôn
414:47que nos non enarte con arlotía
414:48que nos enarta, e con falsidade.
415:2per que nós vẽémos a salvaçôn.
415:5mandadeiro, por que Emanüél
415:13a Déus, que non podïamos veer
415:16entôn foi prenne do que polos séus
415:21Cristo foi prenne, que naceu pois u
415:24aquel fruito que de ti nacerá”,
415:25alí nos déu carreira por que ja
417:6que fillou el nos séus braços | lédo sôbelo altar?
417:7Esto fez a Santa Virgen, | pois que o tempo compriu,
417:8que foron quaranta días | des que séu Fillo pariu,
417:11Simeôn, aquel sant' hóme | a que o foi oferer,
417:12sempr' a Déus esto pidía | que ante que a morrer
417:13houvésse, que lle leixasse | el o séu Fillo veer,
417:14que a envïar havía | pera o mundo salvar.
417:15Lógo que viu o meninno, | enos braços o fillou,
417:17dizendo: “Pois este vejo, | Déus, que viver-me leixou
417:19Pois que veen os méus ollos | a ti, que és Salvador
417:20daqueles que t' asperamos | e d' Irraél guardador,
417:21e que Déus comprid' e hóme | és e do mundo Sennor,
417:22te rógo que me non queiras | hoi mais no mundo leixar.”
418:1Os séte dões que dá
418:4como os déu a sa Madre, | por que quantos lo oír
418:6por que sa mercee hajan; | ca bẽeit' é quena há.
418:9aqueste Santa María | houv' en si, por que prender
418:10vẽo Déus en ela carne, | con que nos pois julgará.
418:13por que fez dela sa Madre | Déus, e cabo dele sé
418:20tan grande, per que o démo | perdeu séu poder dalí
418:23O quinto don é cïente, | que houve grand' e bon sen
418:24a Virgen Santa María, | que a fez responder ben
418:25quando ll' o ángeo disse | que do que todo mantên
418:27O sésto don pïadade | é que houv' e há de pran
418:34Jesú-Cristo, Déus e hóme, | que por sempre regnará. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
418:36loores e ar rogar-lle | que nos faça perdõar
418:37a séu Fillo os pecados, | e que nos guarde d' errar,
418:38de guisa que no séu regno | vivamos con el alá. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
419:3Ca pois levou aquela | que nos déu por sennor
419:4e el fillou por madre, | mostrou-nos que amor
419:11Assí foi que o día | que Déus mórte prendeu,
419:14que a fillou quartãa, | que nunca ên sãou.
419:16e non vinna a ela | enfermo que lógu' ên
419:18non leixou a quartãa | atẽes que finou.
419:21o téu Fillo te manda | dizer que ja temp' é
419:22que leixes este mundo | mao u t' el leixou.”
419:24que dend' a tercer día, | non havería al,
419:25que verría por ela | o Rei espirital,
419:26séu Fillo Jesú-Cristo, | que en ela encarnou.
419:30os apóstolos tigo, | que Déus vĩir mandou
419:35E vestiu os mellores | panos que pod' haver,
419:38o ángeo vẽéra | que lle Déus envïou.
419:44que mataron méu Fillo | como falsos encréus,
419:51E lógo que chegaron, | com' a 'scritura diz, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
419:54foi que Déus vos adusse | aquí e vos juntou.
419:56que vigïedes migo; | ca éu de cérto sei
419:57que cras en aquel día | deste mundo m' irei,
419:60pois disséron: “Faremos, | Sennor, o que vos praz.”
419:64que lles diss': “Aquí sõo | vósqu'.” E lógo sentiu
419:66claridade que todo | o lógu' enlumeou.
419:67Mais a hóra da sésta, | direi-vo-lo que fez
419:68Déus, que foi Padr' e Fillo | desta Virgen de prez:
419:69vẽo levar-ll' a alma, | que el ja outra vez
419:71E disso a San Pedro: | “Direi-ch' o que farás:
419:76que Jesú-Crist' a alma | de súa Madre pres;
419:82d' ángeo que vẽéron, | e cada un cantou.
419:84os viu, que Déus fezéra | ena nuve vĩir;
419:92por que creúdo seja | desto, se vos prouguér,
419:93que algún sinal haja, | que quando o dissér
419:94que éu amostrar póssa.” | E ela lle lançou
419:95a cinta que cingía, | que vos non foi don vil,
419:100e que te Déus non ama | gran móstra ch' ên feit' há,
419:101que non viste sa Madre | morrer, nen fust' acá
419:104“Dized' u a metestes; | mais sei éu que nenllur
419:107E por que me creades | esta cinta me quis
419:108dar, e que de séu feito | sejades todos fis;
419:109que éu vi o séu córpo | mui mais branco ca lis
419:111Entôn disse San Pedro: | “Tenno que será pról
419:112d' irmos provar aquesto | que nos diz este fól;
419:116E cataron a fóssa | daquela que na cruz
420:3Bẽeita foi a hóra | en que tu gẽerada
420:5e bẽeito, o día | en que pois fuste nada (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
420:8e outrossí a teta | que houviste mamada,
420:9e bẽeita a agua | en que fuste bannada
420:10e a santa vïanda | de que fust' avondada,
420:11e bẽeita a fala | que houviste falada
420:12e outrossí a letra | de que fust' ensinada.
420:15e bẽeita a seda | que houviste fïada
420:16e outrossí a óbra | que end' houviste obrada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
420:18non que tigo casasse, | mas que fosses guardada;
420:21e bẽeita a culpa | de que fust' acusada,
420:23e bẽeit' a ta carne | en que jouv' enserrada
420:28sen door que houvésses | del, nen fosses coitada,
420:30que ficou como x' éra | ant' e non foi danada;
420:33bẽeitas las tas mãos | con que foi faagada
420:35bẽeita foi a vida | que pois con el usada
420:42que a San Miguél houve | tan tóst' acomendada;
420:43bẽeita a companna | que t' houv' acompannada,
420:46que te receber vẽo, | de que fuste loada,
420:47e bẽeita a hóste | que Tronos é chamada
420:48e Dominatïones, | que te foi envïada.
420:65Bẽeita u Déus quiso | que ta carne juntada
420:70mente que a ta graça | me seja outorgada,
420:71por que a ta mercee | bẽeita mui grãada
420:73que quando a mi' alma | daquí fezér jornada, (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
420:74que a pórta do céo | non lle seja vedada.
421Esta undécima, en outro día de Santa María, é de como lle venna emente de nós ao día do jüízio e rógue a séu Fillo que nos haja mercee.
421:3que a el, téu Padre,
421:6e és aquela que nos guía,
421:7que, pois nos ele fazer quis,
421:9nos guarde, per que sejamos fis
421:10que sa felonía
421:17que nos desvía
421:19que levaría
421:23que non falrría
422:2U verrá na carne | que quis fillar de ti, Madre,
422:9móstra-ll' as tas tetas | santas que houv' el mamadas.
422:13di-lle que sofriste | con ele muitas pobrezas.
422:19di-ll' u o perdiste | que ta coita non foi jógo.
422:21di-ll' a mui gran coita | que houviste pois foi preso.
422:23di-ll' o que sofriste | u d' açoutes foi ferido.
422:25di-ll' o que sofriste | quand' o ena cruz poséron.
422:27di-ll' o que sentiste | u lle pregaron as mãos.
422:29di-ll' o que sentiste | u beveu fél e azedo.
422:31di-ll' o que sofriste | u lle déron cona lança.
422:33di-ll' o que sentiste | u pósto no monumento. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
422:34E du o inférno | levar os que mal obraron,
422:35di-ll' o que sentiste | u o sepulcro guardaron.
422:40que polos téus rógos | nos lév' ao paraíso
423Esta primeira é de com' el fez o céo e a térra e o mar e o sól e a lũa e as estrelas e toda-las outras cousas que son, e como fez o hóme a sa semellança.
423:24que en fazê-las non fillou afán;
423:32que voassen no aire fazer quis,
423:34que mais fez por nós u per el subiu.
423:40a que déu entendiment' e razôn,
424:1Pois que dos Reis Nóstro Sennor
424:4en que lles foi aparecer.
424:9que cada ũu per séu sen
424:14e de Tarsso, que son no mar,
424:19a Beleên aquel que há
424:28“Que vẽéstes aquí fazer?”
424:30“Na estrela vimos que Rei
424:43atá que entraron u Don
424:45nos braços da que muit' afán
424:49ouro de que aos reis dan,
424:51mirra de que os mórtos van
424:56aquele que juntou as leis,
424:57que per sonnos os fez ben fis,
424:58que sonnaron vél cinc' ou seis
424:59vezes que fossen a Tarssís
425:6morrendo, que nos vencía.
425:13o ángeo, e que tremeu
425:30que sobr' a pédra seía.
425:42Pédr' i foi, a que prazía.
425:45que resurgiu, e gran sabor,
425:46porque viu o que creía.
426:7Onde foi assí que en Jerussalên
426:12os que o viran de mórte resurgir.
426:19Os que non crevéren, perdudos serán;
426:22mais que aqueles que albérgan roméus,
426:29que a vóz dos ángeos lógo oiu
426:30que lles diss' assí: “Varões galiléus,
426:31ena maneira que o veedes dacá (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
426:34resurgir, que non creen os fariséus.”
427:1Todo-los bẽes que nos Déus
427:5que prometeu. (†)Click on the line number reference to view footnotes in context.
427:12Déus sobre los séus dicípolos, que seer
427:13de sũu fez, por que cada un gran sen del recebeu.
427:15Déus que per séu Espírito saber
427:17mellor que nunca sage en todo o mund' aprendeu.
427:21e estand' alí, direi-vos éu o que lles conteceu:
427:25linguas de fógo sobre si, que os todos encendeu
427:30ca sabemos que non saben leer
427:33saben mellor a toda ren que aquel que mais leeu.
427:35que o vinno lles faz esto fazer,
427:36mai-la vertude daquel Déus que há poder
427:37de fazer que os lenguages entendan, que cofondeu
427:39a torre que podéssen atanger
427:41os lenguages, assí que un a outro non entendeu.”
427:50E nós roguemos a que gran prazer
427:52foi enos céos a par de si, que haver